UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Pergamon Antik Kenti’ndeki hafriyatlarda ‘ampulla’ denilen hacı şişesi bulundu.
İzmir’in Bergama ilçesinde bulunan Pergamon Antik Kenti’ndeki hafriyat çalışmalarında, Kızıl Avlu’nun yakınında yeni ortaya çıkarılan peristilli (avlulu) konut ve etrafında yeni mozaikler, iskelet ile mezar kalıntılarına rastlanıldı. Tıpkı vakitte meskenin yer aldığı alanda, ‘ampulla’ olarak tanımlanan bir hacı şişesi bulundu.
Alman Arkeoloji Enstitüsü Müdürü ve Hafriyat Lideri Prof. Dr. Felix Pirson, alanda erken Roma, Roma, Bizans ve Osmanlı olmak üzere 4 farklı tarihi periyoda ilişkin buluntuların yer aldığını söyledi.
Pirson, “Her geçen gün farklı buluntularla karşılaşıyoruz. Yeni mozaiklerin ve katmanların yanı sıra hacı şişesi olarak tanımlayabileceğimiz bir buluntuya rastladık. Erken Hristiyanlık periyoduna ilişkin olduğu anlaşılıyor” dedi.
“ANTİK KENTİN DEVAMI, ÇAĞDAŞ KENTİN ALTINDA YER ALIYOR”
Saha çalışmalarıyla ilgili bilgi veren Prof. Dr. Pirson, “UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Pergamon Antik Kenti’ndeyiz. Bergama bilhassa Helenistik periyot Anadolu tarihi için çok değerli. M.Ö. 3 ile 1’inci yüzyılları ortasını kapsayan Helenistik periyodun yanı sıra Roma İmparatorluğu vaktinden kalan buluntular da ağır bir formda araştırma mevzumuzu oluşturuyor. Bergama Müzesi tarafından birkaç yıl evvel bu alanda yapılan çalışmada içinde mozaiklerin olduğu bir mesken kalıntısı tespit edilmişti. Biz de bunun üzerine burasını 2022 hafriyat çalışma programımıza aldık. Hafriyata daha geniş alanda devam ediyoruz. Sonuçlar bizim için çok değerli zira yapının sonlarını hâlâ bilmiyoruz. Antik kentin aşağıdaki devamı, yüzde 90 çağdaş kentin altında yer alıyor” diye konuştu.
“BÖLGEDE 4 FARKLI TARİHİ PERİYODA İLİŞKİN BULUNTULAR YER ALIYOR”
Saha çalışmaları sırasında yeni mozaikler tespit edildiğini belirten Pirson, “Aynı vakitte mozaiklerin altında öteki bir kozmosun var olduğunu gördük. Bu durum yapının Helenistik periyotta inşa edilmiş olabileceğini düşündürüyor. Üst katmanda ise Bizans mezarlarını ve periyoda ilişkin iskeletleri bulduk. Antik mezarları tarihlendirmek daha kolay oluyor zira mezarların içinde cam şişeler, sikkeler üzere buluntular yer alıyor. Bu mezarlar ise boş. Bu periyotta tıpkı Müslümanlık’ta olduğu üzere mezar içerisinde ikramlar yer almıyor. Bu mezarların üzerinde ise Osmanlı’ya ilişkin duvarlar bulunuyor. Yaptığımız saha çalışmasında tıpkı alanda Helenistik, Erken Roma, Roma, Bizans ve Osmanlı devri olmak üzere farklı tarihi katmanlara ilişkin buluntular yer alıyor” tabirlerini kullandı.
Araştırmaların yalnızca Pergamon’un yanı sıra Bergama etrafında da yapıldığını söyleyen Pirson, “Aynı vakitte kazılara paralel olarak Bergama etrafında yüzey araştırması çalışmaları yapıyoruz. Hafriyat çalışmaları birkaç hafta daha devam edecek ” dedi.
Bergama Antik Kenti Hafriyat Lider Yardımcısı Doç. Dr. Güler Ateş de buluntular hakkında şöyle konuştu:
“Kızıl Avlu’nun yanındaki boş yerde yeni bir müze yapılması planlanırken açılan sondajlarda ortaya çıkan mozaikli bir konutta hafriyat çalışmalarımızı gerçekleştiriyoruz. Mozaikli meskenin kalıntıları ortaya çıkınca kıymetli bir yapı olduğunu anladık ve bu yılki çalışma programımıza aldık. Roma devrinden ‘peristilli’ dediğimiz ortasında bir avlu ve bahçesinin olduğu, etrafında sütunlu galerilerin ortasında yerlerin sıralı olduğu büyük bir konut olduğu anlaşılıyor. Bu konut, Mısır rablerine adanmış tapınak olan Kızıl Avlu’nun yakınında yer alıyor. Yapıyı anlamaya çalışıyoruz. Roma devrinden olduğu anlaşılıyor ancak Helenistik devirden de kalıntılar çıkıyor. Helenistik devirde kentin Akropol zirvesi ile hudutlu kaldığı düşünülüyordu artık o devirde de kentin surların dışına taşmış olduğu anlaşılıyor.”
“HACI ŞİŞESİ, CAMDAN DEĞİL PİŞMİŞ TOPRAKTAN YAPILMIŞ”
Ateş, mozaikli konuttaki hafriyat çalışmalarında ele geçirilen hacı şişesi hakkında da konuştu:
“‘Hacı testiciği’ olarak da isimlendirilebilir zira bunlar camdan değil pişmiş topraktan yapılmışlar. Erken Bizans devrinde birinci Hristiyanlık şehitlerinin olduğu hac merkezleri bulunuyor. Bu bölgelere gidip, kutsal kaynaktaki suyu içine koyup boyunlarına asıyorlar. Bu yüzden milletlerarası literatürde hacı şişesi olarak geçiyor. Erken Bizans devrine yani milattan sonra 4’üncü, 5’inci yüzyıla ilişkin olduğunu varsayım ediyoruz.”
“Bir yüzünde İslamiyet’te sahabe olarak kabul edilen ve Danyal olarak bilinen Aziz Daniel’in yer aldığı bir sahne yer alıyor. Milattan evvel 6’ncı yüzyılda yaşamış, Asur Kralı’na karşı çaba etmiş, cezalandırılmak için aslanlarla dolu bir çukura atılmış fakat inanışa nazaran tek ilaha inandığı için aslanlar ona saldırmamış. Bu yüzden kutsal bir kişi olarak kabul ediliyor. Bu kıssa Tevrat’ta ve İncil’de yer alıyor. Art tarafında da Batılıların ‘Saint George’ ismini verdiği, Anadolu Rumlarının ‘Aya Yorgi’ olarak bildikleri sevgilinin ejderhalarla çabası yer alıyor. Bu da tekrar İncil’den bilinen öykülerden bir tanesi. O periyotta sanatın temel konusunu Hristiyanlık ile ilgili öyküler oluşturuyor. Bütün ikonografiyi din belirliyor.” (DHA)