PROSTAT SPESİFİK ANTİJEN (PSA) NEDİR?
PSA, Prostat kanseri erken tanısı, evreleme ve izleminde değerli bir belirleyicidir. PSA, prostat kanserinin tanısı için yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra prostat kanseri riskini de göstermektedir. Lakin spesifikliği düşüktür. PSA, serin proteaz aktivitesinde olup, prostat duktal epitel ve asinilerinden salgılanır.
PSA’nın; uygun huylu prostat büyümesinde (BPH) geçiş bölgesinde, tümörler de ise; tümörün en fazla geliştiği çevresel bölgede nazaran daha fazla üretildiği gösterilmiştir. Kanser dokusunda daha az üretilmesine karşın, anatomik yapı bozulduğu için, asinilerden kana daha kolay karıştığı ve bu nedenle de kandaki seviyesinin arttığı gösterilmiştir.
PSA PAHASI KAÇ OLMALIDIR?
PSA şu bedelde ise kanser değildir denilebilecek bir kıymeti tanımlamak zordur. PSA pahasının 1 ng/ml nin altında olduğu çok düşük kıymetlerde bile %6.6 hastada prostat kanseri bulunabilmektedir.
Bununla birlikte PSA kıymeti arttıkça kansere yakalama talihi artmaktadır. PSA: 3,1 – 4 ng/ml ortasına ulaştığında hastaların %26,9’sında prostat kanserine rastlanmaktadır.
PSA YÜKSEKLİĞİ NEDİR? PSA YÜKSEKLİĞİ NE MANAYA GELİR?
Prostat dokusu içerisinde ve menide çok ağır ölçüde bulunan Prostat Spesifik Antijen yani PSA, kana çok az salınmaktadır. BPH denilen uygun huylu prostat büyümesinde prostat büyüdükçe PSA’nın kan bedeli ölçülü bir ölçüde artar, olağandışı PSA artışları ise şu durumlarda görülür:
-Prostat kanseri
-Prostat iltihabı
-Prostat biyopsisi
-Prostat enfarktüsü
-İdrar yolu ameliyatları(TUR)
-İdrar retansiyonu(glob vezikal)
-Ejekülasyon
-Prostat masajı
PSA testi kıymetleri değerlendirilirken Total ve Özgür PSA değerleri göz önüne alınmalıdır.
Kanda dolaşan PSA’nın büyük bir çoğunluğu proteinlere bağlıdır. %5-35 ortasındaki PSA ise rastgele bir proteine bağlı olmadan kanda dolaşır (serbest PSA). Prostat kanserini erken yakalamak için birinci yapılan test Total PSA kıymetinin belirlenmesidir.
Normal kıymetlerin daha üstünde ölçüldüğü durumlarda (total PSA: 4-10 ng/ml ortasında olduğunda) kanda proteinlere bağlı olmayan hür PSA seviyesine ve hür PSA’nın total PSA’ya oranına bakılır.
Serbest PSA’nın total PSA ya oranının %10 olduğu hastaların %56 sında prostat kanseri ihtimali varken oran %25 ise hastaların %8 inde prostat kanseri tespit edilir. Özetle prostat kanseri hastalarında daha düşük oranda özgür PSA bulunmaktadır.
Serbest PSA kıymetlerini tek başına kıymetlendirmek manalı sonuçlar vermez ve birinci PSA ölçümünde özgür PSA bakmak gerekmez.
Hastadan birinci sefer istenen total PSA bedeli olağan hudutların üzerinde yüksekse (PSA: 4-10 ng/ml) total PSA seviyesine doğrulama için bakarken birlikte özgür PSA ölçümü yararlı olabilir. Tekrar de bu sonuçlar prostat kanseri teşhisi koymak için kâfi değildir.
Teşhis için PSA pahaları, oranları ve muayene bulgularına nazaran hastadan prostat biyopsisi istenir.
PSA DÜŞÜKLÜĞÜ NEDİR?
PSA’nın ölçümü kan testleriyle, uzmanların gerek görmesi halinde yapılır. Bedellerin düşük olarak çıkması, son derece sağlıklı bir durumdur. Bedellerin yüksek olması halinde, düşürmeye yönelik çeşitli tedavi prosedürleri uygulanmaya başlanır. Düşürülmesi ile ilgili tedavi süreçlerinin olumlu sonuç verip vermediği, ileri evrelerde PSA testleri yapılarak öğrenilebilir.
PSA KAN TESTİ NASIL YAPILIR?
PSA testi koldan alınan kan ile yapılan bir testtir. PSA testi aç ya da tok karna ve günün rastgele bir saatinde yapılabilir.