Çin’in ABD Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi‘nin, Beijing’in egemenlik tezinde bulunduğu Tayvan’ı ziyaret etmesi halinde, “askeri karşılık” dahil sert reaksiyonlar verebileceği ileri sürüldü. İngiliz Financial Times gazetesinin “konu hakkında bilgi sahibi 6 yetkiliye” dayandırdığı haberine nazaran, Çin tarafı Washington idaresiyle özel görüşmelerinde Pelosi’nin muhtemel ziyareti halinde sert reaksiyon gösterecekleri ihtarında bulundu.
‘Askeri karşılık’ da gündemde
Görüşmelerde “olası askeri karşılığın” da Çin tarafından gündeme geldiği argüman edildi. Sözkonusu askeri karşılığın ne olacağına dair bilgi verilmezken, ABD’li güvenlik yetkilileri Çin savaş uçaklarının Pelosi’nin uçağına müdahale ederek adaya inmesini engellemeye çalışabileceğinden telaş ediyor. Görüşmelere dair bilgi sahibi kaynaklar, ihtarların Beijing’in ABD’ye Tayvan konusunda yönelttiği tenkit ve ihtarlardan “çok daha sert” olduğunu vurguladı. İkazlar, Financial Times’ın, geçen hafta, Pelosi’nin nisan ayında iptal ettiği ziyareti, ağustosta yapacağını ileri sürdüğü haberin akabinde geldi.
ABD ile Çin diplomatik bağlantılarında tansiyonların yaşandığı bir periyoda denk gelen argüman, Beijing tarafının reaksiyonuna sebep olmuştu. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Cao Licien, Beijing’de düzenlediği günlük basın toplantısında, “ABD, (Pelosi’nin ziyaretiyle ilgili) halinde ısrar ederse Çin, egemenliğini ve toprak bütünlüğünü korumak için güçlü ve kararlı önlemler alacaktır” sözlerini kullanmıştı.
Beyaz Saray da ziyarete karşı
Pelosi, muhtemel ziyareti şimdi doğrulamazken, Beyaz Saray güvenlik yetkililerinin tasalarını lisana getirdiği argüman edildi. ABD Lideri Joe Biden, gazetecilerin mümkün ziyarete dair sorusu üzerine, “Ordu, düzgün fikir olduğunu düşünmüyor” tabirini kullanmıştı.
Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan ve başka Ulusal Güvenlik Kurulu (NSC) üyelerinin, Tayvan Boğazı etrafında tansiyonu arttıracağı gerekçesiyle ziyarete karşı olduğu ileri sürülüyor. NSC, Beyaz Saray’ın Pelosi’den ziyaretini iptal etmesini isteyip istemediğine dair yorum yapmaktan kaçınırken, Stratejik Bağlantı Departmanı Lideri John Kirby, yaptığı açıklamada, “Konsey’in sadece bağlamı, olguları ve ilgili jeopolitik bilgileri aktardığını, Meclis Lideri’nin kendi kararını vereceğini” söz etti.
Biden ve Şi’nin bu hafta görüşmesi bekleniyor
Öte yandan, mümkün ziyaretin ABD ile Çin ortasında bir krize yol açabileceği ihtimalinin Washington’ın birtakım müttefiklerini de endişelendirdiği tez edildi. Artan tansiyonun işareti olarak bedellendirilen bir öteki gelişme de ABD’nin Beijing Büyükelçisi Nicholas Burns‘un geçen hafta Washington’a yaptığı ziyareti kısa keserek Beijing’e dönmesi oldu.
ABD Lideri Joe Biden ile Çin Devlet Lideri’nin bu hafta telefon görüşmesi yapması planlanıyor.
Ziyaret, Çin Halk Kurtuluş Ordusu’nun kuruluş yıl dönümüne denk gelecek
Biden idaresinden kimi isimlerin nisanda planlanan ziyaretin, Ukrayna Savaşı’nın yeni başlaması nedeniyle, bir dayanak tabiri olarak yasal görülebilse de mevcut durumda zamanlama prestijiyle hassas bir periyoda denk geldiği görüşünü lisana getirdiği aktarılıyor. Çin Halk Kurtuluş Ordusu’nun 100. kuruluş yıl dönümünün kutlanacağı 1 Ağustos ile birebir ayda gerçekleşecek mümkün ziyaretin, Beijing’in Ada etrafında askeri hareketlerini ağırlaştırmasına yol açabileceği bedellendiriliyor.
Ayrıca Çin’i yöneten Komünist Partisi’nin güz aylarında düzenleyeceği 20. Parti Kongresi öncesinde Bohay Denizi kıyısındaki sayfiye kasabası Beydayhı’da düzenlenen üst seviye istişare toplantısı da ağustosta yapılacak. Ülkenin gelecekteki idare takımlarını şekillendirecek kararlar alınacak kongre, Çin tarafındaki yansıları artırabilecek bir etken olarak görülüyor.
Nisan ayında ziyaret iptal edilmişti
82 yaşındaki Pelosi’nin nisan ayında Tayvan’a yapmayı planladığı ziyaret Covid-19’a yakalandığı gerekçesiyle iptal edilmişti. Çin Dışişleri Bakanı Vang Yi, o günlerde Pelosi’nin Tayvan’ı ziyaretinin “tek Çin” unsurunun tanımladığı “kırmızı çizginin aşılması” manasına geleceği ikazında bulunmuştu.
Çin-Tayvan sorunu
Çin’de İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde çıkan iç savaşta Mao Zedong liderliğindeki Çin Komünist Partisinin (ÇKP) 1949’da iktidarı ele geçirmesi ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşunu ilan etmesi üzerine Çan Kayşek liderliğindeki Çin Milliyetçi Partisi (Kuomintag) üyeleri, Tayvan’a yerleşip 1912’de kurulan “Çin Cumhuriyeti” iktidarının Ada’da devam ettiğini ileri sürerek bağımsızlık ilan etmişti.
Bu teşebbüs, Çin tarafından kabul edilmese de Tayvan temsilcileri, 1971’e kadar Birleşmiş Milletler (BM) Genel Konseyinde Çin’i temsil etmişti. 1950’ler ve 1960’larda çok sayıda ülkenin diplomatik bağlantı tercihini Çin Cumhuriyeti’nden Çin Halk Cumhuriyeti’ne çevirmesinin akabinde 1971’de BM Genel Şurasında yapılan oylamada, Beijing hükümetinin Çin’in tek yasal temsilcisi kabul edilmesiyle Tayvan’ın memleketler arası örgütlerdeki pozisyonu belgisiz hale gelmişti.
Beijing idaresi, “Tek Çin” unsurunu benimseyerek Tayvan’ın kendi topraklarının modülü olduğunu savunuyor. Çin, boğaz ve etrafındaki askeri varlığının yanı sıra Tayvan’ın dünya ülkeleriyle müstakil diplomatik münasebetler kurmasına, BM’de ve öteki milletlerarası kuruluşlarda temsil edilmesine karşı çıkıyor.