Yaklaşık dört gün sonra bitecek olan Çin Komünist Partisi (ÇKP) 20. Kongresi yalnızca Çin’in önümüzdeki beş yıllık liderliğini belirlemiş olmayacak. Bunun elbette dünya siyasetini etkileyen sonuçları da olacak. Kolay değil, günümüzün üstün devletlerinden biri Çin, oradaki gelişmeler az ya da çok dünya siyasetini de belirler bir ehemmiyete sahip.
Bilindiği üzere 96 milyon üyesi olan bir parti ÇKP. Tartışmasız önder olan Devlet Lideri Şi Cinping’in gücü ortada lakin parti liderliği, içinde yedi üyeli Politbüro Daimi Komitesi’nin de bulunduğu 25 üyeli Politbüro’da toplanmış durumda.
“Her şeyin Başkanı”
Şi’nin yükselişi incelenmeye paha. Partinin 2012 Kasım ayında düzenlenen18. Kongresi’nde Genel Sekreter olduktan sonra, 2013 yılı başında hem Merkezi Askeri Komite (CMC) Lideri hem de Çin Devlet Lideri olarak atanmıştı, bilindiği üzere. Bu epey güçlü bir konum natürel. Bunu yolsuzluğa karşı verdiği çok önemli çaba ile partiyi “düzeltme” gerekçesiyle rakiplerini tasfiye etmesine borçlu. Yaptığı kıymetli değişikliklerden biri Çin karar alma yapısını devlet kurumlarından uzaklaştırıp başkanlığını kendisinin yaptığı, yakın destekçilerinden oluşan “çekirdek grup”a devretmesi. Bu nedenle Çin’de Şi “her şeyin Başkanı” durumunda artık.
Çin anayasasına “Şi Cinping Düşüncesi” kavramını da yerleştirdikten sonra neredeyse kendisini Mao ile eşitlemiş de oldu.Hakkında yapılan “tek adam”lık eleştirisini hakikat çıkaran adımlarından birisi de, 2018’de Devlet Başkanlığı için getirilmiş olan iki periyot sınırlamasını kaldırması. Meğer Şi, 2013-2023 yılları ortasındaki beşer yıllık 2 devir için seçilmişti. Artık bir periyot daha başkanlık yapmak için 20. Kongre’den karar geçirmeye çalışacak. 20. Kongre’yi kıymetli kılan nedenlerden biri de bu.
Şi zorlanabilir
Buraya kadar, maksatları her neyse gerçekleştirme konusunda güzel sayılır Şi ancak kolay olmayan kimi siyasi gayeleri daha var alışılmış. Bunlardan biri çok sayıda destekçisini başta Politbüro olmak üzere güçlü pozisyonlara getirmek. Bunu yaparken zorlanabilecek üzere görünüyor. Zira ÇKP içinde çaba etmesi gereken epey küme var. Eski önder Jiang Zeming ile eski lderlerden Hu Jintao ile temaslı olanlar ile şu anda Başbakan (aynı vakitte Politbüro Daimi Komitesi’nin 2 numarasıdır) Li Keqiang tarafından yönetilen Komünist Gençlik Birliği en bariz kümeler. Bu nedenle başta Politbüro olmak üzere parti kademelerine yapılacak atamalar çok çok kıymetli.
Politbüro ile Daimi Komite’deki koltuk sayısı değişime açık durumda. Daimi Komite’nin koltuk sayısı (şu an yedi) dokuza çıkabilir, beşe indirilebilir ya da birebir kalabilir. Bunu Kongre sonuçlandığında öğrenebileceğiz lakin. Fakat bu Şi’nin işinin kolay olmayacağını gösteriyor bize. Çoklukla, evvelki kongrelerden anımsadığımız, durumların mevcut idarenin isteği doğrultusunda şekillendiğidir. Bakalım bu sefer de o denli mi olacak?
Yaş hududu: Avantajlı da olabilir karşıtı de
Diğer değerli bir mevzu da doğal ki ÇKP Politbürosu üyelerinin emeklilik yaş hududu. Burada “7 aşağı 8 yukarı” kuralını anımsayalım. Bu, parti kongresi sırasında yaşları 67 ya da altında olan üyelerin tekrar atanmaya uygun olduğu, 68 yaşından büyük olanların da emekli olmalarını içeren bir kuraldır. Daha doğrusu kuraldı demek gerek zira Şi 69 yaşında olduğuna nazaran bu çoktan bozulmuş olmalı. Şİ her ne kadar bozduysa da bunun ziyanını görebilir. Bu kural büsbütün terk edilirse Şi yaşlı rakiplerini misyondan alamayacak demektir bu. Partiyi gençleştirme uğraşlarını zora sokabilir yani.
Eğer bu yaş hududu kuralı korunursa yedi üyeli Politbüro Daimi Komitesi’nin iki üyesi Li Zhanshu ile Han Zheng istifaya hazırlanıyor. Li, Daimi Komite’nin de üyesi olan Şi’nin müttefiki olarak biliniyor. 72 yaşında olduğu için ayrılması kesin. Han ise Jiang Yer’in hizbinin bir üyesi. Geriye dört koltuk kalıyor münasebetiyle Şi, yaş hududunu aşağı çekerek “1955 Kuşağı” üyelerinden kimilerini yani Li Keqiang, Wang Yang ile Wang Huning’ı da emekliliğe zorlayabilir.
İlk basamakta Şi, Başbakan Li Keqiang’ın yerine bir müttefikini getirmek için çalışacak. Bu Kongre’nin kilit kıymette mevzularından biri. Daha bunun Politbüro içindeki istikrarları var. Partiyi/ülkeyi yöneten bu değerli kurumda kimlerin olabileceğine ait çok senaryo lisana getiriliyor. Yazması uzun sürer.
Çin’in/partinin iç meseleleri üzere görülebilir lakin Kongre’den çıkacak sonuç Çin liderliğinin tutacağı bundan sonraki yolun ne olacağını da göstereceği için dünyanın ilgisini çekiyor haklı olarak.
Çin’de işler sanıldığı üzere yolunda mı? ABD, Rusya üzere ülkelerle münasebetler nasıl seyredecek? Tüm bunlar Kongre sonucunun merakla beklenmesinin nedeni.
Ekonomik açıdan Çin’in ne durumda olduğunu da doğrusu bilemiyoruz, zira Çin idaresi, Parti Kongresi’nde açıklama yapmadan büyüme ile öteki ekonomik bilgilerin yayımlanmasını erteledi.
İşte bakın bu çok ancak çok değişik.