Bilişim Hukuku Uzmanı ve Tabir Özgürlüğü Derneği kurucularından Prof. Dr. Yaman Akdeniz, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilen ‘Sansür Yasası’ için, “Geniş kapsamlı ve ne tarafından ele alırsanız alın çok problemli bir yasa” yorumunu yaptı. Akdeniz, “Keyfi soruşturmalar açılacak, teknik takipte kimi bulabilirlerse onları soruşturacak, yargılayacaklardır. Nasıl biz medya taraması yaptığımızda sıklıkla karşımıza cumhurbaşkanına hakaret cürmü çıkıyorsa, bu da bundan sonraki periyotta yeni bir kabahat tiplemesi olarak karşımıza çıkacaktır. Alışılmış maksat hem korkutmak hem de susturmak, yani söz ve basın özgürlüğü Türkiye’de her vakit tehlike altındaydı ancak bu son değişiklikten sonra daha önemli bir tehlike ile karşı karşıyayız. Daha da karanlık bir devrin başlangıcı olduğunu söyleyebiliriz” diye konuştu.
AKP ve MHP’nin ortak hazırladığı; getirdiği mahpus cezası ve yaptırımlar nedeniyle kamuoyunda ‘Sansür Yasası’ olarak nitelenen 7418 sayılı ‘Basın Kanunu ile Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’ dün gece TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.
Bilişim Hukuku Uzmanı ve Söz Özgürlüğü Derneği kurucularından Yaman Akdeniz, ANKA Haber Ajansı’nın çıkan yasa ve mümkün sonuçları ile ilgili sorularını yanıtladı. Kabul edilen yasa ile dev toplumsal medya şirketlerinin ne halde tutum alacaklarının meçhul olduğuna işaret eden Yaman Akdeniz şöyle konuştu:
“Ne tarafından ele alırsanız alın çok sıkıntılı bir yasa tasarısı”
“Geniş kapsamlı ve ne tarafından ele alırsanız alın çok sıkıntılı bir yasa tasarısı. Bir taraftan çok muğlak ve tanımlaması güç yeni bir cürüm. Medyada ve toplumsal medyada dezenformasyon cürmü olarak isimlendirilen tasarının 29. Husus kapsamında yer alan halkı aldatıcı bilgiyi yayma hatası, 1 yıldan 3 yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılması kelam konusu olan yeni bir hata tiplemesi ile karşı karşıyayız. Lakin bunu yanı sıra internet kanununda da çok önemli birtakım değişiklikler yapılıyor, BTK’nın erişim engelleme yetkisi genişletiliyor. Devletin Ulusal İstihbarat Teşkilatı’nda yer alan kimi devlet sırlarına erişim hatalarında da erişim engelleme ve içerik çıkarma kapsamına alınıyor. Toplumsal medya platformların Türkiye’deki yükümlülükleri geniş kapsamlı bir halde genişletiliyor. Yani, daha fazla yükümlülükleri olacak, daha fazla cezalar ile karşı karşıya kalacaklar. Hatta kendilerinden talep edilen kullanıcı bilgilerini dahi paylaşmaları gerekecek. Bu dezenformasyon hatası olsun, devletin birliğini ve bütünlüğünü bozmak, anayasal tertibi ve bu sistemin işleyişine karşı TCK’da yer alan çeşitli hatalara istinaden geniş kapsamlı bir kullanıcı bilgisi talebi ile karşı karşıya kalacak. Bugüne kadar bu bilgileri Türkiye ile paylaşmamak ile birlikte gerek Twitter’ın gerek Facebook, Instagram ve Youtube’un ne biçimde bir tutum alacakları, bu yükümlülükleri yerine getirip getirmeyecekleri soru işareti. Bu yükümlülükleri yerine getirmezlerse internet bant genişliğinin yüzde 90 oranında daraltılması, hasebiyle kullanılmaz hale gelmesi kelam konusu olacak.
“Türkiye’deki bağlantısı ve bilgi akışını çok önemli manada etkileyecek değişiklikler, Meclis’te üzerinde çok fazla tartışma imkânı olmadan apar topar geçirildi”
Yine şeffaflık raporlarında yer alması gereken bilgilerin genişletilmesi, hatta algoritmalar ve hashtag ile ilgili bilgilerin talep edilmesi, Türkiye’den gönderilen mahkeme kararlarını uygulamadıkları durumda bu daha önemli cezalar ile karşı karşıya kalmaları ve hatta Elektronik Haberleşme Kanunu’nda yapılan değişiklikle bu sefer şebekeler üstü hizmet sağlayıcılarının regüle edilmeleri ile karşı karşıyayız. Münasebetiyle, WhatsApp, Signal, Skype, Zoom, Telegram üzere servisleri sağlayan firmaların da Türkiye’de hükmî kişilik oluşturması ve talep edilen bilgileri yetkililere vermesi gerektiği bu değişikliklerle ortaya çıkıyor. Tekrar, Türkiye’de temsilcilik oluşturmazsa yahut talep edilen bilhassa bu hizmetlerin kullanımı ile ilgili bilgileri vermezlerse bu sefer internet trafiği bant genişliğinin yüzde 95 oranında daraltılması kelam konusu olacak. Münasebetiyle Türkiye’deki bağlantısı ve bilgi akışını çok önemli manada etkileyecek değişiklikler Meclis’te üzerinde çok fazla tartışma imkânı olmadan apar topar geçirildi.
“İnternet platformları yargının bir modülü olma ile karşı karşıya”
Şunu anlıyoruz ki hükümet, 2023 seçimlerine hazırlanıyor ve bilhassa dezenformasyon hatası ile bunu okuduğumuz vakit hükümet ile ilgili ortaya çıkan tenkitlerin, yansıların azaltılması ve yok edilmesi hesaplanıyor. Yalnızca gazeteciler ve medya organları değil, muhalif kesim sıklıkla ‘Halkı Aldatıcı Bilgiyi Alenen Yayma Suçu’ndan yargılanma tehlikesi ile karşı karşıya. İnternet platformları yargının bir kesimi olma ile karşı karşıya. Zira, daima talepleri gelecek; kararların uygulanması talep edilecek ve münasebetiyle onların da Türkiye’deki sorumluluklarını gözden geçirme durumunda kalacaklar. Zira, biz Twitter’ın kendisine gönderilen kararların büyük bir kısmının uygulamadığını, medya platformlarının kullanımı ile ilgili yayınladıkları şeffaflık raporlarından biliyoruz. Mesela Birgün Gazetesi yahut HDP ile ilgili, Can Dündar, İsmail Saymaz üzere gazetecilerin Twitter hesapları ile ilgili kararları bugüne kadar uygulamadığını biliyoruz. Benim de karşıma çıkmakla birlikte, tweetlerim ile ilgili bilhassa 2022 yılı içinde bana gönderilen mahkeme kararlarını Twitter uygulamadı.
“Anonim hesapların sürdürülebilmesi gerekirken, o hesaplar tehlike altında olacaktır”
Sosyal medya platformlarında kullanıcı bilgilerinin her ne kadar kimi hatalara ait talep edilmesi mümkün olsa dahi bu dezenformasyon cürmü da o listeye eklenmiş ve hasebiyle yetkililer bilhassa anonim hesapların kimlere ilişkin olduğunu bulmaya çalışacaklardır diye düşünüyorum. Aslında anonim hesapların tabir özgürlüğü açısından kıymetli olduğunu düşünüyorum. Zira, anonim hesapların hepsine troll demek de hakikat olmaz. Bir kısmı çok değerli bilgiler de paylaşıyor, mizahi hesaplar da var. Hasebiyle anonim hesapların sürdürülebilmesi gerekirken, o hesaplar tehlike altında olacaktır. O hesapların kimlere ilişkin olduğunu yetkililer bulabilirse, zati o bireyler hakkında yalnızca dezenformasyon cürmü değil, kim bilir kaç tane ceza soruşturması ve yargılaması kelam konusu olacaktır. Bu da birtakım hesapların kapanmasına, oto-sansüre yol açabilir.
“Bir hukukçu olarak bu türlü bir maddeyi yorumlamak da çok zor”
Sadece toplumsal medya açısından değil, medya da önemli bir tedirginlik ile karşı karşıya kalacaktır. Kanun unsurunda ne yazarsa yazsın, yazdığından bağımsız olarak biz bu tip cezai yaptırımları ve ‘Halkı Aldatıcı Bilgiyi Alenen Yayma Suçu’ da aslında yüklü olarak keyfi bir halde uygulanacaktır. Aslında bir hukukçu olarak bu türlü bir maddeyi yorumlamak da çok güç. Zira, öncelikle husus başlığında yer alan halkı aldatıcı bilginin ne olduğu hususun içinde tanımlanmamış. Yani, unsur başlığında bulunan ‘yanıltıcı’ sözü unsur metninde yok. Keza, unsur metninde geçen gerçeğe alışılmamış bilgi tarifi da unsur metninde yok. Bana, medyadan arkadaşlar da sorduğunda ne biçimde karşılık vereceğimi de bilmiyorum.
Avrupa Kurulu yahut Avrupa Birliği’nin dezenformasyon konusunda çok önemli çalışmaları var. Bu çalışmalar devam da ediyor. Bu sorunun tahlilinde de cezalandırma yatmıyor. Açıkça bunu Avrupa Kurulu ve Avrupa Birliği de söylüyor. Türkiye’nin yaptığının bir gibisi Avrupa ülkelerinde de yok. Bir tek Macaristan’da var; Macaristan’daki ceza kararını biz çeviri etmişiz. Her ne kadar Almanya deseler dahi aslında Macaristan’dan çeviri yoluyla karşımıza çıkan bir cürüm tiplemesi ile karşı karşıyayız. Buna acil gereksinim olmadığı çok açık ve net, hasebiyle 2023 seçimleri ilişkisini yapıyorum.
“Basın üzerinde de bir dondurucu tesiri olacaktır, hasebiyle asıl maksat susturmak”
Hükümetin 2021 yazındaki Orman yangınları, sel olaylarını hatırlayalım; toplumsal medya üzerinden gelen reaksiyonları, hükümetin çok güç bir durumda kaldığını hatta bu reaksiyonların büyük bir kısmına karşılık veremediğini, pandemi periyodundaki yansıları hatırlamak lazım. Bundan duyulan rahatsızlığın sonucunda bu türlü bir kabahat tiplemesine hükümet gereksinim duydu. Zira bu birinci basamakta dondurucu bir tesir yaratacaktı. Bilhassa anonim hesaplar, toplumsal medya kullanıcıları bakımından. Basın üzerinde de bir dondurucu tesiri olacaktır. Hasebiyle asıl hedef susturmak. Biz susarsak, ki susmayacağız, susarsak esasen bu ceza tipinin kullanılmasına gereksinim kalmayacaktır fakat susmayanlar için yürürlüğe girdiği tarihten itibaren ‘halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma suçu’ ile ilgili soruşturmalar açıldığını duyacağız.
“İfade ve basın özgürlüğü Türkiye’de her vakit tehlike altındaydı fakat bu son değişiklikten sonra daha önemli bir tehlike ile karşı karşıyayız”
Keyfi soruşturmalar açılacak, teknik takipte kimi bulabilirlerse onları soruşturacak, yargılayacaklardır. Nasıl biz medya taraması yaptığımızda sıklıkla karşımıza cumhurbaşkanına hakaret hatası çıkıyorsa, bu da bundan sonraki devirde yeni bir kabahat tiplemesi olarak karşımıza çıkacaktır. Alışılmış hedef hem korkutmak hem de susturmak, yani söz ve basın özgürlüğü Türkiye’de her vakit tehlike altındaydı fakat bu son değişiklikten sonra daha önemli bir tehlike ile karşı karşıyayız. Daha da karanlık bir periyodun başlangıcı olduğunu söyleyebiliriz.” (ANKA)