GÜVENLİK İŞÇİSİ KAÇIYOR
Pandemi ve akabinde yaşanan ekonomik krizler nedeniyle büyük kentlerde yaşamak herkes için güçleşti. Üretim ve hizmet kesimlerinde taban fiyatla çalışanların birçoğu bu işlerini bırakarak ya memleketlerine gitti ya da daha fazla gelir getiren kuryelik üzere işlere yöneldi. Özel güvenlik, bu kırılmadan en çok etkilenen dallardan birisi oldu. Çalışanın yaşadığı aidiyetsizlik, bıkkınlık, belirsizlik ve vardiyalı çalışma kuralları da bölümden kopuşun öbür nedenleri olarak ortaya çıktı.
Bir vakitler işçi seçebilen özel güvenlik firmaları artık çalıştıracak işçi bulamaz hale geldi. Olağan ki bu da hem o işyerindeki güvenlik risklerinin artmasına hem de özel güvenlik hizmetlerinde verimlilik ve kalitenin düşmesine neden oldu.
HİBRİT MİSYON TANIMI
Özel kesim kuruluşlarının güvenlik muhtaçlığını karşılamak üzere 2004 yılında çıkarılan 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun ile Türkiye’de özel güvenlik hizmetlerinin önü yasal olarak açılmış oldu. Ancak mevzuatta birtakım yetki ve sorumlulukların net olarak tanım edilmemesi bugün bile baş karışıklığına, problemler ve mağduriyetler yaşanmasına neden olmaktadır.
Özel güvenlik, maliyeti özel yahut hükmî şahıslar tarafından karşılanan bir kamu hizmeti olarak nitelendirilebilir. Özel güvenlik çalışanı misyonu esnasında kamu vazifelisi sayıldığı için hibrit bir yapıdadır.
Hizmetin bedelini ödeyen de hizmetten faydalanan da özel yahut hukuksal kişilik olmasına karşın, burada verilen hizmetin genel kamu güvenliğine katkısı çok büyüktür.
YAPISAL SORUNLAR
Ülkemizdeki özel güvenlik düzenlemesi tabiri caizse bir devekuşu olarak tanım edilebilir. Yani tam manasıyla ne deve ne de kuştur!
“Genel kolluğa yardımcı” olarak belirlenen vazife tarifi yarım kalmıştır. Tanımın aslı önleyici özel kolluk olarak düzeltilmelidir. Yani özel güvenlik çalışanının, isimli kolluk vazifeleri dışındaki tüm önleyici kolluk misyon ve yetkileri ile donatılması gerekir.
Bir başka sorun, kamu misyonu yapmalarına karşın özel güvenlik çalışanının genel kolluğa sağlanan kimi haklardan yararlanamamasıdır. Çalışma ve özlük hakları, yetkileri ve sorumlulukları, yargılanma tarzları ile başka sıkıntılı alanlar genel kolluk ile uyumlu hale getirilmelidir.
Bizzat yaptığım saha müşahedeleri ve anketlerde, yöneticiler de dâhil olmak üzere özel güvenliğin en çok tereddütte kaldığı bahsin güç ve silah kullanma yetkisi olduğunu tesbit ettim. Çalışanın birçoğu silah taşınmasına karşın silah kullanma yetki ve sınırlamalarını bilmiyordu.
Mevcut eğitim ve sertifikalandırma süreci güzelleştirilerek, sicil ve kıdem sistemi ve bunun karşılığında da kıdem ve performansa nazaran daha yüksek fiyat ve iş teminatı üzere konular da kanunla korunmalıdır.
Özel güvenlik üzerindeki genel kolluk denetim, kontrol ve idare düzenekleri daha faal hale getirilerek, özel güvenlik çalışanının bulunduğu yerde asli vazifelerine odaklanması ve kamu güvenliğine katkısının artırılması sağlanmalıdır. Özel güvenliğin kamusal vazifeleri ile ticari misyonları ortasındaki ayrım net olarak belirlenmeli ve uygulama denetlenmelidir.
Özel kolluk ile genel kolluk ortasında bir geçişgenlik protokolü yaratılarak, belirli kuralları tamamlayan özel güvenlik çalışanının genel kolluk hizmetlerine imtihansız ve basitçe geçişine imkân sağlanmalıdır.
Ayrıca silahlı ve silahsız yakın müdafaa hizmetleri de bir mevzuata bağlanarak, bu hizmetin özel güvenlik kapsamı içinde yasal hale getirilmesine yol açılmalıdır. Böylece yakın müdafaa hizmetlerinde vazife yapan genel kolluk işçisi asli misyonlarına dönebilecektir.
FAYDA MALİYET
Mutlaka özel güvenlik ünitesi kurulması yahut hizmeti alması gereken kritik işyerlerinin tanımı mevzuatla yapılmalıdır. Buralarda kurulacak olan elektronik ve fiziki güvenlik sistemleri ile özel güvenlik takımlarının en az nitelik ve nicelikleri, tarafsız ünitelerce yapılacak güvenlik risk tahlili çerçevesinde kamu üniteleri tarafından belirlenmelidir.
Bunu yaparken özel kesimin temel hedefinin kar etmek olduğu hatırdan çıkarılmamalıdır. Bu nedenle bu alandaki standartları belirlerken kamu ve özel kesim işbirliğine gidilmelidir.
Maliyeti yararından fazla olan uygulamalar ile verimsiz teklifler pratikte zorluklar yaşanmasına neden olacaktır.
Örneğin Türkiye’de AVM’lere girerken arama yapılması üzere bir uygulama hem kamu hem de özel kesim tarafından kabul görmüş durumdadır. Bu uygulama daha sonra kamu tarafından daha da sahiplenilmiş ve tüm AVM kapı ve girişlerinde X Ray, metal detektörü üzere maliyetli donanımlar kurulması ve en az ikişer işçi görevlendirilmesi zarurî hale getirilmiştir. Böylece özel gereksinimlerine bakılmadan çok büyük bir maliyet standart olarak tüm işyerlerinin sırtına yüklenmiştir.
Oysaki her işyerinin kendine has güvenlik riskleri ve tedbirleri vardır. Muhtaçlığa nazaran, özel güvenlik takımlarının atıl halde kapılarda beklemesi ve verimsiz, rastgele aramalar yapması yerine; bu çalışanın olay müdahale ve devriye vazifelerinde daha faal olarak kıymetlendirilmesi seçeneğine başvurulabilir.
GÜVENLİK ZAAFİYETİ YAŞANIR MI?
Pandemi ve sonrasında yaşanan krizler ile artan cürümler ile paralel artan güvenlik riskleri, herkes için yeni bir güvenlik değerlendirmesi muhtaçlığını mecburî kılmaktadır. Başta güvenlik risk tahlilleri olmak üzere, işçi, uygulama ve donanımlar bu yeni durum göz önüne alınarak güncellenmelidir.
Kamu da üzerine düşeni acilen yerine getirerek özel güvenlik kesimini rahatlatıcı ve dalın prestijini artırıcı fonksiyonel yapısal tedbirleri hayata geçirmelidir.
Özel güvenlik dalının kan kaybı giderilmezse, yakın vakitte bilhassa insanların toplu olarak bulunduğu yerler ile aktiflik alanlarında güvenlik olaylarının artması üzere bir risk mevcuttur.
Feramuz Erdin