ABD parçalanır mı? Doğal ki mümkün. Yıllar yıllar evvel Mao’nun “Kağıttan Kaplan” olarak nitelendirdiği ABD, bugün tüm bütünleşmiş görünümüne karşın, bölünebilir alışılmış ki. Bu mevzu vakit zaman ülke içinde mevzu edilirdi fakat şu sıralar daha çok konuşulur oldu.
Geçen yıl Virginia Üniversitesi Siyaset Merkezi’nce yapılan bir ankette Donald Trump destekçileri ile Joe Biden taraftarlarının ülkenin bölünebileceği fikrini kabule hazır olduğu ortaya çıkmıştı. George Mason Üniversitesi’nden sağcı bir akademisyen olan F.H. Buckley, American Secession isimli kitabında “Amerika Birleşik Devletleri’nin ayrılmaya hazır olduğunu” yazmıştı. Solcu olarak bilinen The Nation müellifi Richard Kreitner de, Break It Up isimli kitabında “Yeniden Yapılanma çalışmalarını bitirmek yahut Birlik’ten büsbütün vazgeçmek” gerektiğini vurgulamıştı.
Toplum bu fikre ısınıyor
Bunlar teorik seviyede yapılan tartışmalar elbette lakin bu istikamette Pratik teşebbüsler de var. Teksas eyaletinin Cumhuriyetçi temsilcilerinden Rep. Kyle Biedermann örneğin, İngiltere’nin AB’den çıkmasına yola açan Brexit kampanyasından esinlenerek “Texit” kampanyalarına başlamıştı bile. Cumhuriyetçi Parti’nin eski Teksas Lideri Allen West de ayrılmadan kelam etmişti. Parçalanmayı savunanlar rastgele bir tatsızlık olmadan bunun gerçekleşebileceğini söylüyorlar.
Dediğim üzere ABD’nin parçalanması pekala mümkün lakin elbette çok önemli meselelere da yol açacak bu türlü bir teşebbüs. Federal hükümetin denetiminde silah altında 1.3 milyon insan ile 3 bin 800 nükleer savaş başlığı var. Bunların sıkı pazarlık konusu olacağını söylemeye bile gerek yok.
Yeni değil yıllardır bağımsız olması gerektiğinden kelam edilen, bunu savunan örgütlerin de çok olduğu 29 milyon nüfuslu Teksas dünyanın en büyük dokuzuncu iktisadı. Ek olarak ülkenin petrol üretiminin yaklaşık yüzde 40’ını, doğal gaz üretiminin yaklaşık yüzde 25’ini, genel üretimin yüzde 10’unu, ihracatının yüzde 20’sini öteki eyaletlerden daha fazla karşılayan bir eyalet. “Eninde sonunda olacak” denmesine karşın, pek de “dostane” olacak üzere görünmüyor Teksas’ın bağımsızlığı.
“Böyle olması daha iyi”
Ancak ABD’li önde gelen müelliflerden Craig Shirley parçalanmanın kaçınılmaz olduğunu vurgulayarak, “Belki de bu türlü olması iyidir” diyor. (Bknz: The Coming American Breakup, and Why It May Be the Right Thing | CNSNews). “Bu sonuca varmak beni üzüyor, lakin şu anki suratımızda ileriye dönük uygun bir yol göremiyorum” diyen Shirley, federal hükümetin yönetmesi gereken insanlara dair tüm hislerini kaybetmiş göründüğünü savunarak parti başkanlarının de büyük kıyı kentleri dışında hayatın nasıl olduğu hakkında çok az fikirleri olduğunu vurguluyor. Şu cümlesi çok çarpıcı: “Iowa’daki çiftçiler ya da Pennsylvania’daki fabrika çalışanları, artık Washington’un meselelerini ciddiye alacağına inanmıyor”.
Shirley Washington’un bürokratik, çarpık bir karmaşa merkezi haline geldiğine dikkat çekerek, hükümeti yönetenlerin tüm gayelerini yitirmiş durumda olduğunu vurguluyor. Bunlardan sonra olması gerekeni belirtiyor: Bölgesel bir konfederasyona dönmek. Shirley, bunun dünyadaki en makûs şey olmayacağını da belirtiyor.
Shirley’nin makalesinden bir kısmı bu ortaya alayım:
“Ülkemiz her vakit şimdiki çeşitten bir hükümet biçimine sahip değildi. 1787’den evvel Amerika Birleşik Devletleri, uygun halde isimlendirilmiş Konfederasyon Unsurları tarafından yönetilen, müttefik devletlerin gevşek bir konfederasyonuydu. Kongrenin yabancı ittifaklar, muahedeler, savaşlar hakkında son kelamı söyleyebilmesi üzere birtakım güçlü istikametler vardı. Kongre ayrıyeten eyaletler ortası uyuşmazlıkların hakemi olarak da hizmet etti. Tıpkı formda, devletler bağımsız oldukları halde birbirleri ortasındaki ticareti yahut insan akışını kısıtlayamazlardı. Lakin, Unsurlarda birçok kusur vardı, en göze çarpanı, nihayetinde Anayasa Konvansiyonu’na ve mevcut hükümet sistemimize yol açan bir Haklar Bildirgesi’nin olmamasıydı.
Yaşam biçimimizdeki bu cins esaslı değişikliklerin dikkatli bir biçimde yönetilmesi, uzun bir geçiş devri boyunca yürütülmesi gerekir. Bugün dünya 1787’dekinden kökten farklı olduğu için öbür faktörlerin de hesaba katılması gerekir. Roma’dan İngiltere’ye, hatta Soğuk Savaş’ın sonuna kadar, hükümetler her vakit bir noktada yine yapılanmalardan geçerler. Kimi geçişler ne yazık ki şiddet yoluyla, lakin birçok da kan dökülmeden gerçekleşir. Benim fikrime nazaran Amerika, anayasal bir cumhuriyetten cumhuriyetçi modele dayalı bir dizi müttefik, bölgesel anayasal konfederasyona geçişin o kadar da güç olmayacağı konusunda tarihi tecrübeye sahip. Ortak bir Amerikan mirası tarafından birleştirilen bir dizi kendi kendini yöneten bölge, ülkemizin en göze çarpan sıkıntılarından kimilerini hakikaten çözmesine müsaade verebilir.
Bölgesel bir Amerikan konfederasyonunun neye benzeyeceğine dair karmaşık bir soru ve itiraf etmeliyim ki, ben de tüm karşılıklara sahip değilim. Lakin birçoğu, Amerika’nın kendisini şu anki çıkmazdan çıkarması için er ya da geç bir cins hesaplaşmanın gerekli olacağına inanmaya başladı”.
Çok çarpıcı nitekim. Bu yeni bir makale değil, fakat ayrılık tartışmaları yine başlayınca, kaydettiğim bu yazıyı yine okudum.
Shirley’in dediği üzere sancılı olur mu bilinmez ancak daha düzgün bir idare için merkezi hükümetin (federal) dağılması gerektiğini söyleyenler bunu sağlayacak önder olarak Trump’ı görüyorlar.
Trump’ın aday olma çabasını bu gelişmeyi de göz önünde tutarak kıymetlendirmeli.
ABD’nin Gorbaçov’u Trump olabilir.