Yer bilimci Prof. Dr. Naci Görür, AFAD’ın bugün ülke genelinde yapacağı zelzele tatbikatını kıymetlendirdi. Görür, “Ülkemiz sarsıntı ülkesi. Bizim behemehâl tüm ülkeyi sarsıntı dirençli hâle getirecek hazırlıkları yapmak lazım. Biz bunları söylerken bir şeyler yapılıyor. Lakin kâfi değil. Bir de bu türlü tatbikat yapılıyor. Tatbikat işi daha kolay doğal. Yapılsın, hoş. Ancak asıl kaygıya derman olacak tatbikat değil. Biz yaraya neşter vurulmasını bekliyoruz” dedi. Görür ayrıyeten, “Türkiye’de kentlerimizin büyük bir kısmı, tahminen de tamamı sarsıntı dirençli değil. Türk hükümetinin, Türk devletinin behemehâl zelzele odaklı kentsel dönüşümü yapması lazım. Yalnızca yapı stokuna odaklanarak değil, kentin bütün bileşenlerini zelzeleye hazırlayacak biçimde planlaması lazım” diye konuştu.
Bugün, 12 Kasım 1999’da 710 kişinin hayatını yitirdiği Düzce Depremi’nin 23. yıl dönümü. AFAD uyumunda bugün saat 18.57’de, 81 vilayette eş vakitli olarak “Çök-Kapan-Tutun” sarsıntı tatbikatı yapılacak. Prof. Dr. Görür, genel zelzele tatbikatı ve son devirde meydana gelen sarsıntılara ait ANKA Haber Ajansı’nın sorularını yanıtladı.
Görür, ülke genelinde yapılacak tatbikatın faydalı olduğunu ancak tatbikatın asıl tahlil olmayacağını belirtti. Görür 1999 Depremi’nden sonra birinci kere ülke genelinde tatbikat yapılmasını, “Hiç yoktan çok âlâ çok da yararlı lakin bütün kulaklar ve umut ülkenin ve İstanbul’un sarsıntıya nasıl ve ne kadar hazırlandığı noktasında. Asıl beklenti bu” kelamları ile kıymetlendirdi.
Türkiye’nin sarsıntı jenerasyonu üzerinde bulunduğunu ve zelzele olmayacağını düşünmenin mümkün olmadığına değinen Görür, “Türkiye’nin jeolojik yapısı ve tektoniği gereği kimi faylar, gerektiği kadar gerilim biriktirdiği an ve biriktirdiği gerilim bir sarsıntıya neden olacak boyuta vardığında o fay kırılıyor. Böylece zelzele üretme dönemi dolmuş oluyor. Zira bir fayın gerilim biriktirmesi lakin muhakkak bir mühlet içerisinde oluyor” diye konuştu.
Türkiye’de yaklaşık 500’den fazla fay bulunduğunu belirten Görür, “Bir fayın dönemi doluyor ve sarsıntı üretiyor. Bunlara alışkın olmamız lazım. Bilhassa 5’in altındaki sarsıntılar çok yaygın oluyor. Gün geçmiyor ki 4 büyüklüğünde zelzele olmasın. Hele 4’ün altındaki sarsıntılar her an oluyor” dedi.
“Ciddi araştırmalar yapmadığımız için zelzelede hazırlıksız ve gafil avlanıyoruz”
Görür, muhtemel İstanbul zelzelesi ile ilgili de şunları söyledi:
“İstanbul’da, Marmara’da beklediğimiz fayın tekerrür dönemi yaklaşık 250 yıldır. 250 senede bir zelzele oluyor orada. En son sarsıntı 1766. Üzerine 250 koyunca bugünlere geliyor. Onun için bugünlerde İstanbul’da sarsıntı diyoruz.
Ne vakit sarsıntı olacağını bilmiyoruz. Çok sık araştırma, önemli araştırmalar gerekir. Maalesef bunu da gereğince yapmıyoruz. Onun için birçok kere sarsıntıda hazırlıksız ve gafil avlanıyoruz. Daima diyoruz ki, ülkemiz sarsıntı ülkesi, bizim behemehal tüm ülkeyi sarsıntı dirençli hâle getirecek hazırlıkları yapmak lazım. Biz bunları söylerken bir şeyler yapılıyor lakin kâfi değil. Bir de bu türlü tatbikat yapılıyor. Tatbikat işi daha kolay doğal. Yapılsın hoş lakin asıl sıkıntıya derman olacak tatbikat değil. Biz yaraya neşter vurulmasını bekliyoruz.”
İnsanlarda sarsıntı kültürü ve şuurunun gereğince oluşmamasından ötürü zelzele dirençli konutların yapılmadığını kaydeden Görür, İmar Barışı ve İmar Affı üzere uygulamalardan ötürü ruhsatsız, kaçak yapılan yapıların süratle arttığını söyledi. Devamında, “Biz de onları affediyoruz yahut halk da ‘Nasıl olursa bir af daha gelir’ diye, zelzele şuuru ve bilgisini oluşturmak yerine ‘Ne yaparsak o olur’ gibisinden bu işten biraz uzak duruyorlar” sözlerini kullandı.
“Deprem en büyük ziyanı birincisi halka veriyor. İkincisi, alt yapıya veriyor. Üçüncüsü, yapı stokuna ziyan veriyor”
Düşük şiddetteki zelzelelerde bile can kaybı olduğunu belirten Görür kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Mesela, bilim toplumlarında, 5, hatta 6 büyüklüğündeki zelzeleler can kaybına neden olmaz. Kaliforniya’da, Japonya’da, Uzak Doğu’da 7 boyutunda, 7’nin üzerindeki kimi zelzelelerde bile lakin 2-3 kişi hayatını kaybediyor. Yerleşim alanlarını zelzeleye karşı hazırlamışlar. Yerleşim alanını zelzeleye hazırlamak bizde yanlış anlaşılıyor. Sade yapı stokunu yenilemekle düşünülüyor. Büyük ölçüde bir inşaat projesi, müteahhitlik projesi üzere algılanıyor. Bu da tam yanlışsız değil. Sarsıntı en büyük ziyanı birincisi halka veriyor. İkincisi, alt yapıya veriyor. Üçüncüsü, yapı stokuna ziyan veriyor. Asıl mevt ve yaralanmaları birçok yapı stokundan geliyor. Etrafa ziyan veriyor. Çevreyi, toprağı, havayı, suyu kirletiyor. Hasebiyle uzun vakitte yeniden insanlara ziyan veriyor. Bir de iktisada ziyan veriyor, iktisadın çarklarını durduruyor. Sefalet, açlık, susuzluk üzere ziyanı oluyor.”
Depremden daha az ziyanla kurtulmak için sırf yapıların tekrar inşa edilmesinin tek başına kâfi olmadığını söyleyen Görür, “Binamızın sağlam olması yetecek mi? Halk şuurlu değilse, hiçbir kenti de sarsıntı inançlı yapamazsınız. Zira o kentte şuurlu halk yaşayacak ki o şuuru devam ettirsin, zelzele kültürü olsun. Her yapılan konut kaçak yapılırsa, o kenti iyileştiremezsin. Kentlerimizi sarsıntıya hazırlamaya bütüncül yaklaşmamız lazım” ihtarında bulundu.
“Deprem odaklı kentsel dönüşüm yapılmalı”
Depremlere karşı alınması tedbirler konusunda da Görür şunları kaydetti:
“Türk hükümetinin, Türk devletinin behemehâl sarsıntı odaklı kentsel dönüşümü yapması lazım. Yalnızca yapı stokuna odaklanarak değil, kentin bütün bileşenlerini sarsıntıya hazırlayacak biçimde planlaması lazım. O da AFAD ile ya da bugünkü biçimde olmaz, çok önemli olarak devlet bir bakanlık kurmalı. Bu, afet bakanlığı olmalı. Bunun içine iklim de sarsıntı de girer. Bilhassa sarsıntı nesillerinde bu bakanlığa önemli bütçe vermek suretiyle önemli, iş bilir, liyakatli takımları bu bakanlıkta toparlayıp yapılaştırma olduktan sonra planlı programlı, 5 yıllık planlar ve bir bakanlık halinde bu işe girilirse Türkiye’yi zelzele dirençli hâle getirebiliriz. Aksi halde, 22-23 sene geçti, geldiğimiz noktada, evet çok şey yapıldı lakin asıl yaramıza merhem olacak, yapılması gerekenler yapıldı mı derseniz maalesef evet diyemiyorum.”
“Bugünkü teknoloji kentleri zelzeleye karşı hazırlamaya uygun”
Halkın sarsıntı konusunda bilinçlenmesinin ehemmiyetine dikkat çeken Görür, kelamlarını şöyle bitirdi:
“Yanlış binayı hükümet denetim etmese bile yapmaması lazım. Gecekondulaşmaya mani olan çıkmasa bile halkın kendisi yapmaması lazım. Ömür kültürü hâline getirmek lazım ki bu işin üstesinden gelebilelim. Bu türlü ülkeler var. Oralarda daha büyük sarsıntılar oluyor ancak beşerler korkmuyor. Her gün zelzelesi konuşmuyorlar. Zira onlar bir şeyden emin: ‘Deprem olsa bile meskenim yıkılmayacak, okula giden çocuğumun okulu çökmeyecek, işe giden eşimin başına iş yeri çökmeyecek.’ Bunun bilincindeler. Niçin bu farkındalık, rahatlık oluştu? Zira kenti o formda hazırlıyorlar. Bugünkü teknoloji, bilim bunu yapmaya uygundur. Kâfi ki halk istesin, bunun peşinde olsun. Kendini yönetenlerden de talep etsin. Bunun bir an evvel yapılması için takipçisi olsun. Zelzele olduktan sonra 3-4 gün korkup, sonrasında hiçbir şey yokmuş üzere davranılmasına müsaade etmesin. Biz bunu