Ülkesinde moda tasarımı üzerine yüksek lisans yapan Kyra Zapf, bir haberde kıssasına rastladığı beledi dokuma ustası Nurefşan Yaykal’dan eğitim almak için İzmir’in Tire ilçesine geldi
ABD’de moda tasarımı üzerine yüksek lisans yapan 23 yaşındaki Kyra Zapf, Osmanlı’da padişah kaftanlarında da kullanılan 5 asırlık geçmişe sahip “Tire beledi dokuma” tekniğini işin ustasından öğrenmek için İzmir’in Tire ilçesinde tezgahın başına geçti.
Jakarlı olarak bilinen İngiliz dokuma tekniğinin atası olarak kabul edilen, çift taraflı dokunması nedeniyle de başkalarından ayrışan beledi dokumasının Tire’deki geçmişi 16. yüzyıla kadar dayanıyor.
Teknolojinin gelişmesi ve öteki dokuma tiplerine nazaran daha sıkıntı öğrenilmesi nedeniyle hem usta hem tezgah sayısı azalan dokuma tipi, 2020’de Türk Patent ve Marka Kurumunca “Tire Beledi Dokuması” ismiyle tescillendi.
Beledi dokuması, 24 çerçeveye 13 pedalla kumanda edilebilen tezgahlarda dokunuyor. Bu tezgahlarda ortaya çıkan dokuma, dayanıklılığıyla dikkati çekiyor.
Beledi dokumasının son ustalarından Saim Bayrı’nın torunu Nurefşan Yaykal da KOSGEB dayanağıyla açtığı atölyede bu kültürü ve dokuma tekniğini yaşatmaya çalışıyor.
ABD’de Puget Sound Üniversitesi Moda Tasarımı Kısmında yüksek lisans yapan ve bu mevzuda çalışmalar yürüten Kyra Zapf, geçen yıl Anadolu Ajansı tarafından hazırlanan “Dedesinden öğrendiği beledi dokumayı gelecek jenerasyonlara aktarıyor” başlıklı haberi okuyunca toplumsal medya üzerinden Yaykal’a ulaştı.
Çeşitli ülkelerde unutulmaya yüz tutmuş farklı dokuma teknikleriyle ilgili araştırmalar yapan Zapf, beledi dokumayı öğrenmek için ABD’den Tire’ye geldi.
Yaykal’dan dokumayla ilgili teorik ve uygulamalı dersler alan Kyra Zapf, tezgahta çeşitli eserler tasarlıyor.
Zapf, ABD’de 5 yıldır kostüm tasarımcılığı yaptığını ve dokumanın tarihiyle de yakından ilgilendiğini söyledi.
Tire beledi dokuma tekniğini bir haberde gördüğünü ve bunun üzerine Yaykal ile irtibata geçtiğini anımsatan Zapf, şöyle konuştu:
“Uzun müddettir farklı dokuma teknikleriyle ilgili çalışmalar yapıyorum. Bunun için farklı ülkelere gittim. Türkiye bu manada ziyaret ettiğim 7. ülke oldu. Yaklaşık 6 aydır seyahat ediyorum. 13 pedalla kumanda edilebilen beledi dokuma tekniği sahiden çok değişik bir sistem. Her tekniğin kendi zorluğu oluyor ancak bu tezgahta takip etmeniz gereken bir sürü şey var. Bu hayli zorlayıcı. Şimdiye kadar 7-8 dokuma tezgahında çalıştım lakin bu epeyce özel. Tarihi dokuma teknikleriyle teknolojiyi bütünleştirmeyi amaçlıyorum.”
“BİRAZ ZORLANDI”
Nurefşan Yaykal da dede mesleği beledi dokumasını yaşatmak ve öğretmek için çalıştığını lisana getirdi.
Anadolu Ajansının geçen yıl yaptığı haberin akabinde yurt içi ve dışından çok sayıda olumlu dönüş aldığını anlatan Yaykal, Kyra Zapf’ın da bu biçimde kendisine ulaştığını söyledi.
Zapf ile evvel toplumsal medya üzerinden yazıştıklarını vurgulayan Yaykal, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Kaybolmak üzere olan dokumaları yaşatmak için çalışmalar yaptığını söyledi. Uzun müddet bununla ilgili paylaşımlarda bulunduk, sonrasında 10 günlük eğitim için Tire’ye geldi. Birkaç gündür çalışmalar yapıyoruz, çok hoş gidiyor. Zati dokumalara aşina fakat biraz zorlandı. Bugüne kadar gördüğü dokumalardan biraz daha karmaşık bir sistem olduğunu anlattı. Dokumayı bildiği için daha süratli ilerliyor. Yaptığı eserleri numune olarak götürecek. Hatta daha sonra bir kitap yazmayı düşündüğünü ve buna yer vereceğini anlattı.” AA