Olası Türkiye-Suriye yakınlaşmasındaki İran tehlikesi

Yeni Birlik gazetesi müellifi Faruk Aktaş, Suriye ile olağanlaşmanın geç kalınmış bir atak olduğunu söyledi. Rusya’nın bu mevzuda büyük takviye vereceğini düşündüğünü söyleyen Aktaş, ABD ve İran’ın ise bilhassa de alanda atacağı adımlarla muhtemel yakınlaşmayı bozmaya çalışabileceğini kaydetti.

Türkiye gazetesi muharriri Yusuf Alabarda ise; bölgede değişen demografiden kelam etti. Aktaş üzere İran’ın alandaki haline değinen Alabarda, Suriyelilerin ülkelerine dönmesi için Esad rejimiyle oturulup müzakereler edilmesi gerektiğini aktardı.

Türkiye gazetesi müellifi Yücel Koç da Türkiye’nin atılımının zamanlamasının “mükemmeliğine” dikkati çekti. Koç, Moskova’nın Ukrayna savaşı sebebiyle alanda eskisi kadar faal olmadığına vurgu yaptı.

Faruk Aktaş’ın “Suriye konusunda yeni bir periyodun kapıları aralanmaya çalışılırken” başlıklı yazısı:

Siyasi, toplumsal ve ekonomik ziyanların yanı sıra, bu krizin Türkiye açısından yarattığı en büyük tehdidin güney hudutlarımızda ABD eliyle bir terör devleti kurma uğraşları olduğunun altını çizmek gerek.

Kuşku yok ki, Mart 2011’de başlayan ve hala devam eden Suriye iç savaşı, Suriye’den sonra en büyük ziyanı, bu ülkeyle 911 km sonu bulunan Türkiye’ye verdi.

Siyasi, toplumsal ve ekonomik ziyanların yanı sıra, bu krizin Türkiye açısından yarattığı en büyük tehdidin güney hudutlarımızda ABD eliyle bir terör devleti kurma eforları olduğunun altını çizmek gerek.

Türkiye’nin Suriye’deki iç savaş konusundaki yaklaşımları her ne kadar insani temellere dayandığı için makul görülse bile, krizin ülkemize yansımalarının bu derece büyük ve ağır olmasında, gerek Suriye’deki iç dengelerin hakikat değerlendirilememesi, gerekse de başta ABD ve Fransa olmak üzere birebir tarafta yer aldığımız Batı blokunun büyük kısmının tutum değiştirmelerine, gerekli ve kâfi refleksin gösterilememesi ve siyasetlerin da yeni durumlara nazaran yine oluşturulamamasının tesirleri olduğunu kabul etmek gerek.

Bu açıdan bakıldığında bu bahiste en büyük sorumluluğun, periyodun Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’na ilişkin olduğunu söylemek lazım.

Bu tespitleri yaptıktan sonra Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun geçen hafta, Kasım ayında Belgrad’da yapılan “Bağlantısızlar Konferansı” toplantısında Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Miktad ile ayaküstü konuştuklarını açıklamasıyla gündeme oturan Ankara-Şam sınırında yeni bir süreç ile ilgili tartışmalara geçelim.

Gerek Suriye krizinin, gerek bunun Türkiye’ye yansımalarının tahlili gerekse de güney hudutlarımızda bir terör devleti oluşumunun bertaraf edilmesi için Ankara ile Şam ortasında direkt görüşmelerin başlaması gecikmiş de olsa, yerinde, gerçek ve faydalı bir adımdır.

Hükümet kanadından yapılan açıklamalar Ankara’nın, bu sürecin ilerletilmesi konusunda istekli olduğunu gösteriyor.

Suriye’den ise bu mevzuda şu ana kadar her ne kadar kayda kıymet bir açıklama gelmediyse de Şam idaresinin terör örgütü PYD/YPG’nin uzlaşma eforlarına olumlu karşılık vermemesinin, onların da Türkiye ile bağları geliştirme isteklerine işaret olduğu kanısındayım.

Ancak Ankara da, Şam da bu bahiste ne kadar istekli olursa olsun bu sürecin epeyce sıkıntı ve çetrefilli olduğunun altını çizelim.

Böyle bir süreci bozmak isteyen çok sayıda iç ve dış öge olduğuna ve olacağına dikkat çekmekte fayda var.

Bu ögelerin neler ve kimler olabileceğine bakmak için Suriye krizinin tahlilini kendi çıkarlarına ters gören ülkelere bakmak gerek.

Kuşkusuz birinci ve en kıymetli güç ABD. Washington idaresinin kendi kontrolündeki PYD/YPG ögelerinin etkisizleştirilmesine yol açacak bir sürece sıcak bakmayacağına, münasebetiyle bu türlü bir süreci engellemek için her türlü çabayı sarf edeceğine kuşku yok.

Ancak Rusya’nın güçlü bir biçimde bu türlü bir sürece tartısını koyması halinde ABD’nin süreci bozmaya yönelik eforlarının bertaraf edilmesi mümkündür.

ABD’den sonra bu hususta en önemli badireyi çıkarmaya çabalayacak ülke İran olacaktır.

Tahran idaresi her ne kadar çabucak hemen tüm Soçi Zirveleri’nde olduğu üzere masada, problemlerin tahlili konusunda olumlu bir yaklaşım gösteriyor üzere gözükse de gerek kendisine en büyük rakip olarak gördüğü Türkiye’nin güçlenmesine katkı sağlayacak gelişmeleri baltalama dileği, gerekse de Irak’ta olduğu üzere Suriye’de de çıkarlarını çözümsüzlüğün sürmesinde gördüğü için süreci baltalama gayretine gireceğini kestirmek güç değildir.

ABD ve İran’ın baltalama uğraşlarına rağmen bu sürece en güçlü dayanağın Rusya’dan gelmesi mümkündür.

Özellikle Ukrayna savaşı nedeniyle yükünü hafifletmek isteyen Moskova’nın Suriye krizinin tahliline her zamankinden daha fazla muhtaçlığı vardır.

Bu durum, bu sürece Rusya’nın güçlü bir biçimde takviye vermesinin sağlanması konusunda fırsat olarak kıymetlendirilebilir.

Öte yandan her ne kadar Atlantik İttifakı’nın güçlendirilmesi planı çerçevesinde giderek daha fazla ABD’nin güdümüne girmiş olsalar bile Avrupa ülkelerinin büyük kısmı gerek Suriye kaynaklı göç, gerekse de bölgenin yarattığı terör tehdidinden kurtulma istekleri nedeniyle Suriye krizinin tahlilinin önünü açacak gelişmelere dayanak vermeleri beklenebilir.

O nedenle Avrupa nezdinde yürütülecek güçlü bir diplomasiyle kelam konusu ülkelerin dayanağının alınmasıyla sürecin ilerletilmesi kolaylaştırılabilir.

İç ögeler manasında kuşku yok ki, Ankara ile Şam ortasında ilgilerin gelişmesinden en büyük kaygıyı PKK ve Suriye’deki uzantısı PYD/YPG duyuyor ve duymakta.

Gelen bilgiler, terör örgütünün Suriye’deki yöneticilerinin bir kısmını Kuzey Irak’ta kontrolünde tuttuğu Sincar bölgesine kaydırmaya başladığı istikametinde.

Terör örgütünün bilhassa Suriye üzerinden Türkiye’ye yönelik ataklarını ağırlaştırması da süreci baltalamaya yönelik isteğiyle ilgili.

Bunlar, sürpriz olmayan gelişmeler ki, güvenlik güçleri bu taarruzlara misliyle yanıt veriyor ve verecek.

Bu hususta en dikkat edilmesi gereken bir hususlardan birinin Suriye muhalefetinin yaklaşımı olduğunu düşünüyorum.

Süreci baltalamaya çalışan güçlerin, “Türkiye sizi satıyor” diyerek gerek Suriye içindeki gerekse de Türkiye’de bulunan Suriyeli muhalif ögeleri provokatif hareketlere ve olumsuz yaklaşımlara yöneltmesi olasıdır ki, bunların emareleri görülmeye başlandı bile.

Şam idaresiyle temasa geçilerek Suriye krizinin tahlil gayretlerinin hızlandırılmasının muhalif ögelerin da lehine olduğu konusunda bu kısımların ikna edilerek bunların da sürece dayanaklarını açıkça beyan etmelerinin sağlanması gereklidir ve değerlidir.

Bu, hem Suriye krizinin tahlilinin kolaylaştırılması hem de kelamını ettiğimiz provokatif gelişmelerin önünün alınması konusunda kritik değerdedir diye düşünüyorum.

Yusuf Alabarda’nın “İddiasından vurulanların dünyası” başlıklı yazısı:

Türkiye’nin uzunca bir vakitten bu yana temas içerisinde olduğu Suriye istihbaratından sonra Dışişleri Bakanları seviyesinde de bir temas sağlandığının açıklanması Türkiye’deki siyasi gündemi hareketlendirmeye yetti.
 
Hududun öte yakasında buldukları birkaç çapulcuya Türk milletini kışkırtacak provokasyonlar tertiplettiler. İmgeleri izlediğinizde sanırsınız ki sonun ötesinde yaşayan milyonlarca Suriyeli bu halde düşünüyor.
Birkaç yüz şahıstan oluşan bu beşinci kol ögelerinin kabul edilemez bayrak yakma hareketleri elbette cezasız kalmadı.
 
Gelelim asıl mevzumuza…Esad ile diplomatik bir münasebet kurulmalı mı?
Esad ile girilecek bir ilgi Suriye meselesinin tahliline katkı sunar mı?
Yaklaşık beş yıldan bu yana her platformda Esad ile tereddütsüz görüşülebileceğini ancak Esad’ın burada ne kadar irade sahibi olduğunun bilinmesinin elzem olduğunu lisana getirdim.
Bugün de birebir noktadayım.
 
Rusya ve İran ile koordine edilmeksizin alanda bağımsız bir siyaset uygulayabilen bir Esad varmış üzere düşünmek bizi günün sonunda tekrar birebir çıkmaz sokağa getirir.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın geçtiğimiz haftalarda gerçekleştirdiği Soçi ziyareti sonrası sürat kazanan Esad ile görüşme konusu, anlaşılan o ki Rusya’nın Esad üzerinde uyguladığı bir tazyikin de sonucu. Bu tazyik İran ayağı olmaksızın ne kadar bir sonuç üretecek önümüzdeki günlerde daima birlikte göreceğiz.
 
Asıl sorun demografi değişimi. Suriye’de bugün gelinen noktada kıymetli bir demografik değişim hayata geçirilmiştir.
Milyonlarca Suriyelinin yaşadığı ‘Sünni-Arap karakterli’ Halep kentinin sokak ve caddelerinin isimleri Humeyni ve Kasım Süleymani’nin isimleri ve posterleri ile donatılmış vaziyette. Şehrin sakinleri artık Araplar ve Türkmenler değil, dünyanın birçok noktasından mezhep temelli olarak buraya taşınmış Afganlar, Tacikler, Hazaralar…
Bu demografi değişimi yalnızca İran eli ile ve İran lehine oluşturulmadı.
Sonlarımız boyunca ABD güdümündeki PKK-YPG becerisi ile de oluşturuldu ve PKK üzere düşünmeyen Kürtler de Suriye topraklarından sürgün edildi.
 
Artık Esad ile görüşerek Halep başta olmak üzere bu bölgelerden sürgün edilmiş Suriyelileri Halep ve civarına döndürmek kolay bir iş değil.
Esad’ın bu çeşitten bir siyasete evet dememesi için onlarca sebep, evet demesi için ise tek bir sebep dahi ortada yok.
Baba Hafız Esad dahil en ufak bir muhalif hareketin katliamlar ile bastırıldığı bir paradigma üzerine doğup büyümüş, babasının 1982 yılında yaptığı Hama katliamının çok daha fazlasını yapmış bir Esad kendisine muhalif olan kümeler ile neden uzlaşsın ya da onların tekrar Suriye’ye dönmesine yeşil ışık yaksın ki?
Kaldı ki bu hususa Esad ve etrafı Rusya’nın da tazyiki ile istek gösterse dahi İran’ın bu mevzuya istek gösterme ihtimali var mıdır?
 
Daha geçtiğimiz haftalarda Tahran’da gerçekleştirilen üçlü tepenin yapıldığı saatlerde İran’ın dinî otoritesi olan Hamaney, Türkiye’nin beklenen harekâtını “askerî bir saldırı” diye nitelendiriyordu. Hamaney, beklenen bir harekâtın Suriye ve Türkiye’ye ziyan vereceğini tez ederek, bu harekâttan teröristlerin yarar sağlayacağı üzere artık inandırıcılığını yitirmiş köhne İran ezberlerini havaya savuruyordu.
Ayrıyeten Esad, PKK/PYD ile ortak bir uğraş kararı alarak Türkiye’nin hudutlarında oluşan terör koridoruna karşı çaba etmek ister mi?
 
Daha dün Suriye tarafından yapılan taarruz sonucunda bir kahramanımızı şehit verdik.
Atağın yapıldığı noktaya yapılan karşı atak sonucu PYD ögeleri ile birçok rejim ögesinin da öldürülenler ortasında olduğu haberleri yapılıyor.
 
Suriye’de Türkiye kelam konusu olduğunda, İranlı kümelerin, Esad’ın ve YPG’nin nasıl birlikte hareket ettiğine birçok kere şahitlik etmedik mi?
 
Peki o vakit ne olacak? Elbette tüm bunlara karşın Türkiye Esad ile görüşmeli ve çok kısa bir faaliyet takvimi içerisinde Suriyeli sığınmacıların Suriye’ye dönüşü ve sonun terör ögelerinden arındırılması konusunda adımlar atmaya Esad’ı icbar etmeli.
Daima birlikte görülecektir ki hem İran hem de Esad buna yanaşmayacak ve farklı provokasyonlar ile bu faaliyet takviminin işlemesinin önüne geçmek isteyeceklerdir. Bu türlü bir durumda da daha evvel kaleme aldığım yazılarımda tekrar ettiğim üzere, hükûmetin önümüzdeki süreçlerde Suriye’de elini daha seri tutması ve oyalama taktiklerine fırsat vermeksizin buradaki güvenlikli koridoru tamamlaması gerekmektedir.
 
Esad 2023 seçim sonuçlarına odaklanmış durumda. Esad’ın etrafından sızanlardan anladığımız, Esad ve İran’ın da umudu 2023 seçimleri.
Yani anahtar teslim Türkiye projesi yalnızca Batı’nın değil, birebir vakitte Esad’ın da İran’ın da umudu.
Emelleri gerçekleşirse Suriye’deki kelamda tahlilin anahtarını da tahminen şahsen Davutoğlu eli ile Esad’a teslim ederler, çünkü herkesin savlarından vurulduğu bir dünyada yaşıyoruz.

Yücel Koç’un “Suriye’de olağanlaşmaya İran müsaade verecek mi?” başlıklı yazısı:

Dünya, Suriye’ye geri dönüşlerle ilgili Ankara-Şam hattında süren görüşmeleri ve büyük heyecan uyandıran gelişmeleri gazetemizin manşetlerinden öğrendi.
 
Bölgenin nabzını çok uygun tutan arkadaşımız Yılmaz Bilgen, 9 Ağustos’ta SURİYE BARIŞ KOMİSYONU başlıklı haberinde, alanda terörü bitirecek atılımlar yapan Türkiye’nin, masada da geri dönüşün tabanını oluşturmaya çalıştığına, bu kapsamda Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, Suriye başkanı Esad’la telefon görüşmesi yapabileceğine yer verdi.
Gündeme bomba üzere düşen bu haber, 2023 seçimlerine kadar 2,5 milyon sivilin geri dönüşüne taban hazırlandığını içeriyordu.
 
Ankara’nın, geri dönüşler içinse öncelikle siyasi mahkûmların özgür bırakılmasını, Suriyelilerin mesken, arazi, iş yeri tapularının geri verilmesini ve memuriyet dâhil, daha evvel sahip oldukları hakların iadesini istediğini manşetimizde duyurduk.
Bu haberimiz, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun “muhaliflerle rejimin masaya oturması gerektiğini” işaret etmesi ile teyit edilmiş oldu.
 
Bu adımın önü, Zaho gibisi yeni bir provokasyonla kesilmek istendiyse de, Suriye’de bayrağımıza ve binalarımıza saldıran provokatörler, Suriyeli muhalif güçler tarafından yakalanarak oyun bozuldu.
Daha sonra anlaşıldı ki, birileri muhalifleri PKK-YPG ile iş birliğine çekerek, Türkiye aleyhine döndürmeye çalışıyordu. Bunu da gazetemizin manşetinde deşifre ettik.

Sonra sırasıyla SURİYE’YE DÖNÜŞ ÜÇ BÖLGEYE ve ESAD’DAN BEŞ TALEP manşetlerimizle yeni ayrıntıları okuyucularımıza aktardık.
Ankara, geri dönüşlerin öncelikle pilot bölgeler olarak Halep, Humus ve Şam’a yapılmasını, başarılı olunması durumunda çerçevenin genişletilmesini önermiş.
 
Ülkesine dönen Suriyelilerin can güvenliği ve mallarının iadesinin takibi için de garantör ülkelerin denetimini masaya koymuş.
Türkiye’nin bu taleplerine karşılık, Şam rejimi de İdlib, Reyhanlı-Cilvegözü hudut kapısı ile Kesep gümrüğünün dönemini, M4 kara yolunun denetiminin kendilerine devranını istemiş.
 
Gazetemiz, Yılmaz Bilgen imzalı manşetleriyle gün gün bu gelişmeleri aktarırken, MHP Genel Lideri Sayın Devlet Bahçeli, Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nun kelamları üzerinden Türkiye’nin teşebbüsüne dayanak çıktı.
AK Parti Genel Lider Yardımcısı Hayati Yazıcı ise “Şam ile münasebetler direkt hâle gelebilir, düzeyi yükseltilebilir” diyerek, Erdoğan-Esad görüşmesinin önümüzdeki süreçte olabilirliğine işaret etti.

Haftalardır resmî beyanların da önünde giderek, kamuoyunda büyük yankı uyandıran manşetlerimizin Suriyelilerde nasıl karşılık bulduğunu öğrenmek için görüşlerine çok bedel verdiğim eski Suriye Türkmen Meclisi’nin kurucu lideri Samir Hafez Bey’i aradım.
“Girişimin zamanlaması mükemmel” dedi.
 
Rusya’nın, Ukrayna savaşı sebebiyle askerlerini büyük oranda bölgeden çekmiş olması avantaj.
Büyük bir güç krizi ve ekonomik darboğaz yaşayan Suriye idaresinin de tahlil isteyeceğini, lakin şimdilik elini yüksek tuttuğunu anlattı.
Varsayım edebileceğiniz üzere, bunun içinde Türkiye’nin operasyonla denetim altında tuttuğu bölgelerden çekilmesi üzere talepleri var.
 
Fakat onlar da bal üzere biliyor ki, o bölgede PKK-YPG dâhil, ülkemize yönelik terör tehdidi bitmeden Türkiye’nin çekilmesi ihtimal dışı.
Şimdilik ellerini yüksek tutmaları olağan lakin masada adım adım mantıklı bir noktaya varılabilir.
Rusya ile Şam idaresi ve Ankara mutabık kalırsa, PKK-YPG’nin bölgede uzun müddet yaşaması, hasebiyle Suriye’yi dörde bölme hayalleri kuran Batılı ülkelerin ve perde gerisinde İsrail’in bu bölgede tutunması mümkün olmaz.
Burada tek sorun var; İran.
 
Suriye’de 120 bin askeri olduğu söylenen İran, tahlilin önündeki en büyük mani.
Onun da çıkmazı şu ki; bir taraftan Türkiye’nin önünü kesmeye çalışırken, öbür taraftan İsrail’in ve ABD’nin çıkarına hizmet etmiş olacak.
Halbuki, Tahran’da 19 Temmuz’da yapılan Türkiye-Rusya-İran tepesinde Cumhurbaşkanı Erdoğan açık davette bulunmuş, millî güvenliğimizi tehdit eden terörü Suriye’den söküp atmaktaki kararlılığı tekrarlarken, Rusya ve İran’ın da dayanağını istemişti.
 
Erdoğan’ın bir diğer kıymetli başlığı ise Suriye’ye geri dönüşlerin teşviki için “kötü muamele olmaması” gerektiğine vurgu yapmasıydı.
Bu söz o gün tam olarak anlaşılmasa da, ardından gazetemizin manşetlerinde yer alan gelişmeler, masada o gün kamuoyuna yansıyanların ötesinde bahislerin ele alındığını göstermekte.
Hakikaten, 5 Ağustos’ta Soçi’deki Erdoğan-Putin tepesinin ardından Bakan Çavuşoğlu’nun manşetlerimizi teyit etmesi ve ardından gelen açıklamalar, masada belirli mevzularda uzlaşıldığını ortaya koyuyor.
Bakalım İran, Tahran tepesinde, Cumhurbaşkanı Reisi’nin, “ABD’nin Fırat’ın doğusundaki varlığı kabul edilemez” sözünün gereğini yapacak mı?
Bekleyip göreceğiz.