Fransa, Portekiz ve İspanya’da denetim altına alınamayan orman yangınları nedeniyle binlerce kişi yaşadıkları bölgeleri terk etmek zorunda kaldı. Birebir vakitte Kuzey Kutup Dairesi’ndeki Alaska’daki ve Kanada’nın kuzeyindeki yangınlar da sürüyor. Arjantin’deki orman yangınlarının dumanıysa Paraguay’ın başşehri Asunsion’da günışığını görünmez kılıyor. Pekala denetim altına alınamayan yangınlar arttı mı, ülkelerin kapasiteleri yangınlarla başa çıkmaya yetecek mi?
İklim değişikliğinin bitkileri daha rahat tutuşur ve toprağı daha kuru hale getirdiğini belirten uzmanlar, bunun yangınları çıkmasını kolaylaştırdığını söylüyor. Uzmanlara nazaran yangınlar çıktığında, artık tesirleri de daha büyük oluyor.
Ancak alışılmış tesirler bir bölgeden başkasına değişiklik gösteriyor, yangınları artıran diğer faktörler de olabiliyor.
Hakemli bilimsel mecmua Reviews of Geophysics’te yer alan son makalelere nazaran, bu yüzyılın başından beri yüksek enlemlerde bulunan ormanlık bölgelerdeki yanmış alanlarda en az yüzde 50 arttı. Fakat tıpkı devirde Afrika’daki çayırlarda da daha fazla yangın görüldü. Bunda tarım yerlerinin artırılması ve toprağın kullanımı tesirliydi.
Bu durum tüm dünyada denetim dışı yangınların sayısında ve yanmış alanlarda artışla sonuçlandı.
Hava sıcaklığındaki her bir ekstra derece artışıyla, denetim edilemeyen yangın sorununun artması bekleniyor.
Birleşmiş Milletler (BM) Etraf Programı tarafından hazılanan ve bu yılın başında yayımlanan bir rapora nazaran, “aşırı yangınlarda” global olarak 2030’a kadar yüzde 14, yüzyıl sonuna kadar da yüzde 50 artış bekleniyor.
Gelişmiş ülkelerde yangın uçakları söndürme çalışmalarında kullanılıyor. Türkiye’de Datça’da çıkan yangında da havadan müdahale tesirli oldu.
Derginin muharrirleri, permafrost (yılın her periyodu donmuş olarak kalan topraklar) ya da yağmur ormanları üzere geçmişte nadiren yangın çıkan bölgelerin yanmaya daha müsait olduğunu belirtiyor. Ayrıyeten, gelişmemiş ülkelerin dayanağa muhtaçlığı olduğunu ekleyerek hükümetleri yangınlara karşı daha âlâ hazırlanmaya çağırıyor.
BBC’ye konuşan, denetim edilemeyen yangınların önlenmesi için çalışan milletlerarası sivil toplum kuruluşu Wildland Fire’ın Lideri Dr. Joaquin Ramirez, gelişmiş ve az gelişmiş ülkelerdeki bütçe açığına dikkat çekiyor. Ramirez, ABD’nin yangınlarla savaşmak için ayırdığı yıllık bütçe 10 milyar dolarken, Meksika’da bunun 50 milyon dolar olduğunu ekliyor.
Pek çok ülkede köylüler yangınlarla tek başlarına, elleriyle savaşmak zorunda kalıyor.
Mayıs ayında Pakistan’ın kuzeyindeki Sherani çam ormanlarında büyük bir yangın çıktığında, çam fıstığından gelir sağlayan köylüler kollar ve süpürgelerle alevleri söndürmeye çalıştı.
Köylüler Peru’da Ekim 2020’de çıkan yangınla savaşmak için kolları kullandı.
Köylülerden Ghulam Sakhi, “Ancak alevlerin yanına gittiklerinde onların ne kadar büyük olduklarını fark ettiler. Rüzgar güçleniyordu ve alevleri yelliyordu” diyor.
Pakistan’dan etraf aktivisti Salmeen Khpalwak, afet idare yetkililerinin bu yangından habersiz olduğunu ve yardım talebine çabucak karşılık vermediğini söylüyor. Günler sonra söndürme çalışmaları için bir helikopter gönderildi lakin sonuç alınmadı.
Yangının büyük kısmı fakat İran’dan binlerce ton su taşıma kapasiteli uçak gönderilmesinin akabinde söndürülebildi. Lokal kaynaklardan edinilen bilgiye nazaran, o ana kadar 26 bin hektarlık ormanın yüzde 40’ı yok olmuştu.
Honduras’ta alevlerle savaşan vazifeliler, gözetici kıyafetleri olsa da alevlerle savaşmak için kolları kullanıyorlar, 2019.
Pakistan’ın başşehri Islamabad yakınlarındaki Margalla Hills Ulusal Parkı’nda çalışan Zaheer Mirza, görevlilerin de eğitim ve ekipmandan mahrum olduğunu söylüyor.
Alevleri söndürmek ve yayılmasını engellemek için çoklukla mesken imali aletler kullanıldığını ekleyen Mirza, bunların çoğunlukla yararsız kalabildiğini ve yangının şiddetlendiğini ekliyor.
İklim değişikliğiyle savaşta genelde atmosferde yayılan karbon ve öteki ziyanlı gazların azaltılmasına yönelik harcamalar yapılıyor. Fakat iklim değişikliğinin sonuçlarıyla başa çıkma ve adaptasyon konusunda yardıma muhtaçlığı olan ülkelere takviye o kadar güçlü değil.
Uluslararası etraf enstitüsü IIED’den Duncan Macqueen’e nazaran, adaptasyona harcanan paranın da fakat çok küçük bir kısmı yangınlarla savaşa ayrılıyor. Macqueen birkaç yıl evvel Belize’de çalışırken ABD Orman Hizmetleri tarafından tek bir denetim edilemeyen yangın eğitimi yapıldığını söylüyor ve ekliyor:
“Ancak bu sadece bir yerde oldu. Ülkenin başka bölgelerinde eğitim ya da bu stil bir dayanak gerçekleştirilmedi”.