Milliyet’ten Levent Köprülü’nün ilgili yazısı şöyle: Dünya otomotiv sanayisi nitekim büyük bir dünya… O denli az buz değil, önemli üretim ve gelir sayılarından bahsediyoruz. Önemli bir mühendislik çalışması, teknoloji yüklemesiyle her yıl 100’den fazla yeni modele imza atıyor bu sanayi. Her bir otomotiv üreticisinin tasarım, planlama, araştırma, üretim, test, lojistik, pazarlama üzere bir dolu kısmı mevcut. Tekrar üreticilerin etrafında yan endüstriciler, reklam ajanslarından tutun da, pek çok şirket bulunuyor ayrıyeten. Yani o denli bir sanayi ki, ‘matruşka’ gibisi yapıya sahip… Münasebetiyle da kusur yapmaya epeyce uygun bir yapıdan bahsediyorum.
Benzerini bu hafta yaşanan örneklerle gördük ki, “otomotivciler de kusur yapar”, bu da Orhan Baba’yı haklı çıkarır ve ‘Hatasız kul olmaz’ı söylettirir!.. Kimi vakit “başkan” seviyesinde “özür dileyen”, araçları servise çağıran hatta “parasını verip geri alan” otomotiv markaları kimi vakit da kendisini affettirmek için ücretsiz aksesuar veyahut indirim üzere “güzellikler” yapıverir elbette. Zira kolay değildir müşterinin gönlündeki yerini, bir pazardaki imajını kaybetmek… Neyse, daha fazla uzatmanın manası yok, vurayım bilgisayarın tellerine pardon tuşlarına, dalıvereyim bahsin özüne…
Eleştiri yağmuru
Alman araba üreticisi Mercedes-Benz, yeni “CLS sedan” modelinin reklamı Çinlilerin yansısını çekti. Firma reklamında aracın far dizaynına atıfta bulunarak “çekik gözlü” modelleri kullandığı için Çin’de tenkit yağmuruna tutuldu. Çin merkezli “Global Times” gazetesi, modellerin Asyalı beşerler hakkındaki Batılı klişeleri yansıttığını lisana getirdi. Olay, Çin toplumsal medya sitesi “Weibo”da da yankı buldu ve öfkeli tartışmalar yaşanmasına neden oldu. Mercedes, bunun üzerine reklamı, Çin’in internet aleminden adeta “sildi.”
Tabii bu, markanın Çinlilerden dilediği tek özür değildi. Hakikaten 2020’de Türkiye Grand Prix’sinin bitiminden sonra bir Hollandalı Ziggo Sport’a konuşan Valtteri Bottas, şampiyonluğu kaybetmenin de acısıyla, “Takvimden bir gün silebilseydin, o gün bugün mü olurdu?” sorusuna birinci başta önemli formda karşılık verdi. Akabinde da “Evet, bir bugünü bir de Wuhan’da birisinin yarasa yediği günü silerdim” diyerek Mercedes F1 Takımı’nın kucağına bir sorun bırakıverdi. Bu kelamları, Çin basınında ve toplumsal medyada büyük reaksiyon çekerken, grup da özür dilemek zorunda kaldı.
Tibet olayları
2018’de ise bu kere olay, Mercedes’in Instagram’da paylaştığı fotoğraftan koptu. Çünkü fotoğrafa Tibet’in Nobel Barış Mükafatı sahibi manevî önderi Dalai Lama Tnezin Gyatso’nun bir kelamını yazdı. “Olaylara her açından bak, böylece daha açık olacaksın” lafı, fotoğraf altında durduğu üzere durmadı, bu sefer hükümeti sinirlendirdi. Mercedes, durumdan dolayı derin bir hüzün duyduğunu açıklarken, adeta “Bir daha yapmayacağım” dedi. Çünkü 1959’da yaşanan olaylardan sonra Tibet’ten ayrılan Dalai Lama, Çin hükümetince “ayrılıkçı” olarak tanımlanıyordu.
Tibet bahsiyle Çin’in hudutlarına dokunan bir öbür marka da, Lancia oldu. Richard Gere, 2005 tarihli 30 saniyelik görüntüde Hollywood’ta bulunan bir Çin tiyatrosundan Lancia Delta’sının direksiyonuna geçip, soluğu Tibet’te alıyor, aracından inip küçük çocuklarla karlara el izini bırakıyordu. Lakin Gere, Pekin’in Tibet konusundaki ileri geri konuşmalarından dolayı Çin’de “istenmeyen adam”dı. Üstelik Lancia’nın Çin pazarıyla alakası da yoktu. Özür dilemek, Fiat’a düştü bu sefer.
Köpek işi olmadı!
Amerikalı markalar da özür kervanına katıldı vakit zaman. Örneğin Chrysler Kümesi, 2007 yılında yeni modeli Dodge Nitro için Hollanda pazarına yönelik çekilen reklam sinemasıyla “çarpıldı.” Çünkü reklam sinemasında bir köpek Nitro’nun tekerleğine tuvaletini yapıyor, akabinde da “aracın elektriğine” kapılıp çarpılıyor ve yanıyordu. İnternet için özel çekilen sinema, çok büyük reaksiyon aldı ve Chrysler Grubu’nun özür dilemesine ve sinemanın internetten kaldırılmasına neden oldu. Chrysler “Hakikat olmasa da hayvanlara yapılmaması gereken bir şey. Biz de rahatsız olduk!” dedi.
Koreli üretici Hyundai de, “reklam kazası” yaşayanlardandı. Reklam şirketi, 2013 yılında hidrojenli SUV modelini tanıtmak için değişik bir yol bulduğunu düşünmüş ve aracının egzozundan çıkan gazla kendini öldürmeye çalışan bir adamı mevzu almıştı. Adam başarısız oluştu çünkü hidrojenli aracın egzozundan karbon monoksit yerine yalnızca su çıkıyordu. Hyundai Avrupa, yansılar üzerine kelam konusu reklamı onaylamadığını bildirdi ve “Birilerini rahatsız ettiysek özür diliyoruz” dedi.
Fiske de özür getirdi
Dizel skandalının tesirleriyle hala boğuşan Alman üretici Volkswagen de, son devirde “sosyal medya aşkının” kurbanı olanlardan. Yeni jenerasyon Golf’ün toplumsal medya üzerinden tanıtımı için Instagram’da bir reklam sineması yayınladı. Reklamda bir bayanın, arabasına yaklaşan siyahi bir adamı uzaktan ittiği, akabinde da fiske atarak uzaklaştırdığı görülüyordu.
Bu fiske, Volkswagen’e önemli tenkitler yöneltilmesine neden olunca, marka, reklamın ırkçı olduğunu kabul edip yayından kaldırdı, reklamın nasıl ortaya çıktığının soruşturulduğunu söyledi. Şirketten yapılan açıklamada şu sözler yer aldı:
“Bu görüntüye yönelik yansıları anlıyoruz zira biz de dehşete kapıldık. Volkswagen olarak tarihi kökenimiz ve Nazi rejimi devrine dair şirketimizin suçluluk hissinin farkındayız. İşte tam bu yüzden bütün nefret, propaganda ve ayrımcılık cinslerine karşı çıkıyoruz.”
Kaza üzere karşılık
Eskiden “dilin kemiği” yoktu, şimdilerde ise “sosyal medyanın kemiği yok” artık. Çünkü sizi yerin tabanına de sokabiliyor… Alman üretici BMW, Twitter üzerinden yeni tasarım lisanına gelen tenkitleri farklı ve “gençlerin moda tabirleriyle” yanıtlama yolunu seçerken, mayına basmış. İnternet üzerinde gençlerin yaşlılar için kullandığı “OK, Boomer” lafıyla tenkitleri yanıtladığını düşünen BMW, bunun üzerine neredeyse 1000’e yakın olumsuz yorum almış. Bunun üzerine açıklamanın “hatalı” olduğunu kabul eden Bavyeralı marka, bir açıklama yaparak özür diledi. “Yaşınız ne olursa olsun sizleri dinliyoruz. Amacımız bu türlü bir internet latifesi ile kalpleri kırmak değildi. Epey karmaşık olacak mobilite dünyasının geleceğinde bizlere katılmanızı umut ediyoruz.”
‘Yetiştiremedik aksesuar verelim!’
Özürler he vakit reklam için gelmeyebiliyor olağan. Gerçekten üretim kusurları, kalite ya da eser planlamasındaki aksaklıklar, özür getirebiliyor. Tıpkı Ford’un Amerikan pazarına sunduğu yeni pickup modeli Maverick’te olduğu üzere. Maverick hybrid pickup için ilginin ağır olacağını pek hesap edememiş olacak ki, aracın tüm üretimi satılmış fakat dağıtımda gecikmeler başlamış. Bunun üzerine reaksiyon gelince Ford, özür yerine geçecek bir hareketle parasız aksesuar paketleri sunmaya başlamış. Bu aksesuarlar ortasında farklı bardak tutucular, çanta askıları, kabin içinde eşya depolamaya yarayan kesimler var.
Öte yandan Tesla ise, aracında yaşanan sorunlar nedeniyle Çin’de birinci kere özür diledi. Bu özür, bu ülkede meydana gelen bir kazanın yanı sıra Şanghay Fuarı’nda bir bayanın, aracının kâfi olmayan frenlerine ait şikayetleri dinlemediği için protesto gösterisi yapmasının akabinde geldi. Tesla, araçlarının yüzde 30’unu bu pazarda satıyor.
Teknolojik donanım tepkisi!
Fransız araba üreticisi Citroen, kervana son katılanlardan. Mısır pazarı için çektiği ve yeni C4’te bulunan dikiz aynasına entegre kamera özelliğine vurgu yapan sinema, ülkede oldukça reaksiyon çekti. Sinemada Mısır’ın ünlü pop müzikçisi Amr Diab direksiyonda giderken genç bir bayana yol vermek için duruyor.
Otomobilin dikiz aynasındaki kamera sayesinde karşıdan karşıya geçen bayanın fotoğrafını çekiyor. Cep telefonuna düşen fotoğrafa bakan Diab, bir sonraki sahnede fotoğrafını çektiği bayanla birlikte arabanın içinde seyahat ederken görülüyor.
İşte bu reklam, “cinsel tacizi normalleştirdiği” gerekçesiyle toplumsal medyada son günlerde tartışma yarattı. Cinsel tacizin yüksek olduğu belirtilen ülkede bu tartışma, reklamın o kısmının kırpılması ve özürle sonuçlanırken, Amr Diab’ın ne reaksiyon vereceği merak konusu. Çünkü Diab, ülkede saygın bir kişilik olarak tanınıyor.