Reuters’ta yer alan habere nazaran, kur muhafazalı mevduatta (KKM) kurumsal kaynaklı 30 milyar doları bulan yüklü itfa devri, piyasanın telaş ettiği döviz talebi oluşmadan tamamlanırken, KKM karşılığı uygun maliyetli kredi sisteminin devreye alınması da süreci destekledi.
KKM’nin maliyeti hergeçen gün artıyor lakin uygulamalar ve yetkilerin telaffuzları, alternatif de olmamasıyla en azından önümüzdeki yıla tahminen de daha uzun müddet KKM sistemin devam edeceğini gösteriyor.
Büyük kısmı dövizden dönen kurumsalın oluşturduğu için Merkez Bankası (TCMB) sorumluluğunda olan KKM’nin bu yüklü itgasından sonra, yani ay sonu prestijiyle önümüzdeki yıla kadar itfalar nispeten düşük meblağlarda.
Pazartesi 3, Salı 4, bu ay 18, son iki ayda 30 milyar dolar fiyatındaki yüklü KKM itfaları sonrası eylülde 3 milyar dolar KKM dönüşü bulunuyor. Vade 6 ay olduğundan yılsonuna, aslında önümüzdeki yıl şubata kadar dönüş meblağları hayli düşük.
Piyasada bir çok analist ve bankacı TCMB’nin yüklü KKM dönüşelerinde karşılayamayabileceği seviyede döviz talebi oluşabileceği riski ve telaşı taşıyordu. Piyasalarda yaz KKM itfaları ve kış güç faturası kaynaklı dövizin kâfi olmayabileceğine yönelik iki ana risk ögesi aylardır baskı ve kaygı yaratıyordu.
Bu tasalara karşın KKM toplam meblağı 1.2 trilyon TL’ye yükseldi. TL olarak KKM’nin düşmemesi bile başlı başına itfalar kaynaklı piyasayı bozabilecek bir döviz talebinin oluşmadığı manasına geliyor.
KKM’nin Hazine ve TCMB’ye iki başka kanaldan maliyeti bulunuyor. Bunun nedeni TL ile açıklanan hesapların Hazine dövizden TL’ye dönerek açılan hesapların ise TCMB sorumluluğunda olması. Hazine’ye maliyet temmuzda 23 milyar TL bu yıl ise 60 milyar TL oldu. TCMB’ye maliyet için ise şimdi bir açıklama ya da data paylaşımı yapılmadı. KKM için ek bütçe ile 40 milyar TL ayrılmıştı lakin bu meblağ da anında aşıldı.
Konu hakkında bilgi sahibi bir kaynak, “KKM’nin maliyeti 60 milyar lirayı geçti ve artmaya devam edecek. Ağır bir maliyet lakin mevcut durumda bunun göğüslenmesi gerekiyor. Şu anda bankalardaki KKM’nin toplam DTH’ın yüzde 20’si seviyesinde olması isteniyor” dedi ve ekledi:
“Maliyetler yüksek ancak dövize gitmesi halinde bu paranın daha büyük problemlerle yüzleşmek gerekecek. Farklı bir uygulama ya da siyaset tercihi mümkün olsa tercih edilir ancak bir müddet bu bu türlü devam edecek. En azından yılbaşına kadar bu türlü olacak.”
KKM KARŞILIĞI KREDİ BAŞLADI
Bankacıların, şirketlerin ve yetkililerin verdikleri bilgilere nazaran şirketler itfa devrinin sonunda dövizden TL’ye dönüşümlü KKM teminatı ile %14-20 civarında ucuz krediye erişim imkanı tanındı. Kredilere erişim şikayetleri geldiği ve faiz indirimine gidildiği bir periyotta gelen yeni kredi KKM dönüşlerinin yenilenmesine dayanak oldu. Şirketler vergi, kredi maliyeti avantajına dikkat çekerek ilgili kredilere ilgi gösteriyor.
İthalat ihracat alanında faaliyet gösteren bir şirket sahibi, “Bankalardan artık kredi alınması hiç kolay değil. Şu anda ticari faizlerde en düşük %37 ve %40’a kadar gidiyor. Bir müddettir bankada bulunan 10 milyon doların üzerindeki bir mevduatı bozdurup geçen hafta KKM hesabı açtık. Zira dövizi bozdurup kamu bankasına yatırırsak tıpkı ticari krediyi %18.5’e alıyoruz. Tam olarak yarısı kadar bir faiz ödüyoruz” dedi ve ekledi:
“Son bir haftadır bu imkan nediyle öteki şirketlerden de döviz bozdurmaya başlandığını duyuyorum. Sanırım izleyen haftalarda buradan döviz satışlarını ve KKM’deki artışı şirketler tarafında görme ihtimalimiz yüksek. Ben neredeyse eminim.”
Bankacıların verdiği bilgilere nazaran kamu bankaları ilgili kredileri %14-19 bandında kadar birtakım özel bankalar ise %20’nin altında sağlıyor. Kredilerde teminat olarak KKM dövizden TL’ye dönen fiyat kullanıyor.
SELEKTİF KREDİ SINIRLAMASINDA HAFİF GEVŞEME
KKM karşılığı kredi adımı ile, kredilerin istenilen alanlara yönlendirilmesi manasında sonlu da olsa bir geri adım atılmış oldu. KKM’de ucuz kredilerde yer alan döviz bozdurma kuralı yerine getiriliyor olsa da bankacılar KKM karşılığı kredilerde net ihracat tarifi aranmadığını belirtiyor.
Öte yandan tıpkı periyotta faiz indirimi de gerçekleşti ve TCMB kredilerin siyaset faizine yakınsatacak adımlar atacağı iletisi verdi.
Hükümet enflasyondaki düşüşü cari fazla odaklı siyaset ile daha sonra sağlayacağını belirtiyor. Bu kapsamda net ihracat odaklı, döviz satışı öngören krediler siyaset faizine yakın fiyatlanırken; emsal kurumsal krediler yüzde 40’a yakın, ferdi krediler ise %50 civarında maliyette. Bu kredi maliyeti genellemelerine kimi istisnalar olsa da mevcut siyasette net ihracat odaklı krediler açık orta çok daha düşük maliyetle sağlanıyor. Süreçte işdünyası ve Merkez Bankası temsilcilerini birbirlerini hayli sert eleştirmişti.
KURUMLAR KKM KARŞILIĞI KREDİ TERCİHİNDE
Reuters’a bilgi veren bir yetkili, “Kurumların birtakımı KKM mevduatlarını TL olarak muhtaçlık duydukları likiditeyi yaratmak için kullanmak yerine kredi almayı tercih etmeye devam etti” dedi.
Ekonomi idaresi KKM’yi meselelerin tahlilini için kıymetli bir araç olarak görüyor lakin KKM’deki fiyatın TL cinsi yatırım ödeme üzere muhtaçlıklar için kullanılmasını ve vakitle fonksiyonunu bu formda tamamlasını da istiyor. Bu biçimde iktisatta kaynakların selektif alanlara daha çok aktarılması gayesi gözetilse de şirketlerin isteklerinin tam olarak tıpkı tarafta olmaması uygulamaları zorluyor.