Prof. Yahya Sezai Tezel hayatını kaybetti

6 Haziran 1972: Yahya Sezai Tezel ve Fahrünnisa Tezel’in Ankara Gençlik Parkı’ndaki nikâh töreni

Yahya Sezai Tezel kimdir?

Gençlik yılları ve erken akademisyenlik periyodunda savunduğu Marksist yaklaşımları terk ettikten sonra, o periyottan arkadaşı akademisyenlerle sert tartışmalara giren, 12 Eylül 1980 askeri darbesinin akabinde YÖK Başkanlığı’na getirilen Prof. Dr. İhsan Doğramacı’nın da ortalarında bulunduğu kimi kesitlerle teması ağır tenkitlere uğrayan Yahya Sezai Tezel, hayatını Marmaris Bozburun ve İstanbul Cihangir’de sürdürüyordu.

Prof. Dr. Yahya Sezai Tezel’in, ferdî web sitesinde yazdığı kısa hayat hikayesini paylaşıyoruz:

“İktisat profesörü. 2008’de 1969’dan beri hizmet ettiği Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İktisat Kısmında, Memleketler arası İktisat ve İktisadi Gelişme Anabilim Kısmının Lideri iken yaş haddinden dolayı emekli edildi.

1941’de Trabzon’da doğdu. Annesi konut bayanı ‘Hafız’ Nuriye Tezel, babası tacir Ahmet Yahya Tezel’dir. İlkokulu Trabzon’da Dumlupınar İlkokulunda, ortaokul ve liseyi Türk Eğitim Derneği Ankara Koleji’nde bitirdi.

1960-1964 ortasında Ankara Üniversitesi İktisat ve Maliye kısmında okudu. 1964-1965’te sonra doktora derecesi aldığı (1976) Cambridge Üniversitesi Siyaset ve İktisat Bölümü’nde iktisat lisans son sınıfını okudu. Bu periyotta Cenevre’de Birleşmiş Milletler Intern programına katıldı.

Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi (Mülkiye) İktisat ve Maliye Kısmı Memleketler arası İktisat ve İktisadi Gelişme Kürsüsünde (daha sonra Anabilim Dalı) evvel asistan, sonra doktoralı yardımcı profesör olarak çalıştı (1969-1979).

Lisans ve lisansüstü programlarda iktisadi büyüme, iktisadi gelişme ve iktisadi tarih dersleri verdi. Bu devirde Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde de benzeri dersler verdi (1970-1971, 1978-1979). Ankara Üniversitesi’nde İktisadi Gelişme ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi’nin kurulması teşebbüsüne katıldı. Bu maksatla OECD’nin özel araştırma projesi finansmanı ile on Avrupa ülkesinde yüze yakın misal kuruluşun yapılarını ve çalışmalarını inceledi (1977-1978).

1979’da, Rockefeller Vakfı’nın ‘İktisadi ve toplumsal gelişme mevzularında ileri seviyede çalışmalar’ yapmak için özel bursunu kazandı. Bu nedenle, konuk bilim adamı olarak, Harvard Üniversitesi Memleketler arası Gelişme Enstitüsünde çalıştı (1979-1982).

Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde lisans üstü eğitimden sorumlu Beşeri ve Toplumsal Bilimler Enstitüsü’nün kurucu müdürü olarak çalıştı (1982-1984). Bu periyotta hem Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde hem Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde lisans ve lisansüstü programlarda genel iktisadi tarih, Türkiye’nin iktisadi tarihi, iktisadi büyüme ve gelişme teorileri ve toplumsal bilimler ve iktisatçılık ideolojisi dersleri vermeye devam etti.

1985’te akademik doçentlik derecesini aldı ve Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İktisat Kısmı Memleketler arası İktisat ve İktisadi Gelişme Anabilim Dalı’nda doçent takımına atandı.

Ersin Faralyalı’nın Türkiye Ticaret ve Sanayi Odaları ve Borsalar Birliği Lideri olduğu devirde, bu kuruluşta baş iktisadi danışman olarak çalıştı. Bu sırada ‘Felsefe ve kamusal alan ilişkisi’ üstünde yapılan Salzburg Semineri’ne katıldı (1986). ‘Orta Doğu medeniyet alanında devlet, toplum ve iktisat bağlantılarının tarihi araştırma projesi’ üstünde İngiliz Kurulu (British Council) özel bursu ile Cambridge Üniversitesi Orta Doğu Merkezinde konuk bilim adamı (visiting scholar) olarak çalıştı (1988-1989). Bu sırada Cambridge, Oxford ve Pennsylvania Üniversitelerinde konferanslar verdi.

1990’da ‘üniversite profesörü’ akademik derecesini kazandı ve Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İktisat Kısmı Memleketler arası İktisat ve İktisadi Gelişme Anabilim Dalı’nda profesör takımına atandı.

1991-1992’de, üniversitedeki misyonuna devam ederken Adnan Kahveci ve Sümer Oral’ın bakanlıkları sırasında Maliye ve Gümrükler Bakanlığı Avrupa Birliği Bağımsız Dairesi (Genel Müdürlük üzere direkt bakana bağlı) lideri olarak çalıştı. Dışişleri Bakanlığı’nın uyumunda Avrupa Birliği ve EFTA ile yapılan ‘gümrük işbirliği komiteleri’ çalışmalarında Türkiye heyeti başkanlığı yaptı.

1980’ler ve 1990’larda, on yıl kadar Bilkent Üniversitesi İktisat lisansüstü ve doktora programlarında ‘iktisadi tahlilin tarihi’ (history of economics) ve ‘dünya iktisadi tarihi ve Türkiye’nin iktisadi tarihi’ derslerini okuttu.

2008’de yaş haddinden emekli edilinceye kadar Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde, lisans ve lisansüstü programlarda iktisada giriş, makro iktisat, iktisadi sistemler, iktisadi tahlilin tarihi, milletlerarası iktisadi bağlantılar teorisi, milletlerarası iktisadi bağlantılar siyaseti, iktisadi bütünleşmeler ve Avrupa Bütünleşmesi, Türkiye-Avrupa Birliği bağları, Memleketler arası Ticaret Sistemi – GATT – Dünya Ticaret Örgütü dersleri verdi.

Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde Komünist Partisi diktatörlüklerinin çökmesinden sonra yedi yıl Bulgaristan’ın birinci Cumhurbaşkanı olmuş, geçiş sürecini yönetmiş Zhelyu Zhelev’in ön ayak olduğu Balkan Siyasi Kulübü’nün kuruluşundan (2001) Zhelev’in 2015’teki vefatına kadar kurucu üye ve idare şurası üyelerinden biri olarak çalıştı. Bu kulübün her yıl iki kez değişik Balkan ülkelerinin başşehirlerinde yapılan konferanslarına katıldı. İstanbul’daki konferansı organize etti.

Türkiye’de Alman Adenaur ve Naumann vakıfları ismine Türkiye ve dünya sıkıntıları hakkında birçok konferans düzenledi ve yönetti. Bu konferanslardan kimilerinin bildiri ve zabıtlarının kitap olarak yayınlanmasında çalıştı (mesela Türkçesi ‘Dünya, İslamiyet, Demokrasi’ başlığıyla yayınlanan ve hâlâ satışta olan kitap).

1970’de Fahrünnisa Tezel’le evlendi. Kızı Gülbahar 1972, oğlu Ahmet 1975 doğumludur. Gülbahar Orta Doğu Teknik Üniversitesi İktisat Bölümü’nde lisans ve lisansüstü, Rotterdam’daki Erasmus Üniversitesi’nde doktora derecesini aldı. Hala Hollanda’da Price Coper Waterhouse firmasında çalışmaktadır. Gülbahar’dan 2019’da Groningen Üniversitesinde kimya okumakta olan erkek ve orta öğretimde olan kız torunu vardır.

Ahmet Boğaziçi Üniversitesi’nde kimya mühendisliği lisansı ve yüksek lisansı derecesi aldı ve Kaliforniya Üniversitesi Santa Barbara’da doktora yaptı. 2019’da ABD’de Alcon firmasında katarak konusunda yeni eser geliştirme (R&D) kısmını yönetmektedir. Ahmet’ten üç kız torunu vardır.

2019’da vakit zaman Bozburun Marmaris’te vakit zaman Cihangir Beyoğlu İstanbul’da yaşamaktadır.”