Merkez Bankası’nın faiz indirimi ile başlayan ve kredi karşılığı tahvil ayırma zorunlulukları ile devam eden adımları sonrası bankalar, kurumsal birtakım kredileri artık veremeyecek duruma gelmekten şikâyetçi.
Tahvil alma yükümlülüğüne girmek istemeyen bankalar, kimi kredileri kapatma yolunu da tercih ederken, birçok şirket de yeni adımlarla faizi düşmesine karşın bu kredilere erişimin “her geçen gün daha da zor” hale gelmesinden yakınıyor.
Buna karşılık, iktisat idaresi şimdiki OVP’de de belirttiği üzere bankaları kendi istediği ihracat, istihdam, yatırım odaklı kredilere yöneltme, kredileri tabana yayma konusunda kararlı ve ısrarcı görünüyor. Bu yönlendirme ile ihracat odaklı istikrarlı büyüme isteyen hükümet yaratılacak döviz girdisini de hesaba katıyor.
Kredi kullandırmakta hayli zorlanıyorlar
Yaklaşık iki ay evvel de TCMB ile İSO ve TOBB ortasındaki toplantılarda karşılıklı sert tenkitlerde ana neden kredilere erişim ve maliyet konusu olmuştu.
Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan da süreç sonrası, “Son periyotta banka kredilerindeki düşüncelerin kaynağı iktisat programımız değil finans kesiti ile gerçek dal ortasındaki süreksiz bir yaklaşım farklılığıdır.. Bu farklılığın en kısa müddette, üretim ve istihdam odaklı büyümeyi destekleyecek biçimde kapsamlı bir uzlaşmaya dönüşeceğine inanıyorum” demişti.
Bu tartışmaların akabinde şikayete mevzu olan ve maliyetleri yüzde 40’a yaklaşan ilgili kurumsal kredilerin maliyeti TCMB’nin kararlarıyla yüzde 20’ye gerçek düşürüldü.
Ancak bu kredilere büyüme maksadı hududu da getirildi. Bankacılar takip eden kararlarla maliyeti düşürülen kredilerin kullandırılması halinde tahvil tutma yükümlülükleri doğduğunu belirterek, kredi kullandırmakta hayli zorlandıklarını tabir ediyor.
“Bankalar bu riski almak istemiyor”
Üst seviye bir bankacı, kredi karşılığı tutulması mecburî hale gelen tahviller ile ilgili olarak, “Bankalar likidite sağlamayan bir menkul değer istemiyor ve bu riski almak istemiyor, bu yüzden de kredi vermemeleri çok normal” derken; bir öteki bankacı ise birçok bankanın bu ortamda risk optimizasyonu yaptığını ve kimi kredileri yenilemediğini söyledi.
“Öz kaynak kullanarak krediyi kapatan var”
Bir bankacı “Bankalar verdikleri kısa vadeli krediler için uzun vadeli tahvilleri tutmak istemiyor. Bu yüzden de birtakım şirketlerin kredisi yenilenmiyor. Kredisi yenilenmeyen firmalardan öz kaynaklarını kullanarak krediyi kapatanlar var” dedi.
TCMB’nin ve BDDK’nın kredilerle ilgili birinci adımlarının atıldığı nisan ayında kur tesirinden arındırılmış 13 haftalık ortalamanın alındığı yıllıklandırılmış kredi büyümesi yüzde 50 düzeyinde idi.
Toplam kredi büyümeninin nisandan bugüne yüzde 20’ye gerilemiş durumda ve bankacılara nazaran şimdi son uygulamaların tam tesiri de bitmedi.
Kurumsal tarafa bakıldığında ise yılbaşından itibaren TL cinsi kredi büyümesi yüzde 57.8 düzeyinde. KOBİ kredileri yüzde 58.8, büyük firmalara kullandırılan kredilerde ise yüzde 56.5 büyüme görülüyor.
Bankalar tereddütlü
Son düzenlemeler sonrası ağustos sonunda TCMB’nin banka genel müdürlerine gönderdiği “Menkul Değer Tesis Hakkında Bildirinin Uygulanması hakkında” bahis başlıklı 30 Ağustos tarihli yazıda uygulamaya ait ayrıntılar belirtilmişti.
Bankalar ise bu bildirime ait tereddütleri ile bildirimde değişiklik talepleri ve tekliflerini içeren yazıyı Merkez Bankası’na gönderdi.
TCMB Reuters’a yaptığı açıklamada geçen hafta bankaların sorularını açıklığa kavuşturan “tamamen kaldırmayı” amaçlayan uygulama talimatının bankalara iletildiğini belirtti. Reuters’ın gördüğü ilgili yazıda kredilerin tarifleri, bölümün sorularını da içeren bahislerde uygulama halleri üzere ayrıntılar yer alıyor.
Bankaların TCMB’ye gönderdiği sorular ortasında bankalara uygulanan lakin faktoring leasing şirketleri kapsamayan düzenlemenin haksız rekabete yol açabileceği kaygısı yer alıyor. Ayrıyeten, uzun vadeli proje kredilerde uygulanan yapılandırmanın düzenlemeye tabi olmadığı sorusu da iletilen bahisler ortasında.
Öte yandan birleşme satın alma süreçlerinin hangi kümede yer alacağı, yatırımlar içesinde yer alan arsa ve bina yatırımlarının istisnası olup olmadığını, fatura karşılığı kredide ödemenin öteki bankadan yapılmasının krediyi engelleyip engellemediği üzere birçok soru da bankacıların başında netleşmeyen başlıklardan.
“Türkiye’nin kredi yapısını değiştirecek adımlar”
Konu hakkında bilgi sahibi bir yetkili, yapılan düzenlemelerle TCMB kaynaklarından kullandırılan kredilerde KOBİ’lerin yılbaşında yüzde 5 olan hissesinin yüzde 25’e yaklaştığını belirterek şunları söyledi:
“Bu artarak devam edecek… Döviz talebi oluşturulacak, yurtiçi ve yurtdışı YP kredileri kapatma gayesi olan, yatırım amacı olmayan alanlarda kredi talebi oluşabiliyor. Bu uygun kaidelerle TL olarak sağlanan kaynakların maksada uygun olmayan halde krediye yönlendirilmesi manasına gelir… Türkiye’nin kredi yapısını değiştirecek adımlar atılıyor. Kredilerin gerçek gayeye yönlendirilmesi ismine gerekmesi halinde bu çeşit adımlar devam edecek.”
Bankacılara nazaran TCMB’nin bölüme verdiği bildiri net:
“Benim sayemde sağladığın ucuz finansman ile benim istediğim alana kredi ver, istemiyorsan kaynağı Hazine tahvili olarak iade et.”
Ancak bankaların kısa vadeli kredi için uzun vadeli TL tahvil tutma konusundaki isteksizliği o kadar yüksek ki cezai kural olan üç kat döviz mevduatını tahvil yerine TCMB’ye park etmek isteyen banka bile oldu. TCMB bu talebi Cuma günü bankalara gönderdiği bir yazı ile reddetti ve yalnızca tahvil kabul edeceğini belirtti.
Firmalar: Kredi ucuzladı lakin erişmek imkansız
Kredilerin ucuzlamasına karşın bu kredileri alamadıklarından şikayetçi olan hazır giysi bölümünden bir şirket sahibi, “Son düzenlemelerin akabinde faizler rotatif kredilerde yüzde 40-45’lerden 24-25’lere geldi fakat bu olduktan sonra bankaların kullandırmakta çok titiz davrandıklarını görüyoruz…. Artık faizde bir tavan olduğu için, bankalar kredi kullandırmada çok daha seçici davranıyorlar” dedi.
Plastik bölümünde faaliyet gösteren bir firma sahibi ise, finansman durumu problemli olan firmaların TL krediye ulaşmalarının her yapılan düzenleme ile daha sıkıntı hale geldiğini, kurumsal tarafta krediye erişilebilirliğin azaldığını, vadenin kısaldığını belirterek “Şu an herkes KGF paketini bekliyor” dedi.
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati bu hafta teminat eksikliği yaşayan KOBİ’lerin finansman muhtaçlıklarını desteklemek maksadıyla yeni bir Hazine takviyeli kefalet paketi çalışması yürüttüklerini söylemişti.
Bankacılık ve bölüm kaynaklarının verdiği bilgiye nazaran yeni krediye ulaşamayan birtakım şirketler ise öz kaynaklarını kullanarak mevcut kredilerini kapatıyor.
Bir dokuma firması sahibi, şirketlerin işletme sermayesi muhtaçlığının son iki yılda TL bazında 4 kat arttığını belirterek, “Döviz artışının üzerine, hammaddeye de döviz bazında yüzde 100 artırım gelince, örneğin aylık 100 bin TL’ye yaptığınız işi artık 400 bin TL’ye yapabilir hale geldiniz. O denli bir sarmala girdik ki işletme sermayesi gereksinimi 4 katına çıktı. Firmaların işletme sermayesi meşakkati çektiği bir ortamda nasıl olacak bu (öz kaynaklarla kredilerin kapanması” diye konuştu.
TCMB kredilerde hangi adımları attı?
TCMB’nin bu yıl içinde kredilerde attığı en besbelli adımlardan biri, TCMB kaynaklarından finanse edilen döviz cinsi reeskont kredilerini net ihracat ve yüzde 70 döviz bozdurma kaideleri bulunan TL cinsi reeskont kredilerine yöneltmesi oldu.
Yılbaşında toplam fiyatı 5 milyar TL olan TL cinsi reeskont krediler 90 milyar TL’ye yaklaştı.
TCMB geçen ay ise kredi siyasetlerinde belirleyici pozisyonunu güçlendiren, istenilen alanlara yönlendirilmeyen krediler karşılığı tahvil tutma zaruriliği getirdi.
TCMB ayrıyeten ticari kredilerde yüzde 20 zarurî karşılıkları tutma uygulaması yerine yüzde 30 oranında menkul değer tesisi getirdi. Takip eden düzenlemelerle TCMB kimi kurumsal krediler için yüzde 10 üzeri büyümede ve belli faiz oranı üzerindeki birtakım kurumsal krediler için yeniden ek tahvil yükümlülükleri getirdi.
TCMB geçen ay ortasındaki sürpiz faiz indirimi sonrası ekseriyetle bankalara ilettiği yazılarla bazen de Resmi Gazete düzenlemeleri ile 10’a yakın düzenlemeye gitti. (REUTERS)