Geçtiğimiz yıl, Şubat ayının sonlarıydı… 2022’nin birinci gününden o kanlı güne kadar tansiyon yükseldikçe yükseliyordu. Analistler, yorumcular, gazeteciler, diplomatlar ve daha kacı Rusya’nın gözdağı verdiğine inanıyor; en fazla Donbass ile hudutlu kalacağı bir “operasyona” soyunacağından bahsediyorlardı. Atlanılan şey ise tahminen şuydu: Putin’in geçmişten gelen öfkesinin beslediği takıntı…
Ülkesinin, eski yöneticiler tarafından küçük düşürüldüğüne dair inancı (Gorbaçov’a olan nefreti mesela) ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nden (SSCB) ayrılan ülkelerin “kendi bahtını tayin haklarına” yönelik kini…
SSCB’nin dağılmasıyla eski muhteşem gücün yeni “mirasçısı” Rusya Federasyonu, gitgide kan kaybeden ve dünya tarafından hor görülen bir ülke haline gelmekteydi. Eski üstün gücün sonlarında ve birinci vakitlerinde “üçüncü dünya ülkelerinden bir tık güçlü” görülen Rusya’da yaşayan Vladimir Putin de bu öfkeyle büyüyen, milliyetçi tarafını gitgide besleyen “Çarlık hayali” ile yanıp tutuşan bir gençti.
Ve uzun yıllardır Rusya’yı yöneten eski casusun Devlet Başkanlığına uzanan mesleğinde sabit kalan takıntılardan biri de çarlık Rusya’sını diriltme hayali oldu. Rusya’nın SSCB periyodundan kalma eski düşmanı NATO’nun tacizleriyle birleşince, Putin’in masa başında haklı olduğu güvenlik tasası, harekete geçmesiyle kanlı bir takıntı halini aldı.
Çünkü Rusya Federasyonu’nun birinci Lideri Boris Yeltsin, SSCB’nin dağılması akabinde kurulan diplomasi oyununda etkin bir oyuncu olmak için eski düşmanı NATO ile masaya oturdu. NATO’dan “Rusya sonlarına kadar genişlemeyeceğinin” o periyotlar garantisini alan Yeltsin, aslında Rusya’nın sıkışmışlığının da mimarı oldu.
Yıllar boyunca Batı tarafından şeytanlaştırılan Rusya daha da saldırganlaştı ve sonunda 24 Şubat 2022’de Ukrayna’ya savaş açtı.
14 bin kişi öldü…
Bir tarafta NATO üyesi olmamasına karşın İttifakla birçok kere ortak tatbikat düzenleyen bir Ukrayna, öbür tarafta ise Rusya’ya yakın olan sivillere yönelik 2014 yılında Donbas’ta gerçekleşen katliam…
Ukrayna hükümetinin Ukrayna-Avrupa Birliği İştirak Muahedesi’ni imzalamayı reddetmesi, onun yerine Rusya ve Avrasya Ekonomik Birliği ile yakınlaşmayı tercih etmesi sonrasında tetiklenen 2014’teki Yevromaydan olaylarından sonra Ukrayna’nın güneydoğusundaki tüm büyük kentlerde sokak savaşları patlak verdi. Devrin Cumhurbaşkanı Vekili Oleksandr Turchynov bunun üzerine Donbass’ta bir “Terörle Çaba Operasyonu” başlatıldığını duyurdu.
NATO da operasyona katılan “gönüllü taburları” destekledi. Bu taburlar daha sonra sivillere ve esir alınan milislere yönelik sergilediği müthiş hallerle ün kazandı. İşte burada neo-Nazi Azov taburundan bahsediyoruz. Binlerce çocuğun da ortalarında olduğu 14 bin sivilin hayatını kaybettiği bu katliam, bugün ikinci yılına girdiğimiz savaşın tıpkı vakitte dayandığı yeri göstermekte.
Batı ülkeleri elinde silahlarla “barış” pazarladı, Ukrayna talep ettikçe etti, dünyanın takviyesini almış üzere görünen eski komedyenin ne derece ortada bırakıldığı ise tiyatronun daha en başından aşikardı.
Şimdi ise ikinci yılına girdiğimiz bu savaşın, daha kaç yorumcuyu yanıltacak seyrini konuşuyoruz.
Ukrayna ve Rusya ortasındaki uyuşmazlık ve düşmanlığın sebepleri geçtiğimiz yılın Ocak ayından bu yana manşetlerde sık sık yer aldı. Gerek iki mezhep “kardeşinin” 17’nci yüzyılda başlayan ilgileri, gerekse de SSCB’nin 1991 yılındaki dağılışından bu yana artan tansiyon yazıldı, çizildi. Pekala dağılan SSCB’nin akabinde bıyık altından gülümseyen Amerika Birleşik Devletleri’ni nereye koymalı?
Sovyet vakitlerine sempati beslediği için emperyal Rusya’yı aklamaya çalışan bir zihnin perspektifi ile savaşın bir yılını tahlil etmeye girişmek pek natürel yanılgılı olacak. Ve yeniden tıpkı halde faşizmden edilen haklı nefretin işgal edilen bir ülkenin isyanını görmezden gelmemize sebep olması da bizi yanılgıya sokacaktır.
Ama burada, hangi perspektiften bakarsak bakalım tenkit oklarımızı kırabilecek bir anti tezin oluşmayacağı yegane şeyin ABD’nin kirli diplomasisi olduğunu düşünüyorum.
ABD’nin Avrasya şah matı hayali
Uzun yıllar evvel terk ettiği “yalnızlık politikası” ile dünyanın her bir karışına Demokles’in kılıcı üzere inen ABD, diplomasi arenasında taktığı “demokrasi taşıyıcısı” maskesinin ardında “su uyur düşman uyumaz” prensibiyle hareket eder. Yani kendi yarattığı diplomatik araçları dahi bir tehdit olarak görür, kendi önerdiği muahedeleri ihlal eder, sonra münasebet gösterdiği “anlaşma ihlali ya da kendi sebep olduğu tehditler” sebebiyle ortalığı kana bular.
Bunun pek çok örneğini dünyanın birçok yerinde gördük.
Bir dış siyaset klasiği “Büyük Satranç Tahtası”nın müellifi Zbigniew Bzezinski, tıpkı vakitte eski ABD Lideri Jimmy Carter’ın Ulusal Güvenlik Yardımcısı misyonunu yürütmüş dünyanın en değerli stratejistleri ortasında anılır. ABD’nin şu anda eleştirdiğimiz dış siyasetinin mimarlarından biridir.
Kendisi Büyük Satranç Tahtası’nda, Amerika’nın Ukrayna konusundaki eğiliminin her ne kadar “yeni ulusal özgürlüğünü sürdürebilmek için yardım etmek” olarak tanımlasa da tekrar birebir kitabında Rusya’nın Ukrayna’yı kaybetmesinin jeostratejik olarak kıymetini uzun uzun anlatır.
Böylelikle Rusya’nın açıkça hor gördüğü Ukrayna, Moskova’ya karşı hesaplarını “özgürlük” tüccarlığıyla gizleyen ABD’yi “müttefik” olarak görmeye başladı.
Arkasına ABD’yi aldığını düşünen Ukrayna, yüzünü eski SSCB düşmanı NATO’ya dönünce Rusya için de artan tehditler haliyle Putin’in takıntısının kanlı hale gelmesiyle sonuçlandı. Putin’in elini kana bulamasını haklı göstermek değil niyetim lakin sonlarında artan NATO varlığıyla sınanan Rusya’nın reaksiyonsuz kalacağını düşünmek kusur olurdu.
İşte bu nedenle NATO ile bir olup Rusya’nın kışkırtılmasında büyük tesiri olan Ukrayna idaresi de bu savaşın sorumluluğundan hissesine düşeni kabul etmeli.
Ukrayna ise her ne kadar Batı ülkelerinden aldığı dayanağı gülümseyerek karşılasa da “kışkırtma” periyodunda vaat edilenleri biraz kendi ısrarıyla almak zorunda kaldığı için “hayal kırıklığı” yaşıyor. Vladimir Zelenski geçtiğimiz günlerde Ukrayna’yı Rusya’ya karşı kışkırtmaktan asla yorulmayan ABD öncülüğündeki Batı’nın “bir yerde kendilerini desteklemekten yorulacağını” tabir etmişti. Bu da Ukrayna’nın bir yerde Rusya karşısında yalnız bırakılacağının şuuruna vardığını gösteriyor.
Büyük düşünür Noam Chomsky’nin de sorduğu üzere: Amerikalılar “küresel kamuoyunun ABD’yi barışın önündeki açık orta en büyük tehdit olarak görmesinden gocunmalı mı?”