Olası bir 7.5 büyüklüğünde İstanbul zelzelesinde kestirimi olarak 91 bin 81 binanın ağır yahut çok ağır, 167 bin 116 binanın ise orta hasar alacağı belirtilirken yerbilimci Prof. Dr. Naci Görür, “Gecekondu mantığıyla gelişmiş İstanbul’da düşündüğümüzden çok fazla kayıp vereceğimiz kesin” dedi.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) tarafından yayımlanan Süratli Tarama Sistemleri ile Bina İncelemesi Projesi’nin 33 ilçeye ilişkin raporuna muhtemel bir 7.5 büyüklüğünde zelzelede iddiası olarak, 91 bin 081 bina ağır yahut çok ağır, 167 bin 116 bina ise orta hasarlı olacak. Bilim Akademisi kurucu üyelerinden olan yer bilimci Prof. Dr. Naci Görür, “Gecekondu mantığıyla gelişmiş İstanbul’da düşündüğümüzden çok fazla kayıp vereceğimiz kesin” dedi.
Cumhuriyet’ten Şeyda Öztürk’ün sorularını yanıtlayan Prof. Dr. Görür, “Halkla birebir konuştuğumda, ‘Biz ne yapabiliriz ki hocam? Bu işi devletin yapması lazım’ diyorlar. Büyük ölçüde haklılar, bu işi devletin halletmesi gerekir” dedi.
“Kentsel dönüşüm projeleri, rantsal dönüşüm oldu”
Görür, hızlanan kentsel dönüşüm projelerini eleştirdi; “Kentsel dönüşüm projeleri yanlışsız uygulanmadı. Onun için de ismi rantsal dönüşüm oldu. Kentsel dönüşüm gerçek manasıyla zelzele odaklı yapılırken bir kentin bütün bileşenlerinin zelzele dirençli hale getirilmesi için çalışılır. Bu hükümetin uyguladığı kentsel dönüşüm projesinin en değerli parametresi yapı stoku. Bir kenti sarsıntıya hazırlamak denince akla gelen birinci şey yapı stoku olmamalı. Vefata neden olan en değerli bileşen yapı stokunun yetersiz oluşu lakin yalnızca bir kentin yapı stokunu güzelleştirmekle o kenti zelzele dirençli hale getiremezsiniz. Kentin bütün tüm bileşenlerini sarsıntı güçlü hale getirmek gerekiyor. Bir kentin tüm bileşenleri dediğimiz vakit birinci akla gelen, halk, ikincisi alt yapı, üçüncüsü yapı stoku, dördüncüsü etraf, beşincisi ise iktisattır. Bu beş bileşenin çalıştığı durumda kent sarsıntı güvenlidir” değerlendirmelerinde bulundu.
“Depreme müdahalede İstanbul’u kurtaracak şey İstanbul’un kendisi olamaz; grup ilin etrafında yapılmalı”
“Gecekondu mantığıyla gelişmiş İstanbul’da düşündüğümüzden çok daha fazla kayıp vereceğimiz kesin” diyen Görür, şöyle devam etti:
“Bu zelzelede binaların çökme ve yıkılma sırasında olabilecek can kayıplarının dışında göçük altında kalan insanlara gerektiği vakit içerisinde müdahale edilemediği için de kayıplar vereceğimizi düşünüyoruz. Zelzeleye müdahalede İstanbul’u kurtaracak şey İstanbul’un kendisi olamaz. Acil müdahale grup ve ekipmanları da İstanbul’un içerisinde. Münasebetiyle grup ve ekipmanların yüzde kaçının performans gösterebilecek durumda olacağını bilmiyoruz. Takım ve ekipman hazırlıklarının İstanbul’un etrafında yapılması gerekiyor. Bizler, tekliflerimizde mahalle gönüllüleri kavramını önermiştik. Devlet tarafından ciddiye alınıp yapılsaydı, bir mahallede göçüğe en kolay müdahaleyi o mahalledeki beşerler yapardı. Bir vakitler mahallede belirli yerlere acil durum ekipmanlarının bulunduğu konteynerler konuldu. Sonra kayboldu ne oldu bilmiyoruz. Bu zelzeleler öbür yerde olduğunda kazara 1-2 kişi ölüyor. 1999’dan bir gün sonraki niyetimizi hiç bozmasaydık devam etseydik, bahisle ilgili bir bakanlık kurarak bir projelendirme yapabilseydik bugün her şeyi bitirmiştik.”
Kanal İstanbul uyarısı: Güngören killeriyle alakada olan çökelleri sabit tutmanız çok zor
Kanal İstanbul projesine de değinen Görür şöyle konuştu:
“Kanal İstanbul, yer bilimleri ve sarsıntı açısından yapılmaması gereken bir proje. Projenin yapılacağı güzergâh sarsıntı açısından yeterli nitelikli değil. Düşünülen projenin Marmaraya açıldığı bölgede çok sayıda etkin fay var. Etkin fayların ana zelzele beklediğimiz fay noktasına bağlı olduğunu biliyoruz. Beklediğimiz sarsıntı gerçekleştiği takdirde burada yapılması düşünülen Kanal İstanbul’un deniz ağzında da önemli bir yıkıma sebep olabilecektir. Ayrıyeten, burada büyük ölçüde heyelan ve toprak kaymasına neden olacaktır. Küçükçekmece lagünü çok sayıda derenin birleştiği yer. Bu yüzden bölge de kalın alüvyon çökeli içerir. Buralarda alüvyon çökelinin tamamını kaldırmak mümkün değildir. Onları kaldırmadığınız sürece orada rastgele bir istikrarlı yapı yapmanız da mümkün değildir. Zira, sarsıntı sırasında bu bölgede sıvalaşma olur. Sıvalaşma olacak yerde de siz kanal inşaa edemezsiniz. O kanalı ayakta tutmanız mümkün olmayabilir. Burada ayrıyeten, yer nitelikli kayalar var. Bunların Güngören killeri diye bir kil katmanı var ve hareketliler. Bilhassa suyla teması halinde çok rahatlıkla kayar ve kütle hareketine neden olur. Hasebiyle kanalın inşaası sırasında da sonrasında da Güngören killeriyle münasebette olan çökelleri sabit tutmanız çok güç.”
“Depremde barajların tahribatı oradaki insanların can güvenliğini de büyük ölçüde etkiler”
“İstanbul’da mevcut içme suyu barajlarının değerli bir kısmının sarsıntıda tahrip olabileceğini” söyleyen Görür, “Baraj ve etrafında bilhassa Mansap tarafında yerleşim alanı çok yaygın. Bu barajların tahribatı oradaki insanların can güvenliğini de büyük ölçüde tesirler. Zelzelede devre dışı kalması biri su sorunu olan İstanbul’u susuzluğa mahkum edilecektir, ikincisi ise oradaki insanların karşılaşacağı tehlikedir” diye uyardı.