Olağanüstü Hal (OHAL) Nedir? OHAL Hangi Durumlarda, Kim Tarafından İlan Edilir?

Herkesin OHAL olarak bildiği harika hal; fevkalâde bir idare tertibinin gerektiği doğal afet, salgın hastalık, ekonomik buhran, kamu tertibinin tehlikeye girdiği şiddet olayları üzere durumlarda başvurulan önlem uygulamasıdır. 

Uluslararası hukuk gözünde değerlendirildiğinde OHAL esnasında birtakım hak ve özgürlükler kısıtlanabilir. Kanunlarla belirlenmiş, temel özgürlükleri barındıran ‘sınırlanamayan haklar’ kapsam dışı kalır.

OHAL hakkında yapılan bir diğer tarif da: ‘Anayasa ile kurulan hür demokrasi tertibini ya da temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerine ilişkin önemli belirtilerin ortaya çıkması ya da şiddet olayları münasebetiyle kamu sisteminin önemli halde bozulması halleri.’

• Fransa 2015 Paris taarruzları sonrasında harikulâde hâl ilân etti.

• ABD 11 Eylül taarruzları sonrasında hala geçerli olan harikulâde hâli ilân etti.

• 12 Haziran 2016’da 2016 Orlando gece kulübü saldırısı sonucunda Florida eyaleti Orange County’de fevkalâde hâl ilân etti.

• Wood Buffalo belediyesi Fort McMurray Yangını sonucunda Alberta, Kanada’da harikulâde hâl ilân etti.

• Filipinler tropik fırtına felaketi sonucunda harika hâl ilân etti.

• Myanmar mezheplerle ilgili şiddet sonucunda Meiktila’da harika hâl ilân etti.

• Kırım, Ukrayna’daki güç derdi nedeniyle fevkalâde hâl ilân etti.

• Kaliforniya valisi Jerry Brown 6 Ocak 2016’da gerçekleşen gaz sızıntısı nedeniyle inanılmaz hâl ilân etti.

• ABD’de Kuzey Karolina, Tennessee, Maryland, Pensilvanya, Georgia, Virginia, Batı Virginia ve New Jersey üzere eyaletler kar fırtınası nedeniyle fevkalâde hâl ilân ettiler.

• 2016’da Venezuela’da protestolar nedeniyle fevkalâde hâl ilân etti. Nicolas Maduro protestoların ardında ABD’nin olduğunu söyledi.

• 2016 Türkiye askerî darbe teşebbüsü sonrasında Türkiye genelinde 3 ay mühletle inanılmaz hâl ilân edildi.

www.mevzuat.gov.tr

Olağanüstü Hal Kanunu Birinci Kısım Husus 3’e nazaran; 

Cumhurbaşkanı: (1)a) Doğal afet, tehlikeli salgın hastalıklar yahut ağır ekonomik buhran hallerinden birinin yahut birden fazlasının görülmesi durumunda, 2/7/2018 tarihli ve 700 sayılı KHK’nin 84 üncü unsuruyla, bu fıkrada yer alan “Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” değiştirilmiştir.b) Anayasa ile kurulan hür demokrasi tertibini yahut temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerine ilişkin önemli belirtilerin ortaya çıkması yahut şiddet olayları sebebiyle kamu nizamının önemli formda bozulması hallerinde, Ulusal Güvenlik Şurasının görüşünü de aldıktan sonra;Yurdun bir yahut birden fazla bölgesinde yahut bütününde altı ayı geçmemek üzere fevkalâde hal ilan edebilir.Olağanüstü hal kararı Resmi Gazete’de yayımlanır ve çabucak Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise derhal toplantıya çağrılır. Meclis, fevkalâde hal müddetini değiştirebilir. Cumhurbaşkanının istemi üzerine, her keresinde dört ayı geçmemek üzere, süreyi uzatabilir yahut inanılmaz hali kaldırabilir. (1)Cumhurbaşkanı, harika halin bu hususun birinci fıkrasının (b) bendi yeterince ilanından sonra; süreyi uzatmaya, kapsamını değiştirmeye yahut inanılmaz hali kaldırmaya ait konularda da karar almadan evvel Ulusal Güvenlik Şurasının görüşünü alır. (1)

Olağanüstü hal kararının hangi sebeplerle alındığı, bölgesi ve mühleti, Türkiye radyo ve televizyonuyla ve Cumhurbaşkanınca gerekli görülen hallerde öteki araçlarla ilan edilir. (1)

Yazılı kanunlarda yer alan bilgilere nazaran; ülkenin bir ya da birden çok bölgesinde yahut bütününde altı ayı geçmemek üzere OHAL ilan edilebilmektedir.

OHAL kararı Resmi Gazete’de yayımlanır ve tüm yurt genelinde bilgi paylaşımı yapılır. TBMM’nin onayından sonra OHAL resmi faaliyete geçer. OHAL durumunda birtakım hak ve özgürlüklerde kısıtlama yapılabilir.

• a) Sokağa çıkmayı sınırlamak yahut yasaklamak,

• b) Muhakkak yerlerde yahut muhakkak saatlerde bireylerin dolaşmalarını ve toplanmalarını, araçların seyirlerini yasaklamak,

• c) Şahısların; üstünü, araçlarını, eşyalarını aratmak ve bulunacak kabahat eşyası ve kanıt niteliğinde olanlarına el koymak,

• d) Fevkalâde hal ilan edilen bölge sakinleri ile bu bölgeye hariçten girecek bireyler için kimlik belirleyici doküman taşıma mecburiyeti koymak,

• e) Gazete, mecmua, broşür, kitap, el ve duvar ilanı ve benzerlerinin basılmasını, çoğaltılmasını, yayımlanmasını ve dağıtılmasını, bunlardan harikulâde hal bölgesi dışında basılmış yahut çoğaltılmış olanların bölgeye sokulmasını ve

• dağıtılmasını yasaklamak yahut müsaadeye bağlamak; basılması ve neşri yasaklanan kitap, mecmua, gazete, broşür, afiş ve gibisi matbuayı toplatmak,

• f) Kelam, yazı, resmi, sinema, plak, ses ve imaj bantlarını ve sesle yapılan her türlü yayımı denetlemek, gerektiğinde kayıtlamak yahut yasaklamak,

• g) Hassasiyet taşıyan kamuya yahut şahıslara ilişkin kuruluşlara ve bankalara, kendi iç güvenliklerini sağlamak için özel muhafaza önlemleri aldırmak yahut bunların artırılmasını istemek,

• h) Her nevi sahne oyunlarını ve gösterilen sinemaları denetlemek, gerektiğinde durdurmak yahut yasaklamak, i) Ruhsatlı da olsa her nevi silah ve mermilerin taşınmasını yahut naklini yasaklamak, j) Her türlü cephaneler, bombalar, tahrip hususları, patlayıcı hususlar, radyoaktif hususlar yahut yakıcı, aşındırıcı, yaralayıcı eczalar yahut öbür her türlü zehirler ve boğucu gazlar yahut gibisi unsurların bulundurulmasını, hazırlanmasını, yapılmasını yahut naklini müsaadeye bağlamak yahut yasaklamak ve bunlar ile bunların hazırlanmasına yahut yapılmasına yarayan eşya, alet yahut araçların teslimini istemek yahut toplatmak,

• k) Kamu sistemi yahut kamu itimadını bozabileceği kanısını uyandıran kişi ve toplulukların bölgeye girişini yasaklamak, bölge dışına çıkarmak yahut bölge içerisinde makul yerlere girmesini yahut yerleşmesini yasaklamak,

• l) Bölge dahilinde güvenliklerinin sağlanması gerekli görülen tesis yahut teşekküllerin bulunduğu alanlara giriş ve çıkışı düzenlemek, kayıtlamak yahut yasaklamak,

• m) Kapalı ve açık yerlerde yapılacak toplantı ve şov yürüyüşlerini yasaklamak, ertelemek, müsaadeye bağlamak yahut toplantı ve şov yürüyüşlerinin yapılacağı yer ve vakti tayin, tespit ve tahsis etmek, müsaadeye bağladığı her türlü toplantıyı izletmek, nezaret altında tutmak yahut gerekiyorsa dağıtmak,

• n) Personelin isteği, ahlak ve âlâ niyet kurallarına uymayan haller, sıhhat sebepleri, olağan emeklilik ve makul müddetinin bitişi nedeniyle hizmet aktinin sona ermesi yahut feshi dışında kalan hallerde emekçi çıkartmalarını patronun de durumunu dikkate alarak üç aylık bir süreyi aşmamak kaydıyla müsaadeye bağlamak yahut ertelemek,

• o) Dernek faaliyetlerini; her dernek hakkında başka karar almak ve üç ayı geçmemek kaydıyla durdurmak.