Boğaziçi Üniversitesi İktisat Kısmı Lideri Prof. Dr. Ünal Zenginobuz, “Enflasyon konusunda çok makus bir enflasyon-ücret artışı sarmalına girmiş durumdayız. Diyelim berberde saçınızı kestireceksiniz. Borcum ne diye soruyorsunuz; 50 TL mi, 60 TL mi, 80 TL mi diyecek diye bekliyorsunuz. Hangisini söylese az mı çok mu değerlendiremeyeceksiniz!” değerlendirmesinde bulundu.
500 bin toplumsal konut projesi hakkında da görüşlerini aktaran Prof. Dr. Zenginobuz, toplama çıkarma seviyesinde bile bir planlama yapılmadan yola çıkıldığının anlaşıldığını vurgulayarak, “Bir ülke iktisadının işleyişi her türlü rasyonalite bir kenara bırakılarak büsbütün bir bölümün siyasi hedeflerine nazaran yönlendirildiğinde o ülkenin duvara şiddetle çarpmaması mümkün değil” dedi.
“Türkiye’de hür piyasa şartlarının sağlanması konusunda 1980’in gerisine, 70’lere dönmüş durumdayız”
Cumhuriyet’ten Şehriban Kıraç’ın sorularını yanıtlayan Prof. Dr. Zenginobuz, birbiri arkasına açıklanan yeni tedbirlerin problemleri çözmedeki tesirinin ne olduğuna ait soruya şöyle karşılık verdi:
“Herhangi bir çağdaş iktisadın işleyişi için olmazsa olmaz şart olan temel inanç ögesi Türkiye’de ortadan kalkmış durumda. Geldiğimiz noktada temel mülkiyet hakkı konusunda bile tereddütler doğmuş durumda. Devletten, iktidardan icazet almadan iş yapabilen, yatırım düşünebilen iş insanı var mı şu an ülkemizde? Halbuki hür piyasa iktisadının yararlı kısmı için piyasaların işleyişine devlet müdahalesinin mümkün olduğu kadar az olması ve olduğu vakit da herkese eşit uzaklıkta yaklaşılması gerekiyor.
Şu an Türkiye’de hür piyasa şartlarının sağlanması konusunda 1980’in gerisine, 70’lere dönmüş durumdayız. Seçim öncesi büyümeyi arttırmak için talimat verilerek siyaset faizi indiriliyor; bu dövizi patlatınca ihracatçılara kazandıkları dövizin evvel yüzde 25’ini kesinlikle bozdurmaları emrediliyor, yetmiyor oran yüzde 40’a çıkarılıyor. Bankalara kredi verin, vermeyin talimatları, verilen kredilerin nasıl kullanılacağına dair bir dizi alengirli düzenlemeler, döviz çok artmasın diye bozdurtulan ihracatçı dövizlerinin art kapıdan satılması; iktisatta yeterli bir haber çıksın diye BİST’i yükseltmeye yönelik manipülasyon görünümlü müdahaleler; 2022 yılının birinci yedi ayında 36 milyar doları bulan cari açığın üçte ikisi olan 24 milyar doların ülkeye nasıl girdiği muhakkak olmayan net yanılgı ve noksan kaleminden olması, bu dövizin bir dizi piyasa dışı ve şeffaflıktan büsbütün uzak dış siyaset hareketleriyle geldiğine dair karineler.. Bütün bu üsttekiler hür piyasa koşullarından ne kadar uzaklaştığımızın göstergeleri.”
“Duvara şiddetle çarpmamamız mümkün değil”
Prof. Dr. Zenginobuz, hükûmetin açıkladığı toplumsal konut projesiyle ilgili de şu görüşlerini aktardı:
“Hangi hesapla, neye dayanarak kurgulandığı aşikâr olmayan, kimin ne kadar ödeme yapacağı ne kadar vadede faydalanacağı öngörülemeyen bir teşebbüs. İlan edildiği kadarıyla bu teşebbüsün tek somut tarafı, tıpkı düzenlemeye eklenerek çabucak satılması planlanan kamu yerleri. Derhal gelir getireceği için bütçeyi kısa vadede rahatlatacak o satış sürecinde neler yaşanacağı ise içinde bulunduğumuz güvensizlik ortamında ve siyasi kayırmacılık savları altında çok düşündürücü maalesef.
Maalesef geldiğimiz noktada bu 500 bin toplumsal konut projesi hakkında bıraktım detaylı iktisadi tahlilleri, toplama çıkarma seviyesinde bile bir planlama yapılmadan yola çıkılmış olma ihtimali çok yüksek. İktisat siyasetleriyle ilgili tüm kararlar iktidarın önümüzdeki yıl yapılacağını umduğumuz seçimleri kazanmasına yönelik hale gelmiş durumda, göründüğü kadarıyla.
Siyaset alışılmış ki ekonomik kararları etkileyecektir, lakin iktisadın işleyişinin her türlü rasyonalite bir kenara bırakılarak büsbütün bir kısmını siyasi maksatlarına nazaran yönlendirilmesi sonucunda bir ülkenin duvara şiddetle çarpmaması mümkün değil.”
“Fiyatların böylesine manasını yitirdiği bir ortamda piyasa iktisadı çalışamaz”
Enflasyon konusunda çok makûs bir sarmala girmiş durumdayız” diyen Prof. Dr. Zenginobuz, şunları kaydetti:
“Türkiye’nin 1970-2000 yılları ortasında bir türlü kurtulamadığı, vakit zaman denetimden çıkan yüksek enflasyon devirlerini çok uygun hatırlıyoruz. Hiçbir vakit şu anki kadar şiddetli bir enflasyon dinamiği yaşanmadı bu ülkede. Bir şey almaya gidiyorsunuz, ya da diyelim berberde saçınızı kestireceksiniz. Borcum ne diye soruyorsunuz berberinize saçınızı kestikten sonra ve merakla bekliyorsunuz; 50 TL mi diyecek, 60 TL mi diyecek, 80 TL mi diyecek diye. Hangisini söylese az mı çok mu değerlendiremeyeceksiniz! Geçen sefer kaç para verdiğinizi de unutmuş durumdasınız, her şeyin fiyatı baş döndürücü bir biçimde değişmiş durumda 2-3 ay içinde.
Fiyatların böylesine manasını yitirdiği bir ortamda piyasa iktisadı çalışamaz. Fiyat sistemi her şeyidir piyasa iktisadının. Neyin bedelli neyin kıymetsiz olduğunu, yatırımcıların, müteşebbislerin ne üretirse alıcı bulacağını ne üretirse bulamayacağını mal ve hizmetlerin görece fiyatları söyler size. O metrenin gerçek ölçmesi lazım ki hakikat mal ve hizmetler gerçek ölçülerde üretilsin, tüketilsin.
Türkiye şu an bir ücret-enflasyon sarmalına girmek üzeredir, hatta girmiştir bile denebilir. Burada alışılmış ki okkanın altında kalacak olanlar sabit gelirli olup aldığı fiyatı, maaşı kendi belirlemeyen çalışanlar, emekliler olacaktır.”
Röportajın tamamını okumak için .