Çin’in başşehri Pekin’de 6-10 Mart tarihlerinde kapalı kapılar arkasında ve basından kapalı gerçekleşen müzakereler sonucu, İran ve Suudi Arabistan yedi yıllık bir ortadan sonra diplomatik münasebetlerini restore etme kararı aldı. Gelişme, gerek bölgede, gerekse dünya genelinde olumlu karşılanırken, Çin olağanlaşma sürecindeki rolü ve Afrika’da olduğu üzere bölgedeki nüfuzunu artırması, Washington idaresinin rahatsız olduğu bir realite olarak dikkat çekiyor. 2016 yılının başında Suudi Arabistan’ın Şii din alimi Ayetullah Pir Nimr Bakır el-Nimr’i idam etmesi sonucu Suudi Arabistan’ın Tahran Büyükelçiliği ateşe verilmişti. Bu olay üzerine iki ülke diplomatik ilgileri kopmuştu. Müzakerelerin akabinde büyükelçiliklerin karşılıklı olarak açılması konusunda anlaşan taraflar, eğitim, kültür, teknoloji ve sıhhat üzere pek çok alanı kapsayan eski işbirliği mutabakatlarını da canlandıracağını duyurdu. 2022 yılının aralık ayındaki Körfez çeşidinde, Çin Devlet Lideri Şi Cinping, Çin ile Arap ülkeleri ortasındaki münasebetlerde dönüm noktası olduğunu açıklamış ve bölgede rolünü artıracağının sinyallerini vermişti.
Beyaz Saray, Çin’in global hegemonik güç olma vizyonu ve Orta Doğu’ya açılma stratejisinin son meyvesi olan Tahran-Riyad müzakerelerinden haberi olmasına karşılık masadan uzak tutuldu. Çin’in faaliyetlerini gözlemlediklerini kaydeden ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü John Kirby, “Orta Doğu’da, Afrika’da yahut Latin Amerika’da Çin tesirine karşı at gözlüğü takmış değiliz. Kendi bencil çıkarları doğrultusunda dünyanın diğer yerlerinde nüfuz ve destek kazanmaya çalışan Çin’i muhakkak izlemeye devam ediyoruz” sözlerini kullandı.
Joe Biden.Washington idaresi ile Körfez ortasında bir müddettir devam eden soğuk rüzgarlar, son olarak Biden’ın Riyad ziyareti ile ayan olmuştu. ABD Lideri, Rusya’ya uygulanan petrol yaptırımı sonucu oluşan açığı, üretimi artırarak sübvanse etmesini istediği Körfez’den eli boş dönmüştü. Washington-Körfez ortasındaki çatlakların büyümesinin ardında, ABD’nin bölge sıkıntılarına tahlil üretememesi, Irak’tan ve Afganistan’dan çekilmesi, İran ve İsrail üzere bölgede agresif tavır sergileyen aktörleri dizginleyememesi, Kaşıkcı cinayetinde Riyad Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’ı maksat göstermesi, Suud’da bulunan Patriot hava savunma sistemlerini geri çekmesi ve husi ataklarına davet çıkarması bulunuyor.
Pekin idaresi, Aralık 2022’deki körfez çıkarmasında, bölgede nüfuzunu artıracağının ve sorumluluk alacağının sinyalini vermişti. Şi’nin Riyad ziyareti ve birinci kere düzenlenen Çin-Arap Ülkeleri Tepesi, Pekin ile Washington ortasındaki nüfuz rekabetinin kıymetli sinyallerini barındırıyordu. Şi bu ziyaretinde, Arap ülkeleri ile 29 milyar dolar bedelinde 20 muahede imzaladı. Şi, Körfez ülkelerinden yapılacak petrol ve gaz ticaretinde Yuan para ünitesinin kullanılması için çalışma yapacağını da tekrar bu ziyaretinde duyurdu. Ayrıyeten Çin-Arap doruğunda konuşan Şi, 7 Arap ülkesiyle birlikte, ‘başkenti Doğu Kudüs olan bağımsız Filistin devletinin’ BM tarafından tam üye olarak tanınması daveti yaptı.
Şi Cinping.
ABD merkezli fikir kuruluşu Brookings Enstitüsü’nden emekli diplomat Jeffrey Feltman, Çin’in arabuluculuk rolüne ait, “Bu durum, Biden idaresine bir tokat olarak kabul görecek. Çin’in bölgede nüfuzunu ne kadar yükselttiğinin delili olarak yorumlanacak” değerlendirmesinde bulundu. Eski Lider Barack Obama periyodunda ABD’nin Doğu Asya’daki en üst seviye diplomatı olan Daniel Russel, Çin’in muahedeye arabuluculuk yapmasının Washington için “önemli sonuçlar” doğurabileceğini söz etti.
Yüksek güç muhtaçlığı olan Çin’in bu mutabakatta sorumluluk almasının öncelikli gayesi, Basra’daki güç koridorunun işleyişinin aksamaması. Pekin idaresinin Orta Doğu siyasetinin temel motivasyonu, “enerji arz güvenliği” bağlamında şekilleniyor. Petrol konusunda dışarıya bağımlı olan Çin, hem Suudi Arabistan hem de İran petrollerinin en büyük alıcılarından biri pozisyonunda. Olağanlaşma adımları, Suudi Arabistan-İran ortasında vekalet savaşı olarak görülen Yemen’deki iç savaşa ait daha kalıcı bir barış umudu sunuyor. Taraflar, nisan ayında yapılan ateşkes mutabakatına, ekim ayında sona ermiş olmasına karşın büyük ölçüde sadık kaldı.