ANKARA – TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda 2023 Yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu Teklifi’nin görüşmeleri bakanların sunumlarıyla sürüyor.
Seçimlerden evvelki son bütçenin gelir ve harcama kalemleri komite görüşmelerinde muhalefetin yansısına neden oluyor. Bütçe tercihinin toplumdan yana olmadığını savunan muhalefet, bütçenin enflasyonu “itiraf ettiğini” belirtiyor.
Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu’nun HDP’li Üyesi, Mersin Milletvekili Rıdvan Turan’a nazaran bütçe görüşmelerinde iktidarın gardı çok düşük durumda. Bütçe tercihlerinin kökten değişmesi gerektiğini, istikrarın olmadığını belirten Turan, “Bu bütçenin şimdi mürekkep kurumadan tarihin çöp sepetine gönderilmesi mümkünlüğü son derece yüksek. İktidar benden sonrası tufan bakış açısıyla bakıyor” dedi.
Kur Muhafazalı Mevduat uygulamasının “saatli bomba” üzere olduğunu ve ne vakit patlayacağının bilinmediğini, “savaş harcamalarının” alıp başını gittiğini söyleyen HDP’li Turan’ın sorularımıza cevapları şu biçimde:
Meclis’te bütçe görüşmeleri devam ediyor. İktidar tarafından Meclis’e sunulan bu bütçeyi siz nasıl tanımlıyorsunuz? Bu bütçeye bir isim verecek olsanız bu ne olurdu?
Bu bütçe AKP’nin ayakta kalmaya çalışma bütçesi. Zira bütçe harcamaları dikkate alındığında, bilhassa vermeyi düşündükleri açık dikkate alındığında AKP son periyotta siyaseten kaybetmiş olduğunu, tekrar üretebilmek için bir bütçe planlaması yapmış olduğunu görebiliyorsunuz. Bütçeler sınıfsal metinler. Komitede bunların tek tek görülmesine ve siyaset dışı kıymetlendirilmesine bilhassa AKP cenahından ikazlar geliyor. Bunlar sınıfsal metinler zira zenginlik aracı olan bir devletin önümüzdeki devirde hangi önceliklere nazaran harcama yapacağını gösteriyor. Bu bütçe halkın gelirini cebinden alan, azınlığın cebine koyan bir niteliğe sahip. AKP yirmi yıldır bütçe yapıyor. Bunların hepsi kuşkusuz sınıfsal içeriğe sahiptir lakin gelinen noktada artık bir can havli hali var. İktidar açısından hayatta kalma bütçesi fakat siyasi ve iktisadi bilgiler gösteriyor ki bu bütçe onları ayakta tutmaya yetmeyecek.
HDP Mersin Milletvekili Rıdvan Turan. ‘KİMİN ELİNDEYSE YANSIN DUYGUSU HAKİM’
Bu ‘ayakta kalma’ halini seçim bağlamında mı söylüyorsunuz?
Tabii. Ülkenin makro ekonomik göstergeleri berbat durumda. Dış ticari ve cari açık almış başını gidiyor. Cari açık finanse etmek için ne olduğunu bizim de bilmediğimiz bir kaynak kullanılıyor. Şimdiden 28 milyar civarında devası bir şeye ulaşması zati başlı başına bir soru işareti. Bu ekonomik bilgiler, yani yüksek işsizlik, yüksek enflasyon, yüksek kur üzere, bu türlü gittiği şartta AKP’nin iktisadi olarak istek üretmesinin mümkün olmadığını görüyoruz. Önümüzdeki periyoda ait olarak planladıkları ve yapmayı düşündükleri şey kamu harcamalarının artacağı, kredi musluklarının uygunca açılacağı, münasebetiyle büyümenin daha olumlu bir sürece evrileceği, az ya da çok enflasyonun düşeceği bir tablo. Yüzde 65’ler civarında büyük olasılıkla bir enflasyon olacak. Bunu da artlarına almak suretiyle diyecekler ki ‘Ekonomiyi görüyorsunuz. Oldukça toparlamış durumdayız.’ Esasen bütçede öngörülen açık, enflasyon bütçesi olduğunu da gösteriyor. Bu kelam konusu olan şeylerin tümü seçime gerçek gidildiği süreçte AKP açısından tekrar oy satın almak için kullanılacak bir aparat olacak. Ondan sonra ne olur çok ilgilenmiyorlar. ‘İktidar bizde kalırsa bir biçimde bakacağız ‘diyorlar. Kaybedilirse de kimin elindeyse yansın duygusu son derece hakim.
‘DENGE YOK, KENDİ LEHLERİNE YAPTIKLARI BÜTÇE VAR’
Siz bu bütçeyi inceliyorsunuz ve itirazlarınızı komite toplantılarında lisana getiriyorsunuz. Size nazaran bu bütçede en büyük eksik nedir?
Bu bütçe son derece yırtıcı bir biçimde sınıfsal durumu ortaya koyan bir bütçe. Kapitalist devletler bir geliri yine paylaştırma aracıdırlar fakat burada bu özellik çok daha ortaya çıkmış ve çok daha besbelli hale gelmiş. Geniş bölümlerden topladıklarını bir kesitin cebine koyarken, Kur Muhafazalı Mevduat üzere bir ucube transfer aracı kullanıyorlar. Her zamankinden daha radikal bir tavır içerisindeler. Devletler az ya da çok sınıfsal kesitlerin çok fazla itiraz etmeyecekleri bir istikrar durumuna dikkat ederler. İstikrar durumu da yok. Kendi lehlerinde yaptıkları bütçe var.
‘ÇAĞ ATLATTIKLARINDAN BAHSEDİYORLAR’
Bütçe görüşmelerini yapıyoruz bakanlar geliyorlar. Bize enflasyon oranının artırılıp, arttırılmadığını, hangi toplumsal kısma bu paranın kaynak olarak aktarılacağını konuşacaklarına AKP’nin yeni yüzyıl manifestosundan ya da nasıl memlekete çağ atlattıklarından bahsediyorlar. Yani uygunca ideolojik hürriyete, AKP propagandasına dönüşmüş ve içerisindeki gerçek durum büsbütün göz arkası edilmiş durumda.
‘İKTİDARIN GARDI ÇOK DÜŞÜK’
Bakanların sunumları sırasında geçmiş yıllardaki üzere ağır bir tartışma da yaşanmıyor sanırım?
Ben iktidarın gardının çok düşük olduğunu düşünüyorum. Muhalefetin de kâfi bir performansa sahip olduğu kanısında değilim. Bir sefer iktidar cenahında inanılmaz bir entelektüel yetersizlik var. Her mevzuda yaptığımız eleştiriyi terör parantezine alarak cevaplama uğraşı var. Gençler için bir şey söyleriz onu bir biçimde yaftalarlar. Bayanlar için yeniden misal biçimde. Artık parlamento değerli ölçüde seçim odaklı olarak faaliyet göstermeye başlamış. Seçim her vakit baş faktördür. Plan bütçe görüşmelerinde bilhassa iktidarın reflekslerini, tepkilerini en fazla belirleyen şey günün sonunda seçimin göründüğü. Hasebiyle ona dönük hesapların, halkın refahını ilgilendiren hesapların çok daha ötesine geçmiş olması nedeniyle bu türlü düşük bir gard durumu kelam konusu.
‘BÜTÇEDE BU KADAR AÇIK VERMEK ENFLASYON FAKTÖRÜ OLARAK GERİ DÖNECEK’
Bütçe için bir gaye belirleniyor. Geçtiğimiz sene bu maksada uyulmadığını, Meclis’e orta bütçe geldiğini gördük. Sizce bu amaç tutacak mı yoksa çok çok daha farklı bir durum mu açığa çıkacak?
Bunu iktidar önemsemiyor. İktidarın önemsediği şey bu iş bitsin gitsin. Geçen sene daha Genel Konsey etabı bitmeden kur artışıyla bütçe manasını yitirmişti. Biz o vakit ‘Bu bütçe manasını yitirdi’ demiştik. Sonuçta yine bir ek bütçe yapılmak zorunda kalındı. Bu risk tekrar var. Şu anda kur daha sakin gidiyor. Ancak sizin ekonomik olarak dayanımınız bu kadar zayıfken, iktisat bilimine takla attıran her gün yeni yol ve prosedürlere girişiyorken yeni kur ataklarının, kur şoklarının olmayacağını öngörmek mümkün değil. Bu bütçe bir taraftan da bu türlü bir sakatlığa sahip bir bütçe. Öte taraftan önemli bir enflasyon sorunu var. Bütçede bu kadar açık vermek de bir enflasyon faktörü olarak geri dönecek.
‘BÜTÇENİN MÜREKKEP KURUMADAN ÇÖP SEPETİNE GÖNDERİLME MÜMKÜNLÜĞÜ YÜKSEK’
İşçi sınıfı ve fakirler başta olmak üzere toplumun hayatı maliyet krizi haline dönüşmüş durumda. Kolay bir enflasyondan burada bahsetmiyoruz. Bu da bütçenin kısa müddette manasını yitireceğini gösteriyor. Bu bütçenin şimdi mürekkep kurumadan tarihin çöp sepetine gönderilmesi mümkünlüğü son derece yüksek. İktidar benden sonrası tufan bakış açısıyla bakıyor. Hasebiyle temel problemleri çözmek için inzibati kıymetler ya da pansuman tedbirler değil sahiden yapısal birtakım değişikliklere bu memlekette gereksinim var. Bu da yapılmayacağı göz önünde bulundurulduğu için Türkiye’nin makro ekonomik göstergelerinin daha büyük bir durumda önümüzdeki periyot bozulacağını, bütçe istikrarının daha da yerle yeksan edeceğini bugünden görebiliyoruz.
‘BÜTÜN TERCİHLERİN KÖKTEN DEĞİŞMESİ GEREKİYOR’
HDP açıklamalarında iktidarda kelam sahibi olacağına dönük argümanını ortaya koyuyor. Bu bütçe haziran ayında yapılacak bir seçimden sonra tahminen de yeni bir iktidar tarafından kullanılacak. Nasıl bir durum ortaya çıkacak? Revize mi edilmesi gerekecek?
Büyük ihtimalle gerekecek. Ama sıkıntı revizyonla çözülebilir bir sorun olmanın çok ötesinde. Bu toplumsal bir sorun. Bütün tercihlerin kökten değişmesi gerekiyor. Şimdiye kadar bütün bütçeler çoğunluktan alıp, azınlığı vasıllaştırmaya dönük hazırlandı. Bizim buradaki teklifimiz, bu denklemin tam bilakis çevrilmesi. İnanılmaz bir rant var. Muazzam servetler. Bu servetlerin, rantın vergilendirilmediğini daha çok KDV, ÖTV üzere vergiler hasebiyle alt sınıflardan toplandığını görüyoruz.
‘TEK ADAM REJİMİNİN PARALEL HAZİNESİ VAR’
Savaş harcamaları almış başını gidiyor. İHA, SİHA edebiyatı her yeri tutmuş durumda. Bu ülkenin kaynakları çok bonkör bir biçimde tanka, füzelere, silaha gittiğinden ötürü öteki denklemi bilakis çevirmek lazım. Bu savunma harcamalarının azaltılması gerekir. Tek adam rejiminin Varlık Fonu üzere paralel hazinesi var. Bir sefer Varlık Fonu’nun kapatılması gerekir. Yandaşlara verilen bir ekip kamu ihaleleri var. Bunlardan harikulâde kamu kaynaklarını tabir yerindeyse hortumluyorlar. Bunlara son verilmesi ve bu yolsuzlukların hesabının sorulması gerekir.
‘UÇANI VAR, YÜRÜYENİ VAR, KAÇANI VAR’
Kamu kaynakları iktidar eliyle yandaş derneklere, vakıflara peşkeş çekiliyor bunların ortadan kaldırılması lazım. Sağa sola saray yapılıyor. Uçanı var, yürüyeni var, kaçanı var. Bunların sona erdirilmesi lazım. Bunların halka açılması lazım. Filoların satılması lazım. Saray’ın kullandığı ve ne olduğunu bilmediğimiz örtülü ödenek kalemlerinin ortadan kaldırılması lazım. Sermayenin birtakım vergi cennetlerine kaçırdığı kaynaklar var. Bu kaynakları kesinlikle getirilmesi ve vergilendirilmesi lazım. Servete ve gelire nazaran oranlı bir vergi siyasetine gereksinimimiz var.
‘KUR MUHAFAZALI MEVZUAT SAATLİ BOMBA ÜZERE, NE VAKİT PATLAYACAK BİLMİYORUZ’
Kur Muhafazalı Mevduat diye bir ucube var. Buna bir son vermek lazım. Bu Türkiye iktisadının altında konulmuş saatli bomba üzere. Ne vakit patlayacağını nitekim bilmiyoruz. Şimdilerde kurun sakin gitmesiyle birlikte bir sessizlik var lakin yarın bir gün yeni bir kur şokuyla kamudan ne kadar kaynak gideceğini bilmiyoruz. Merkez Bankası ser veriyor, sır vermiyor. Asla bu hususta bir açıklama yapmıyor. Günün sonunda bu büyük sermayelere uygulanan vergi muafiyetlerinin, istisnaların, indirimlerin ve vergi aflarının sona erdirileceği, kâra, faize ve servet gelirlerine tanınan ayrıcalıkların bir formda ortadan kaldırılacağı ve büyük sermayelerin servetlerinin vergilendireceği bir düzenlemeye gereksinim var. Diyeceksiniz ki sizin bu antikapitalist politikalarınız yeni iktidar tarafından ne kadar tolere edilir? Buna vereceğim bir karşılık yok ancak bunlar ülkede işçilerin ve personellerin daha insanca yaşayabilmeleri için gerekli minimum şeylerdir. O sebeple yarın, seçimden sonra siyasetin neresinde olursak olalım bu siyasetleri iktisat alanında savunmaya devam edeceğiz.
‘GÖRÜŞMELERİN NAKLEN YAYINLANMASI İÇİN ÖNERGE VERİYORUZ’
Biz bütçenin her oturumunda bu bütçe görüşmelerinin naklen televizyonlarda yayınlanması için önerge veriyoruz. Konuşmalar yapıyoruz. Yordam hakkında kelam alıyoruz lakin bunlar çeşitli münasebetlerde hiçbir biçimde gerçekleştirilemiyor. Meğer bütçe denen şey vatandaşın kendi cebinden çıkan paranın nereye nasıl harcanacağı, hangi önceliklerin alınacağı konusunda bir inisiyatife sahip olmasıdır.
‘SINIFSAL BİR PROBLEM OLARAK GÖRÜYORUZ’
İktidarın bütçeyi topluma çok açık anlatmadığını tabir ediyorsunuz. Siz topluma bu bütçeyi nasıl anlatırsınız?
Bu ısrarla iktidar tarafından halktan saklanıyor. Biz bütçe buluşmaları yapıyoruz. Bütçe öncesinde Türkiye’nin muhtevi kentlerine gittik. Bir dokumacılık atölyesine gittik, köylere gittik, şantiyelere gittik ve oradaki çalışanlarla toplantı yaptık. ‘Siz dedik ne görmek’ istiyorsunuz? Oralardan aldığımız teklifleri bir ortaya getirdik. Bütçede o kesitlerin taleplerini söz ediyoruz. Kendimizi onların politik temsilcisi olarak görüyoruz. Biz bu bütçeye tekliflerimizi halkın en geniş bölümleriyle yaptık. Teknik bir sıkıntı olarak görmüyoruz, sınıfsal bir sorun olarak görüyoruz.
‘BÜTÇENİN SOKAKLA BULUŞMASI GEREKİYOR’
Bu vicdansız bütçeyi, sınıfsal olarak bir azınlığa hizmet eden bütçeyi ortadan kaldırıp, halkın geneline teşkil edebilmemizin tek yolu ve formülü alanlarda gayret etmektir. Öğretmenlik Meslek Kanunu’na ait öğretmenlerimiz sokaklardalar. Tam yanlışsız olan eksen budur. Yoksa bütçe sıkıntısını Meclis’in iki duvarı ortasını sıkıştırırsanız ve halkın da nazarından bunu iktidarın yaptığı üzere saklarsanız bu bu türlü teknik bir sorun olarak geçer masraf. Meğer bütçenin sokakla buluşması gerekiyor. Köylüyle, çalışanla, bayanla, gençle buluşması gerekiyor. Anca bu türlü sonuç elde edilebileceğini düşünüyoruz.