İklim değişikliğinin neden olduğu şiddetli hava olayları dünyanın geleceğine dair tasa yaratırken bu kaygıyı ağır biçimde yaşayanlarda görülen eko-anksiyete olayları da artıyor.
Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Ana Bilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kemal Sayar, “eko-anksiyete” kavramının şimdi ders kitaplarında kategori olarak yer almadığını lakin iklim değişikliğiyle ortaya çıkan büyük hava olaylarının, ormansızlaşmanın ve mevsimlerin kaymasının hadiseyi destekleyen bir faktör ve gösterge olabileceğini anlattı.
Yazın içinde kışın, kışın içinde yazın görüldüğü iklim değişikliğinin, eko-anksiyete olaylarını gündeme getirdiğini belirten Sayar, “Eko-anksiyete, bugün Pakistan’ı vuran sel felaketlerinin, geçtiğimiz yaz Akdeniz’in ormanlarını vuran yırtıcı orman yangınlarının, bizi dünyanın sonuna gerçek yaklaştırdığı üzere bir fikirle, bireylerin tasa duymaya başlama halidir. Bunu biz klinik pratiğimizde çok fazla görmüyoruz lakin sıradan insanın içinde bu bir tasa hali olarak var olmaya devam ediyor” değerlendirmesini yaptı.
Sayar, “Eko-anksiyete yakın vakitlerin bir mefhumu. 30-40 sene evvel bundan bahsetmiyorduk, yakın vakitlerde iklim değişikliğiyle birlikte ortaya çıkan bu çok hava olayları insanları, ‘Acaba sonumuz mu yaklaşıyor?’, ‘Acaba bir çeşit kıyamete yanlışsız mu gidiyoruz?’ biçiminde telaşlı bir ruh haline sürükledi ve bunun yaygınlığı arttı” diye konuştu.
“ÇOCUKLARDA KARAMSARLIK VE ÜMİTSİZLİĞE NEDEN OLUYOR”
Çocuklarda görülen eko-anksiyeteyi, gelecekle ilgili ağır tasa hali ve bir çeşit geleceksiz bırakılma tasası olarak tanımlayan Sayar, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Çocuklarda, ‘Biz atalarımızın ve dedelerimizin yaşadığı birtakım doğal hoşluklara sahip olamayacağız.’ telaşı halinde kendisini gösterebilir. Bu kaygı hali natürel daha küçük yaşlara hakikat indikçe daha bedensel belirtiler, karın ağrıları, kalp çarpıntıları formunda kendisini gösterebilir lakin daha ergenlik çağında bilişsel yetileri gelişmiş çocuklarda gelecekle ilgili ağır bir karamsarlık ve ümitsizlik halinde kendisini gösterebilir.“
Çevre ve iklim hakkında çocuklara verilen eğitimlerde “felaket senaryosu yazmak” yerine sorumluluk şuuru uyandırılması gerektiğini söz eden Sayar, “Dünyamızda daha az karbon ayak izi nasıl bırakabiliriz? Nasıl daha sorumlu yurttaşlar olabiliriz? Etrafımızı daha şuurlu bir biçimde tabiatla alaka kurmaya nasıl sevk edebiliriz? sorularını yöneltmek gerekiyor. Çocuklarda hiçbir şeyin karamsar bir halde bitmeyeceği, bizim gayretlerimizle hayatın olumlu istikamette cereyan edebileceği tarafında bir şuur uyandırmalıyız, yani aksiyoner bir umuda muhtaçlık var” tabirlerini kullandı.
“EĞİTİMLERİN ÜMİT VERİCİ OLMASI LAZIM”
Verilecek eğitimlerin çocuklarda “” hissini uyandırması gerektiğini anlatan Sayar, şöyle devam etti:
“Öbür türlüsü, çocukları tam bir nihilizm batağına sürükleriz. Zira ‘Dünya bitiyor, her şey bitiyor, etraf felaketi kapıda, o halde yapmaya bedel hiçbir şey yok.’ deyip paralize bir felç durumuna mahkum edebiliriz. Eğitimlerin ümit verici bir tarafının olması lazım, sorumluluğa çağırıcı tarafı olması lazım. Daima kıyamet ve şeamet tellallığı yaparsak çocuklar bir müddet sonra hareket yoksulu ve felç olacaktır.“
Çevre konusunda çocukları bilinçlendirirken ümitvar paylaşımlarda bulunmak gerektiğinin altını çizen Sayar, sorumlu davranışların dert ögesi olarak görülemeyeceğine dikkati çekerek şöyle konuştu:
“Yani çocuk şayet çeşmedeki suyu israf etmiyorsa, klimayı yerli-yersiz kullanmıyorsa telaş etmemek lazım. Zira büyüklerde de yürüyerek gidebileceği yere araçla gitmiyorsa ben bunu gelecekle ilgili sorumlu bir davranış olarak algılarım. Öteki yandan kukumav kuşu üzere başını ellerinin ortasına alıp zihninde daima felaket senaryoları üretiyorsa, gelecekle ilgili daima karamsar beklentilerini lisana getiriyorsa, o vakit daha patolojik bir durumun içinde olduğunu söyleyebiliriz.
Burada anksiyetenin insanı harekete geçirici bir vasfının olduğunu da bilmemiz lazım. Makul ölçüde kaygı bizi, dünyayla ilgili kimi şeyleri değiştirmeye, elimizden geleni esirgememeye, daha âlâ çalışmaya ve aksiyon yapmaya zorlar. Etraf korkusu yaşayanlarla alakalı değişik isimler veriliyor mesela eko-endişe yahut eko-öfke deniliyor. Bütün bunlar insanı, yapan bir formda dünyayı onarmaya, düzeltmeye, yanlış bulduklarına dur demeye sevk edebilir, bu da bizim için yararlıdır.“
“ÇOCUKLARIMIZA EMANETE SAHİP ÇIKMAYI ÖĞRETELİM”
Duvarlar ortasında yapılan eğitimin gereğince tesirli olmadığını, çocukların etraf eğitiminin, tabiatın içine çıkarak, ağaçlara dokunarak, ağaçlardaki ve topraktaki değişimi inceleyerek yapılmasının daha yararlı olacağını belirten Sayar, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Kainat, tabiat bizim yağmalayacağımız ve üzerine süreç yapacağımız bir hammadde deposu yahut ayaklarımızın altına serilmiş istismar edilecek bir varlık değildir. Tabiat bize emanet edilmiştir, emanete sahip çıkmak zorundayız, emanete sahip çıkarsak o da bize karşılığında çok büyük bağışlar verecektir. Çocuklarımıza emanete sahip çıkmayı öğretelim zira, dünya evimizdir. Nasıl konutumuzu pak tutuyor ve itina gösteriyorsak dünyamızı ve tabiatımızı da pak tutmaya itina gösterelim.
Millî Eğitim Bakanlığına daha evvel yapmış olduğum bir çağrıyı bir sefer daha buradan sizin vasıtanızla yinelemiş olayım. Okullarda mevsimin müsait olduğu vakitlerde her sınıf için haftada yarım gün ayrılabilir. Tabiat seyahatleri ve o tabiat gezisi sırasında da etraf paklığı istikametinde efor gösterilebilir.“