Çin önderi Şi’nin Riyad ziyareti milletlerarası basında geniş yer kapladı. Ziyarette yapılan görkemli karşılama iki ülkenin sıradan bir tepe düzenlemeyeceğinin sinyallerini vermişti. Üst seviye ikili görüşmeler ve geniş kapsamlı yatırım muahedeleri, Çin-Suudi Arabistan bağlantılarının yeni bir doruğa ulaştığının delilleri ortasında yer alıyor
Ziyaret sırasında Suudi ve Çinli şirketler yeşil güç, ulaşım, lojistik, medikal sanayiler ve inşaatı kapsayan 34 yatırım muahedesi imzaladı. Suudi Basın Ajansı’na (SPA) nazaran, bu muahedeler 29.6 milyar dolar bedelinde.
Çin, Suudi Arabistan’ın en büyük ham petrol pazarı ve 2021’deki tüm Suudi ham petrol ihracatının yüzde 25’inden fazlasını oluşturuyor.
ÇİN’İN BÖLGESEL ÇIKARLARI
Pekin’in bakış açısına nazaran Suudi Arabistan, Çin’in ekonomik büyümesinin geleceği için son derece kıymetli bir güç kaynağıdır.
Çin önderi Şi Cinping, perşembe günü Suudi Arabistan Hükümdarı Selman bin Abdulaziz ve Veliaht Prens Muhammed bin Selman ile bir ortaya geldi. Ukrayna’da süren savaş nedeniyle Rusya’ya yönelik yaptırımlar ağırlaşırken ülkesinin güç kaynakları için hayati kıymet taşıyan bir bölgeyle bağları sağlamlaştırmak istediği söyleniyor.
Çin’in petrol alımlarının ötesinde, Veliaht Prens Muhammed’in Kızıldeniz’de kurmayı planladığı 500 milyar dolarlık fütürist kent Neom için de istekli olduğu biliniyor. Çinli inşaat firmaları Basra Körfezi’ndeki Arap ülkelerinde, bilhassa Dubai’de birçok ihalede yer almıştı. Bu türlü bir durumda Çin’in Jenerasyon ve Yol İnisiyatifi’nin alt yapı geliştirme kanadında dahi Suud idaresiyle mutabakatı kelam konusu olabilir.
Suudi yetkililer, bulut bilişim, data merkezleri ve öbür yüksek teknoloji teşebbüslerine ait Çinli teknoloji şirketi Huawei’yi ile kimi muahedeler imzalandığını da aktardı.
KARŞILIKLI ÖVGÜ VE HZ. MUHAMMED VURGUSU
Şi, “Bin yıllık Dostluğumuzu İleriye Taşımak ve Ortaklaşa Daha Güzel Bir Gelecek Yaratmak” başlıklı yazısında, Çin ve Arap devletlerinin “içişlerine karışmama bayrağını yükseklerde tutmaya devam edeceklerini, egemenliğin korunmasında birbirlerini kararlılıkla destekleyeceklerini” söyledi.
Suudi Arabistan merkezli Al Riyadh gazetesi tarafından yayınlanan bir gazete köşesinde “Çin ile Arap devletleri ortasındaki mübadelenin 2000 yıldan daha eskiye” dayandığını belirtildi. Yazının devamında Hz. Muhammed’in, “İlim Çin’de dahi olsa gidip alınız.” hadisine yer verildi.
Çin Komünist Partisi’nin yayın organı olan Küresel Times gazetesi ise, “Çin ve Suudi Arabistan alakaları derinleştiriyor” sözlerine yer verdi.
ABD İLE GERİLEN BAĞLARDA FIRSAT PENCERESİ
Şi’nin altı yıl akabinde Suudi Arabistan ziyareti, Cemal Kaşıkçı cinayeti ve petrol üretimi konusunda ABD’nin Riyad ile ilgilerinin değerli ölçüde bozulduğu bir periyotta gerçekleşti.
ABD ile tansiyon tırmanırken, Suudi Arabistan Çin’i kıymetli bir alternatif olarak görüyor.
Geçtiğimiz günlerde Suudi kraliyet ailesinden Kral Abdülaziz’in torunu olan Abdul al- Shlaan OPEC+ ülkelerinin petrol üretim kararı nedeniyle ABD’yi tehdit eden bir görüntü yayınlamıştı. Shalaan, “Bu krallığın varlığına meydan okuyan herkes için cihat etmeye ve şehit olmaya hazırız.” demişti.
Velihat Prens Selman ise bu olaydan kısa müddet evvel, Güney Afrika Cumhurbaşkanı ile yaptığı görüşmede Çin’in öncülük ettiği BRICS’e katılmak istediklerini belirtmişti.
Derinleş çatlak Çin’in dikkatini çekerek Çin-Suud bağlantılarının tekrar gözden geçirilmesini tetikledi.
Gezi öncesinde Xi’nin kaleme aldığı satırlarda, “Arap halkı bağımsızlığa paha veriyor, dış müdahaleye karşı çıkıyor, güç siyasetine ve zorbalığa karşı duruyor” satırlarına yer verilmesi Çin’in bölgedeki nüfuz açısından ABD ile rekabet etmek yahut ABD’nin bıraktığı “boşluğu” doldurmaya açıkça niyetli olduğunu gösteriyor.
ÇİN-İRAN BAĞLARI İÇİN DÖNÜM NOKTASI MI?
Enerji ve pazar arayışını Ortadoğu’da genişletmek isteyen Çin’in 2021 Mart ayında İran ile imzaladığı 25 yıllık stratejik planı etkileyebilir. Büyük ölçüde güç başlıkları ile dolu mutabakatın, İran tarafından olumlu karşılanmayacağı uzmanların ortak görüşü. İran 2016 başlarında Suud idaresi ile istikşafi görüşmelere devam etse de diplomatik açıdan ortak bir yerde buluşabilmiş değil.
Uzmanlar ABD ve İran’ın, Çin-Suud münasebetlerini dikkatli izleyip ortak sonuç içeren bağımsız diplomatik aksiyonlara yer vermesinin şaşırtan olmayacağı kaydediyor.