Bacak venlerinin (toplardamar) içindeki kapakların bozulup geri kaçırmaları, ‘Kronik Venöz Hastalık-CVD’ denen bir damar hastalığını doğurur. Bu hastalık, başlangıç periyodunda hiçbir belirti vermeyebilir. Akabinde bacaklarda istenmeyen kılcal damarlar (1-3 mm çapında) görülmeye başlar. Daha sonra 3 mm’den daha kalın ‘spagetti görünüşlü ‘varisler’ kendini gösterir. Hastalık kötüleşme sürecini devam ettirdikçe ayak bileklerinde şişliğin kendini göstermesi, kızarıklık-kahverengi-beyaz renk değişiklikleri, yaraların gelişimi ile ‘Kronik Venöz Yetersizlik-CVI’ denilen ileri safhaya ulaşır.
En çok Kuzey Amerika’da görülüyor
Varis ile ilgili kıta ve bölge bazlı sayılara bakıldığında Avrupa’da yüzde 21, Asya ve Orta Doğu’da yüzde 17, Afrika’da yüzde 5.5, Kuzey Amerika’da yüzde 23, Güney Amerika’da yüzde 22, Avustralya ve Yeni Zelanda’da yüzde 19 oranında hastalığın saptandığı görülüyor.
Cinsiyet ve yaş faktörü önemli
Kronik venöz hastalık, yalnızca yaşlılarda değil, her yaşta görülebiliyor. Bayanlarda ergenlik, hamilelik ve menopoz üzere etkenler yüzünden, erkeklere nazaran 2 kat daha fazla ortaya çıkıyor. 2012 yılında Dünya genelinde CVD’li 91.545 kişi ile yapılan bir araştırmada hastalığın cinsiyete nazaran dağılım oranı yüzde 32 Erkek, yüzde 68 bayan halinde bulunmuştur.
Diğer yandan CVD sıklığı yaşla birlikte artmaktadır. 2003 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan bir çalışmada, hastalığın erkeklerde yüzde 35, bayanlarda yüzde 65 oranında görüldüğü ve yaş dağılımının 40-79 olduğu söylenirken, yeniden birebir yıl Polonya’da yapılan bir çalışmada erkeklerde yüzde 16, bayanlarda yüzde 84 oranında görüldüğü, hastaların ise 16-97 yaşları ortasında olduğu saptanmıştır.
İlerleyen yaşın getirdiği doku yıpranması ve yenilenme hızının yavaşlaması, venlerimizin içindeki kapakları da tesirler. Kelam konusu kapaklar zayıflar ve bozulur. 60 yaşına gelen erkeklerin yüzde 42’sinde varis görülüyor.
Hastalığın görülme oranında kalıtımın rolü büyük
Anne ve babasında varis bulunmayan bir şahısta, rastgele bir yaşta, hastalığın ortaya çıkma mümkünlüğü yüzde 20 iken, anne yahut babada var ise yüzde 25-62’ye ulaşıyor. Burada kelam konusu olan bir kız çocuk ise oran yüzde 60, erkek çocuk ise yüzde 25 olarak ortaya çıkıyor. Hem anne hem de babada kronik venöz hastalık var ise doğacak çocuğun kız ya da erkek olduğu fark etmeksizin hastalığın görülme oranı yüzde 90’a ulaşıyor.
Hamilelik sayısı artınca varisler de artıyor
Hamilelik sırasında bayan bedeni pek çok fizikî ve hormonal değişiklikten geçer. Anne karnında bebek büyüdükçe, rahim, etrafındaki venler üzerinde basınç uygulamaya başlar. Hormonal değişiklikler yüzünden venler gevşer yahut zayıflar. Bu faktörler beraberce, bacaklardaki sağlıklı ven kapakçıklarını bozar. Çalışmalar, hamilelik sayısı ve bacaklardaki varis sıklığının hakikat orantılı olarak arttığını göstermiştir. Hiç hamile kalmamış bayanlardaki varis sıklığı genel olarak yüzde 32 iken, bir hamilelik geçirenlerde yüzde 38, iki hamilelik yaşayanlarda yüzde 43, üç hamilelikte yüzde 48, 4 yahut daha fazla hamile kalanlarda yüzde 59’dur.
Kilo ve hayat üslubu da etkili
Çeşitli çalışmalar, hastalığın fazla kilolularda yüzde 53.6 daha sık ortaya çıktığını göstermiştir. Uzun mühlet hareketsiz biçimde oturmayı yahut ayakta durmayı gerektiren meslekler, baldır kasının çalışmasını yavaşlatıyor ve durduruyor. Bunun sonucunda bacaklardan kalbe yanlışsız olan kirli kan pompalanması işi yavaşlıyor ve venöz hastalık gelişebiliyor. Daima ayakta durarak çalışanlarda yüzde 36, daima oturarak çalışanlarda yüzde 27 oranında varis görülüyor. Orta Doğu’da yapılan bir çalışmada, hastalığın ileri periyot belirtilerini (şişlik, ciltte renk değişikliği, yara) gösteren bireyler meslek kümelerine nazaran incelendiğinde mesken bayanı ve emeklilerde yüzde 63, öğretmen, gazeteci, asker ve ofis çalışanlarında yüzde 14.5 oranında saptandığı bildirilmiştir. Ayrıyeten her türlü hormonal bozukluk yahut içinde hormon barındıran ilaçların uzun müddetli kullanımının ince kılcal damarların ortaya çıkmasına yol açtığı bilinmesine rağmen, araştırmalar bu ilaçların 3 mm’den kalın varislerin ve kronik venöz yetmezlik oluşumu ile bir ilgileri olmadığını göstermiştir.
Varis tedavisindeki son yenilikler neler?
EVTA tekniği şu an hastaya konforlu bir tedavi seçeneği sunuyor. İster radyofrekans isterse lazer gücü kullanılsın, ‘ince plastik boru’ olarak tanımlanabilecek bir kateter aracılığı ile varis gelişmiş hasta ven’in (toplardamar) içine ‘cerrahi dışı yöntemle’ ısı uygulanıyor. Dikiş gerektiren hiçbir kesi yapılmıyor. Görüntüleme altında maksada yöneltilen ısı, ven duvarını etkiliyor, damar büzüşüp kendi üzerine kapanıyor. Devre dışında kalan bu damar, beden tarafından 8-12 ay içinde emilip yok oluyor. Teşebbüs yaklaşık 9-17 dakika sürüyor. Metodun başarısı yüzde 80-90 ortasında değişiyor.