Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, ani bir çıkışla Ukrayna’ya savaş açtığı günden bu yana dünyada bilhassa Avrupa’da krize yol açan doğal gaz için Türkiye’yi işaret etti. Fakat durumun şöyle bir özelliği bulunuyordu. Ünlü aforizmada da dediği üzere birini işaret ederken tek parmak onu gösteriyorsa kalan 4 parmak kimi gösteriyordu? Gaz çıkışında ‘ticaret merkezi’ ne demekti? Hepsini güç uzmanı Ali Arif Aktürk’e sorduk. Bizi adeta bir santral üzere aydınlattı.
Önce özetle durumu anlayalım. Tabloya bakar üzere ancak bu sefer sanatçı yapıtında ne anlatmak istediğini söyleyecek.
Putin’in açıklamasının nedenini merak edenler çoğunlukta. Zira bayram değil seyran değil Putin bu.
Gerçi bayram seyran kısımları görece değişebilir. Bu örnekte olduğu üzere, Rusya’dan Avrupa’ya gaz akışı sağlayan Kuzey Akım boru sınırında son devirde yaşanan birtakım tatsız olaylar, yani sızıntılar, sabotaj argümanlarıyla karşılaştı. Bu gelişmeler de gazın inançlı bir yerden gidişini sağlamaya yöneltti. Türkiye’de depolanan gazın Avrupa’ya aktarılması katiyen herkes için daha inançlı bir seçenek olarak ortaya çıktı.
Avrupa’da gaz santralleri ne durumda?
im.haberturk.com
Habertürk’te Selim Karahan, bu gelişmelerle birtakım datalar aktarıyor. 2022 Şubat ayında çıkan savaşla dengelerin değişmeye yüz tuttuğu ortamda yaptırımlar öncesi Avrupa doğal gazın yüzde 40’ını Rusya’dan, yüzde 24’ünü Norveç’ten ve yüzde 11’ini de Cezayir’den alıyordu. Yaptırımlar sonrası durum kademeli olarak değişirken, hala Rusya’dan vazgeçilemiyor.
Bir de Rusya’dan kim ne kadar gaz alıyor durumu var! O da burada👇
im.haberturk.com
Putin’in ortaya attığı durumda Türkiye bir köprü/aktarım merkezi haline gelecekse alt yapı kâfi mi sorusu birinci akıllara gelen.
Yeni boru çizgileri, depolar üzere. Malum bu işler çabuk ve kolay olmuyor.
Boru sınırlarında Karadeniz’den geçen Rus gazı evvel Türkiye, sonra Avrupa’ya TürkAkım boru sınırıyla giderken, yıllık 31,5 milyar M3 taşıma kapasitesine sahip görülüyor. Toplamda Rusya’dan Avrupa’ya giden 158,5 milyar M3’ün 22,5 milyar M3’ü burada giderken, 136 milyar M3 açık bulunuyor.
Tamamı Türkiye’den giderse senaryosunda, 4,3 tane TürkAkım boru çizgisi, bu da yaklaşık 44 milyar dolarlık yatırım demek oluyor.
Şimdi buraya bir “ama” koyarak evvelki söylenenleri bir ölçü silelim! Silmesek de aklınızın bir köşesinde dursun ancak yeni bir sayfa açıyoruz.
Ali Arif Aktürk, değerli güç kurumlarında üst seviye yöneticilik yapmış bir isim olarak ekranlardan da tanıdığımız bir uzman. Kendisi evvel bir flood paylaştı. Biz de Onedio olarak bu Twitter paylaşımı üzerinden sorularımızı sorduk. Sonra da biz aydınlandık size de aktaralım.
Önce bu paylaşımın bir özetini yapalım. Birinci paylaşım bu biçimde 👇
twitter.com
Aktürk, evvel ‘EPİAŞ’a dikkat çekiyor yani Güç Piyasaları İşletme A.Ş. yani Türkiye’nin ‘enerji borsası’. EPİAŞ’ta ticarete husus doğal gaz UDN (Ulusal Dengeleme Noktası). Kısaca Türkiye havuzundaki gaz ve sanal. TANAP ve TurkAkım2 için yapılan yanlışlardan bahseden Aktürk, bu çizgilerin ‘pazara uğramadan geçip gittiğini’ belirtiyor.
Açıklamalarda TurkAkım 2’den kapasite artışı olacağı çıkarımı yapılırken, yeni çizgilerle konseptin devam edeceğinin planlandığını iletiyor. Yeni sınır içinde ‘imkansızlığı’ anlatıyor lakin yapıldı senaryosuyla ilerleyen Aktürk, teslim noktasının tek nokta olacağını lakin bunun isminin ‘ticaret merkezi/hub’ olmayacağını vurguluyor.
Aktürk, Rusya için “tek satıcı” derken, Putin’in açıklamalarını “elinden kaçan gaz kartı ile yeni bir oyun kurmak” olarak pahalandırıyor.
Sızıntılar öncesi ‘Demokles’in kılıcı üzere olan gaz kartının’ sabotajlar sonrası kalmadığını belirtiyor.
Tek çıkış yolu olarak bizi gören Putin, NATO ve Batı bloku için kıymetli olan Türkiye üzerinden ‘gedik açmaya’ çalışıyor’ diyor. ABD’den buna reaksiyon geleceğini öngören Aktürk, boru sınırı üretimi için de derin deniz borularını Japon ve Almanya’nın inşaatı da İtalyanlar’ın yaptığını belirterek, yaptırımları hatırlatıyor.
Finansman da bu periyot imkansız görünürken, özkaynak için Rusya’nın sıkıntılı olduğu aslında ortada ve görünüyor. ‘Gaz kartı’ ve ‘teknik detaylar’da Rusya’nın çok uzman olduğuna değinen Arif Aktürk, ‘çok dikkatli olmakta yarar var’ diye uyarıyor.
Putin’in doğal gaz deyin gözden kaçıyor: Ana tema “ticaret merkezi”! Putin aslında neden bahsediyor?
Ticaret merkezi demek, Aktürk’ün birinci paylaşımında bahsettiği durum aslen. Biz doğal gaz denince çabucak boru çizgileri, depolar, aldım verdim ben seni yendim ticaret hesaplarına geçtik fakat asıl değerli olan ‘borsa’.
Cenevre’de akaryakıt fiyatları üzere, Londra’da metaller LME üzere, Hollanda’da da gaz için TTF üzere. Burada ana sorunun ‘tek satıcı’ temalı bir hazırlık olduğunu belirten güç uzmanı Ali Arif Aktürk, fiyatların hür oluşumu için iletim kısmında BOTAŞ üzere kurumları bağımsız olması gerektiğini hatırlatıyor.
Gaz ticaret merkezi ya da borsası olmak demek, serbestçe bir pazar oluşturmak demek.
Gaz tedarikçilerinin, teknik, ticari ya da hukuksal kısıtlama olmaksızın, pazara malını getirip, müşterinin de yeniden kısıtlamasız tekrar satmak ya da kullanmak için alım yapmasına yarayan bu merkezler, alıcıyla satıcının bir ortaya gelerek, fiyatın iktisat 101 formunda, ‘arz-talebe’ nazaran belirlenip, gazların rekabete, hür piyasa kurallarına nazaran belirlendiği bir pazar.
Avrupa’da başta Hollanda TTF olmak üzere 8 kadar merkez bulunurken, derinliği olan bu çeşit bir merkez için üç kaidesi olduğunu belirtiyor:
-
Ticari mahzur olmayacak (fiyat oluşumunda dışarıdan müdahale olmaması),
-
Hukuki maniniz olmayacak.
-
Teknik kapasite kâfi olacak.
Bu 👆 hususlar bizim için ne anlatıyor?
İlk hususta Türkiye, sübvansiyonlarla da olsa fiyatları belirliyor.
Hukuki tertipte merkeze alıcı da satıcı da rahat girip çıkabilmeli lakin doğal gaz piyasası kanunu buna şimdi müsaade vermiyor.
Teknik kapasitede de Rus gazı ilaveten şu periyot artırılamıyor. Mevcut çizgiler gaz merkezi olmaya yetmiyor. Yeni sınırları da üstte anlatmıştık.
Putin’e dikkat!
Putin’in bu bağlamda Türkiye üzerinden elini güçlendirmeye yine kendine pazar açmaya çalıştığına değinen Aktürk, bu merkezin maliyetlerinin ve reaksiyonlarının âlâ hesaplanması gereken bir atak olduğunun altını çiziyor.
Yorum sırası sizde! Putin’in atakları bizi ‘merkez’ yapar mı?