Bugün saat 18.57’de zelzele tatbikatı yapılacak. Tatbikat 81 vilayet ve Kuzey Kıbrıs Cumhuriyeti’nde eş vakitli olarak gerçekleştirilecek. Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) bu kapsamda faaliyete geçirilerek, afet kümelerinin en üst seviye temsilcileri AFAD Başkanlığı Merkez binasında toplanacak.
Yer bilimci Prof. Dr. Naci Görür, genel zelzele tatbikatı ve son devirde meydana gelen sarsıntılara ait açıklamalarda bulundu.
Görür, ülke genelinde yapılacak tatbikatın faydalı olduğunu lakin tatbikatın asıl tahlil olmayacağını belirtti. Görür, 1999 Depremi’nden sonra birinci kere ülke genelinde tatbikat yapılmasını, “Hiç yoktan uygun. Lakin bütün kulaklar ve umut ülkenin İstanbul’un zelzeleye nasıl ve ne kadar hazırlandığı noktasında. Asıl beklenti bu” kelamları ile kıymetlendirdi.
Türkiye’nin zelzele nesli üzerinde bulunduğunu ve sarsıntı olmayacağını düşünmenin mümkün olmadığına değinen Görür, “Türkiye’nin jeolojik yapısı ve tektoniği gereği kimi faylar, gerektiği kadar gerilim biriktirdiği an ve biriktirdiği gerilim bir sarsıntıya neden olacak boyuta vardığında o fay kırılıyor. Böylece zelzele üretme dönemi dolmuş oluyor. Zira bir fayın gerilim biriktirmesi lakin muhakkak bir mühlet içerisinde oluyor” diye konuştu.
Türkiye’de yaklaşık 500’den fazla fay bulunduğunu belirten Görür, “Bir fayın dönemi doluyor ve sarsıntı üretiyor. Bunlara alışkın olmamız lazım. Bilhassa 5’in altındaki sarsıntılar çok yaygın oluyor. Gün geçmiyor ki 4 büyüklüğünde zelzele olmasın. Hele 4’ün altındaki sarsıntılar her an oluyor” dedi.
‘Ciddi araştırmaları gereğince yapmıyoruz’
Görür, mümkün İstanbul zelzelesi ile ilgili de şunları söyledi:
İstanbul’da, Marmara’da beklediğimiz fayın tekerrür dönemi yaklaşık 250 yıldır. 250 senede bir zelzele oluyor orada. En son zelzele 1766. Üzerine 250 koyunca bugünlere geliyor. Onun için bugünlerde İstanbul’da zelzele diyoruz.
Ne vakit zelzele olacağını bilmiyoruz. Çok sık araştırma, önemli araştırmalar gerekir. Maalesef bunu da gereğince yapmıyoruz. Onun için birden fazla kere zelzelede hazırlıksız ve gafil avlanıyoruz. Daima diyoruz ki, ülkemiz zelzele ülkesi, bizim behemehal tüm ülkeyi sarsıntı dirençli hâle getirecek hazırlıkları yapmak lazım. Biz bunları söylerken bir şeyler yapılıyor ancak kâfi değil. Bir de bu türlü tatbikat yapılıyor. Tatbikat işi daha kolay olağan. Yapılsın hoş ancak asıl sıkıntıya derman olacak tatbikat değil. Biz yaraya neşter vurulmasını bekliyoruz.
İnsanlarda zelzele kültürü ve şuurunun gereğince oluşmamasından ötürü zelzele dirençli meskenlerin yapılmadığını kaydeden Görür, İmar Barışı ve İmar Affı üzere uygulamalardan ötürü ruhsatsız, kaçak yapılan yapıların süratle arttığını söyledi. Devamında, “Biz de onları affediyoruz yahut halk da ‘Nasıl olursa bir af daha gelir’ diye, zelzele şuuru ve bilgisini oluşturmak yerine ‘Ne yaparsak o olur’ gibisinden bu işten biraz uzak duruyorlar” sözlerini kullandı.
‘Ölüm ve yaralanmaları birçok yapı stokundan geliyor’
Düşük şiddetteki sarsıntılarda bile can kaybı olduğunu belirten Görür kelamlarını şöyle sürdürdü:
Mesela, bilim toplumlarında, 5, hatta 6 büyüklüğündeki sarsıntılar can kaybına neden olmaz. Kaliforniya’da, Japonya’da, Uzak Doğu’da 7 boyutunda, 7’nin üzerindeki kimi zelzelelerde bile lakin 2-3 kişi hayatını kaybediyor. Yerleşim alanlarını sarsıntıya karşı hazırlamışlar. Yerleşim alanını zelzeleye hazırlamak bizde yanlış anlaşılıyor. Sade yapı stokunu yenilemekle düşünülüyor. Büyük ölçüde bir inşaat projesi, müteahhitlik projesi üzere algılanıyor. Bu da tam yanlışsız değil. Zelzele en büyük ziyanı birincisi halka veriyor. İkincisi, alt yapıya veriyor. Üçüncüsü, yapı stokuna ziyan veriyor. Asıl vefat ve yaralanmaları birçok yapı stokundan geliyor. Etrafa ziyan veriyor. Çevreyi, toprağı, havayı, suyu kirletiyor. Hasebiyle uzun vakitte tekrar insanlara ziyan veriyor. Bir de iktisada ziyan veriyor, iktisadın çarklarını durduruyor. Sefalet, açlık, susuzluk üzere ziyanı oluyor.
Depremden daha az ziyanla kurtulmak için sadece yapıların yine inşa edilmesinin tek başına kâfi olmadığını söyleyen Görür, “Binamızın sağlam olması yetecek mi? Halk şuurlu değilse, hiçbir kenti de sarsıntı inançlı yapamazsınız. Zira o kentte şuurlu halk yaşayacak ki o şuuru devam ettirsin, zelzele kültürü olsun. Her yapılan mesken kaçak yapılırsa, o kenti iyileştiremezsin. Kentlerimizi zelzeleye hazırlamaya bütüncül yaklaşmamız lazım” dedi.
‘Devlet bir bakanlık kurmalı’
Depremlere karşı alınması tedbirler konusunda da Görür şunları kaydetti:
Türk hükümetinin, Türk devletinin behemehâl sarsıntı odaklı kentsel dönüşümü yapması lazım. Yalnızca yapı stokuna odaklanarak değil, kentin bütün bileşenlerini zelzeleye hazırlayacak halde planlaması lazım. O da AFAD ile ya da bugünkü halde olmaz, çok önemli olarak devlet bir bakanlık kurmalı. Bu, afet bakanlığı olmalı. Bunun içine iklim de zelzele de girer. Bilhassa sarsıntı nesillerinde bu bakanlığa önemli bütçe vermek suretiyle önemli, iş bilir, liyakatli takımları bu bakanlıkta toparlayıp yapılaştırma olduktan sonra planlı programlı, 5 yıllık planlar ve bir bakanlık formunda bu işe girilirse Türkiye’yi sarsıntı dirençli hâle getirebiliriz. Aksi halde, 22-23 sene geçti, geldiğimiz noktada, evet çok şey yapıldı fakat asıl yaramıza merhem olacak, yapılması gerekenler yapıldı mı derseniz maalesef evet diyemiyorum.
‘Yaşam kültürü hâline getirmek lazım’
Halkın sarsıntı konusunda bilinçlenmesinin değerine dikkat çeken Görür, kelamlarını şöyle bitirdi:
Yanlış binayı hükümet denetim etmese bile yapmaması lazım. Gecekondulaşmaya mani olan çıkmasa bile halkın kendisi yapmaması lazım. Ömür kültürü hâline getirmek lazım ki bu işin üstesinden gelebilelim. Bu türlü ülkeler var. Oralarda daha büyük sarsıntılar oluyor fakat beşerler korkmuyor. Her gün zelzelesi konuşmuyorlar. Zira onlar bir şeyden emin: ‘Deprem olsa bile konutum yıkılmayacak, okula giden çocuğumun okulu çökmeyecek, işe giden eşimin başına iş yeri çökmeyecek.’ Bunun bilincindeler. Niçin bu farkındalık, rahatlık oluştu? Zira kenti o formda hazırlıyorlar. Bugünkü teknoloji, bilim bunu yapmaya uygundur. Kâfi ki halk istesin, bunun peşinde olsun. Kendini yönetenlerden de talep etsin. Bunun bir an evvel yapılması için takipçisi olsun. Sarsıntı olduktan sonra 3-4 gün korkup, sonrasında hiçbir şey yokmuş üzere davranılmasına müsaade etmesin. Biz bunu yapmadığımız için bir yere gidemiyoruz.