Prof. Dr. Naci Görür, Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesinde meydana gelen 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki sarsıntıların akabinde HaberTürk TV’de Fatih Altaylı‘nın Teke Tek programına katılarak açıklamalarda bulundu. Görür, “Ne AFAD ne de rastgele bir yerden bana bir talep geldi. Ben zannediyorum ki, onların nezdinde biz yaşamıyoruz. TBMM’de Sarsıntı Araştırma Kurulu kuruldu. Herkes çağrıldı bir ben ve Celal Şengör çağrılmadı. Ben siyasetle ilgilenmiyorum. Bilim adamlığının dürüstlüğü ve doğruluyla net konuşan insanlarız” dedi.
Kahramanmaraş sarsıntısıyla ilgili olarak Görür, “Ne yapacağımız belirli. Sarsıntı dirençli kentler yapmak zorundayız. Bundan sonra gelen hükümetlerin birinci önceliği yol, havalimanı olmamalı. Elbette onlar da yapılmalı. Lakin birinci özelliği halkın can güvenliğini sağlayacak sarsıntı dirençli kentler yapmak” tabirlerini kullandı.
‘Hiç mi ders almayız’
Prof. Dr. Görür’ün açıklamaları şöyle:
“Deprem tarihine bakarak düşünüyorum. Osmanlı’ya gitmeye gerek olmadan. O vakit bina yoğunluğu ve insan az. 1939’dan bu yana alıyoruz. O sarsıntı 7.9 diye düşünülüyor. Burada da 7.7. Orada biz 33 bin insan zayiat veriyoruz. Burada korkarım ki, sayılar fazla olacak. 39’dan bu yana ders almış olsaydık. Jeolojinin, inşaat mühendisliğinin gelişmesi farklı. Biz ders almış olsaydık hakikaten, bilhassa devlet olarak ve bilhassa de millet olarak. Devletini ve hükümetlerini yöneten, onları gözeten, kontrol altında tutabilen toplum şuurunda olsaydık, bu ülkeyi zelzele dirençli hale getirebilirdik. 39, 42, 43, 44, 57, 67, 99, 2011, 2020, 2023. Gördünüz mü ne kadar zelzele saydım. Yöneticilere sormazlar mı? Hiç mi ders almayız. Tarih ders alınsa bu kadar tekerrür etmez. Büyük ölçüde kabahati milletten çok idarelerde, yöneticilerde buluyorum. Bu ülkeyi yönetenler milletin can güvenliğini birinci derecede sağlamak zorundadırlar. Öncelikle bunu, birinci tercih olarak, tartışmasız bunu yapmak zorundadırlar.
‘Maraş’taki sarsıntısı bekliyorduk’
Ülkemizde yer bilimleri topluluğu hem sismologlar, hem jeologlar hem yerbilimciler. Araştırmanın içinde olanlar. Literatürü takip eden insanlarımızın mutabakat sağladıkları bir husustu. Maraş sarsıntısı bizim için gelmekte olduğunu bağıran sarsıntıydı. Sebebi de birinci kere Elazığ sarsıntısı olduğu vakit 6.8 öteki arkadaşlarım da söylemiştir. Ben birinci defa kendi medyamda, yani Twitter attım hem de çıktığım televizyonlarda ‘Doğu Anadolu fayı uyandı’ diye. Doğu Anadolu Fayı ile Kuzey Anadolu Fayı Bingöl Karlıova’da birleşiyor. İki fay da doğrultu atımlı karakterli. Birbirine sürtünerek hareket ediyorlar. Elazığ fayı uyandı dedim ve dikkatli olmak lazım. Elazığ fayının bir manada kardeşi Kuzey Anadolu Fayı, bütün gücünü 20. asırda boşalttı, Marmara hariç. Jeolojik periyotlarda, tarihi devirlerde zincirleme zelzeleler ürettiğini biliyoruz.
Doğu Anadolu Fayı’nda bir kaygım olduğunu söyledim. Karlıova’dan başlayıp Akdeniz’e kıra kıra gidecek dedim. Doğu Anadolu’yu zelzeleye boğup o denli gücünü boşaltacak, dikkatli olalım dedim. Elazığ zelzelesi, Maraş tarafına, Erkenek, Hatay tarafına güç transfer etmiş olabilir. Mevcut biriken enerjiyi artırmış olabilir. Hasebiyle sarsıntı yaratabilir dedim. Bu uyarıyı birinci 2020’de yaptım. Her gün her ay ne vakit imkan olduysa söyledim. Bu ülkede gün geçmiyor ki, 4 yahut 4’ün üzerinde zelzele olmasın. Maraş’taki sarsıntısı bekliyorduk. Çok komplike düşünüp, bilim adamı pozlarına girmeye gerek yok. Doğrultu atımlı faylar gücünü boşaltırken, yüzde 20’sini uca yanlışsız gücünü bir ölçü gönderiyor. Oralarda en son sarsıntı 1514. Çok fazla sene geçmiş. Güç birikmiş, ‘kırıldım, kırılacağım’ noktasına gelmiştir. İşin esbab-ı mucibesi bu.
‘Komisyona biz çağrılmadık’
Ne AFAD ne de rastgele bir yerden bana bir talep geldi. Ben zannediyorum ki, onların nezdinde yaşamıyoruz. TBMM’de Sarsıntı Araştırma Kurulu kuruldu. Herkes çağrıldı bir Celal Şengör bir Naci Görür çağrılmadı. Ben siyasetle ilgilenmiyorum. Bilim adamlığının dürüstlüğü ve doğruluyla net konuşan insanlarız. Ülkemize hizmetten öteye bir gayemiz yok. 75-76 yaşına gelmiş bir adamım. Artık İstanbul’un zelzeleye hazırlanması konusunda belediyede hizmet görüyorum. Türkiye Cumhuriyeti’nde hiçbir hükümetin gerçek dürüst katkısı olmaya Marmara’yı tehdit eden dinamikleri ana çizgileriyle ortaya çıkarmış takımın başındayım. Marmara sarsıntısı hakkında bu ülkede bilgilerin temel çalışmaları yapan grubun karınca bahtınca başkanlığını yapmışsam, bizi de bir sefer dinle. Türkiye Cumhuriyeti’nin hükümetlerinden para çıkmadan bu türlü çalışmalar yaptık. Zelzelesi konuşacaksan o adamların ortasında ben de olmalıyım.
‘Burada yaşayacaksak zelzele dirençli kentleri konuşalım’
Türkiye’de çok bedelli yer bilimciler var. Memleketler arası nitelikte olanlardan var. Kimi meslektaşlarım medyaya çıkıyorlar. Güya orada zelzele oldu sorun bitti, güç boşaldı diye konuşuyorlar. Bu işi bilmemekten, mekanizmayı bilmemekten geçiyor. Demek ki jeolojiyi gereğince bilmiyorlar. Bu zelzele doğrultu atımlı fay sistemini üreten sarsıntı. Her iki blok birbirlerine sürtünerek devam eder. Sürtünmenin en fazla olup hareketi engellediği yerde atım meydana gelir.
Depremi yöneten fay sol taraflı bir fay. Fayın asıl bloğu aşağıya güneye Hatay’a, Adana’ya hakikat meydana geldi. Bu 4-5 metre üzere atım yaparsa, milyonlarca tonluk kütle güneyde bir yere bindiriyor. Orada artık olağandışı formda gerilim biriktirdi. O da muazzam bir basınç. Orada kırılmamış modüller yahut o fayın devamı olabilir. Kimi diyor ki, ‘bir fayın öteki fayı tetiklemesi için geometrik ilgi olması lazım’. Bu hakikat değil, değmesi koşul değil. Bu tetikleme için büyük gerilime muhtaçlık yok. Zelzelesi bir gerçek olarak kabul edelim. Bu ülkede ebediyen yaşayacaksak sarsıntı dirençli kentleri nasıl yaparız onu konuşalım. Benim kendimi adadığım nokta bu. Halkın korkmasını anlıyorum, ben de korkuyorum.
‘Siyasiler de benim konuşmamı istemiyorlar’
Sene 2023. Bilimin ve teknolojinin ne duruma geldiğini biliyoruz. Çocukluğumda televizyon icat edilmemişti. Şimde elimizdeki telefonla bütün dünya ile bilgi alışverişi yapabiliyoruz. Sarsıntı hakkında bilinçlenmek, bunları öğrenmek, zayıf noktalarımızı belirlemek, bunu da bilim adamının ağzından duymak sizi korkutmak için değil, hakikati gerçeği bilin ki, bu endişenin kaynağını yok edelim. Politikler de benim konuşmamı istemiyorlar. Halkı gerçek bilgilendirmek bizim sıkıntımız. Gerçek işleri yapmak. Yöneticiden demokratik manada hesap sormak. Neyi yapıp, yapamayacağını talep etmek. Bunlar kıymetli. Bu duruma gelemezsek bu ülkeyi ebediyete taşıyamayız. Biz kimseyi korkutmak için burada değiliz. Ben 2020 yılında Maraş’a dikkat edin, burada felaket geliyor dediğimde halkı mı korkutmak istiyordum? Ne oldu artık, binlerce kişi göçük altında. Ne yapacağımız aşikâr. Sarsıntı dirençli kentler yapmak zorundayız. Bundan sonra gelen hükümetler birinci önceliği yol, havalimanı olmamalı. Elbette onlar da yapılmalı. Lakin birinci özelliği halkın can güvenliğini sağlayacak zelzele dirençli kentler yapmak.
Deprem dirençli kentler yaratılabilir mi? Evet. Bakın Japonya, Kaliforniya, Meksika’ya. Çok kolay. Kentin bileşenleri, idare, halk, altyapı, yapı stoku, etraf ve iktisat. Bir kent bu altı parametrenin bir ortaya gelişiyle biz ona kent diyoruz. Bunları sarsıntı dirençli hale getireceksin. Kimi alışkanlıklarımızdan vazgeçeğiz. İdarede biz alışagelmişiz, Osmanlı’dan periyodu vali, belediye lideri kenti yönetiyorlar. Vali yahut belediye lideri afeti yönetecek bir kenti zelzele dirençli hale getirebilecek karar düzeneğini, gerekli altyapıyı hazırlayabilecek nitelikte mi, bilgide mi? Onun için eğitimden geçmesi lazım. Afet idaresi, risk idaresi nedir bunu bilecek. Bir vizyonu olacak. Bunu bilen idare lakin sarsıntıyla ilgili, afet müdahalesi ile ilgili uyum ve tertibi yapabilir. İkinci parametre halktır. Bir halk düşünün ki sarsıntı kentinde yaşıyor. Oranın sarsıntı kenti olduğunu bilmiyor. Bir kadercilik anlayışı ile zelzelesi öbür şeylere bağlıyor. Zelzele öncesinde, sırasında, sonrasında ne yapacağını bilmiyor. Halkı zelzele odaklı eğiteceksin. Halka sarsıntı kültürü kazandıracaksın. İlkokuldan eğitimle, töre ile babadan anneden görerek, nakledilerek kazanılabilir. Bu türlü bir sarsıntı kültürü olmalı. Zelzele kültürü olan toplum canının çektiği üzere meskenini döşemez. Yatak odasına neyi nereye koyacağını bilir.”