Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) 24 Haziran’da getirdiği 900 bin doların üzerinde dövizi bulunan şirketlere getirdiği kredi kısıtlaması kararı, Eurobond, döviz cinsi fonlar ve yabancı pay senedi bulundurmayı kapsam dışı tutuyor. Yani portföylerinde döviz yerine bu enstrümanları bulundurmaları kredi almalarına mani değil. Bu da akıllara iktisat idaresinin bu kararı almasında şirketleri yurt dışından borçlanarak Türkiye’ye döviz getirmeye teşvik etmek istemesinin de rol oynayıp oynamadığı sorusunu getiriyor. Zati tezlere nazaran, BDDK kararını açıklanmadan evvel öğrenerek Türkiye’den kredi bulamayacağını anlayan kimi büyük şirketlerin yabancıların elindeki Eurobond’ları yüklü ölçüde aldı. Yabancılar ellerindeki Eurobond’ları satarak Türkiye’nin riskini düşürdükleri için de CDS oranları 850’li düzeylerden 750’lere geriledi. Fakat bu kararın etkileyeceği belirtilen 10 bin şirketin hepsinin gücü yurt dışından en az yüzde 11 faizle (CDS’lere nazaran oran daima değişiyor) borçlanmaya yetecek mi?
Kurlardaki artış dış borca set çekti
İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz, 2003-2018 ortasında dolar/TL 1.4’ten 2018’in birinci çeyreğinde 4’e ulaşana dek özel bölüm dış borcunun genişlediğini lakin o tarihten bu yana kurdaki yükseliş üzerine sürat kestiğini belirtti. Toplam dış borç stokunda özel bölümün hissesinin yüzde 64 olduğuna dikkat çeken Yılmaz, BDDK’nin kararının şirketlerin yurt dışından borçlanmasının önünü açacağını fakat yüksek maliyeti nedeniyle bunu yapan şirket sayısının kısıtlı olacağını söyledi. 2003 yılından bu yana toplam dış borç stoku içinde özel bölümün kamu bölümünden daima daha borçlu olduğuna dikkat çeken Yılmaz, “2003-2018 yılları ortasında özel dalın dış borçları hem toplam dış borç stoku içinde hem de mutlak olarak süratle genişledi. 2018 ikinci yarısında yaşanan kur sıçramaları nedeniyle gerilemeye başladı. 2018’de 314 milyar dolar olan özel dal dış borç stoku, dolar/TL’deki seyir sonucu 2021 sonunda 235 milyar dolara geriledi” dedi.
Dış borç stokunda bankaların hissesi azaldı
Özel bölüm dış borç stoku içinde finansal kuruluşların (bankalar) hissesi 2011-2018 ortasında artarken, 2018’in 3. çeyrekten itibaren finansal olmayan kuruluşların daha borçlu olduğuna dikkat çeken Yılmaz, “Özel dalın dış borç temin ettiği alacaklıların yüzde 70’e yakın kısmı yabancı ticari bankalardır. İkinci sırada yerli bankaların yurt dışı şube ve iştirakleri var ve 2017 yılı sonrasında ise özel dala dış borç bulmada ön plana çıkmaya başladılar” diye konuştu.