Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD)’nin “Küresel Plastik Görünümü” raporunda yer alan datalara nazaran 2000 yılında dünya genelinde 234 milyon ton olan plastik üretimi 2019’da 460 milyon tona ulaştı, 2000 yılında 156 milyon ton olan plastik atık ölçüsü da iki katından fazla artarak 2019’da 353 milyon tona çıktı.
Doğada çözünmesi yüzyıllar sürebilen plastikler bu süreçte boyutları 1 mikrometreyle 5 milimetre ortasındaki parçacıklara yani mikroplastiklere dönüşebiliyor.
BİR DEMLİK POŞETİNDEN 13 BİN MİKROPLASTİK PARÇACIK İÇECEĞE GEÇİYOR
Doç. Dr. Meral Yurtsever, TÜBİTAK (118Y515) projesi kapsamında poşet çayla demleme yapıldığında çaya poşetten ne kadar mikroplastik geçtiğini tespit ettiklerini söyledi.
Yurtsever, “Ortalama olarak bir demlik poşetinden 13 bin mikroplastik parçacığın içeceğimize yani çaya geçtiğini gördüm. Burada benim incelemede kullandığım teknikle 3 mikrometre boyutuna kadar olan mikroplastik modüllerini tespit edebiliyoruz. Yani çaya 3 mikrometreyle 5 milimetre ortasında 13 bin kadar mikroplastiğin geçtiğini söyleyebiliriz” dedi.
Yurtsever, çaydaki mikroplastikleri tespit ederken izlediği kademeleri şöyle özetledi:
“Çayı olağanda demlediğimiz halde bir cam behere aldım ancak doğal ki içerisindeki çayı boşalttım, sadece poşeti. Poşeti çay üzere demledim ve daha sonra hidrojen peroksitle muamele ettikten sonra filtrasyonunu yaptım ve çayın içerisine düşen mikroplastikleri ‘Nil Red’ tekniğini uygulayarak daha görünür kıldım. Bu biçimde de tespit etmiş oldum.”
SELÜLOZDAN YAPILDIĞI SÖYLENEN 11 DEMLİK POŞETİNDE PLASTİK KATKI TESPİT EDİLDİ
Araştırmada selüloz olarak bilinen, farklı markalarda 11 bardak poşeti ve 11 demlik poşeti incelediğini anlatan Yurtsever, demlik poşetlerin tamamının plastik ekli dokudan yapıldığını, bardak poşetlerin ise 4’ünün yüzde 100 selülozdan imal edildiğini, 7 adedinin ise plastik içerdiğini saptadığını söyledi.
Yurtsever, “Benim incelediğim 11 demlik poşetinin tamamının plastikten imal edildiğini, plastik katkılı olduğunu ve bu plastiklerin de işte mesela polyester, polipropilen, polietilen olduğunu gördüm” diye konuştu.
Yurtsever, son periyotta piyasaya çıkan çubuk çaylar hakkında da şu ikazlarda bulundu:
“Bir de yeni kuşak yeni moda poşet çaylar var lakin poşet çay dediğim stick çaylar, kalem çay diye de geçiyor. Baktığımızda bunlar bir çubuk görünümünde ve delikleri var içinde de çay var. Bunu tahlil ettiğimizde polipropilen gereç ile kaplanmış olduğunu gördük ve bundan da içeceğimiz çaya plastik salımı oluyor.”
Küçük modüllere bölünse dahi plastiklerin hiçbir özelliğinin değişmediğini vurgulayan Yurtsever, yutulan yahut temas edilen mikroplastiklerin toksik tesire neden olduğunu aktardı.
PEKİ HANGİ ÇAYLARI TERCİH ETMELİYİZ?
Poşet çay yerine dökme çay kullanılmasını tavsiye eden Yurtsever, “Tüketicinin aslında çok ambalaj içermeyen eserlere yönelmesi daha yanlışsız olur. Dökme çayları tercih edebiliriz. Poşet çaylar, tamam, pratikliği inkar edilemez ancak sahiden etrafa ve beşere tesirleri ve yükü olabilir. Yalnızca mikroplastik kirliliği açısından değil. Poşet çayları düşündüğümüzde o ek poşet, etiket, zımba ya da yapıştırıcı, pamuk iplik vs. düşündüğümüzde ekstradan çöp üretmiş oluyoruz lakin dökme çay kullandığımızda direkt onu alıp bir çaydanlıkta demliyoruz” dedi.
“LÜTUF ÜZERE HAYATIMIZA GİRDİ ANCAK ŞU ANDA BELA”
Plastiklerin birinci üretildiği günden beri hafiflik, esneklik, dayanıklılık, kolay işlenebilirlik, uygun elektrik ve ısı yalıtkanlığı ve ucuzluğu üzere çeşitli özelliklerinden ötürü mucizevi unsurlar olarak değerlendirildiğini anlatan Yurtsever, tüm bu sebeplerden plastik kullanımında çoka kaçıldığını, bunun da etraf kirliliğini tetiklemiş olduğunun altını çizdi.
Yurtsever şöyle devam etti:
“Özellikle bundan 70 yıl evvel bu türlü süratli büyümeyle çok biçimde hayatımıza girmiş plastiklerin üretimi, 1950’lerden 2020’lere gerçek geldiğimizde, 200 kat artarak devam etmiş. Şu anda plastik üretimini düşündüğümüzde 400 milyon tonluk bir üretimden bahsediliyor. Pandemiyle bunun katlanarak arttığını da biliyoruz ancak buna ilaveten bir de 2050’lere gelindiğinde de bunun iki katına çıkacağını da biliyoruz. Lütuf üzere hayatımıza girdi fakat katiyetle şu anda bela durumunda.”
“TEK KULLANIMLIK ESERLERİN BÜSBÜTÜN BIRAKILMASI GEREK”
Yurtsever, kelamlarını, tek kullanımlık plastiklerin kullanımının bırakılması gerektiğine dikkati çekerek tamamladı:
“Tek kullanımlık eserlerin büsbütün bırakılması gerektiğini düşünüyorum. Hatta şu andan itibaren bırakmamız gerekiyor zira mevcut haliyle bile etrafımıza yeteri kadar plastiği yaydık, saçtık, dağıttık. Bu haliyle bile tabiatın kendini temizlemesi imkansız. Uzun vadede düşündüğümüzde şu anki yaptığımız kirliliğin faturası aslında gelecek kuşaklara kesilmiş vaziyette o yüzden bırakmamız gerekiyor. Plastikler, etrafta yok olan, biten, eriyen çözünen bir şey değil, kalıcı bir şey. O yüzden de birçoğunun tabiatta yüzyıllar boyunca tabiatta hiç bozulmadan kalabilme ihtimalleri var. Bırakabildiğimiz kadarını bırakmalıyız. Bilhassa tek kullanımlık eserlerden başlamalıyız.”