Cumhurbaşkanı Erdoğan, Maraş merkezli sarsıntılar sebebiyle, 10 vilayette 3 aylık inanılmaz hal (OHAL) ilan edildiği açıkladı.
Peki, OHAL nedir? OHAL ilan edilince ne olur?
Olağanüstü hâl ya da kısa ismiyle OHAL, harika bir idare nizamının gerekli olduğu doğal afet, tehlikeli salgın hastalık, ekonomik buhran, kamu tertibi tehlike altına sokan yaygın şiddet olayları üzere durumlarda başvurulan uygulamadır.
Olağanüstü Hal Kanunu Birinci Kısım Husus 3’e nazaran;
Cumhurbaşkanı: (1)a) Natürel afet, tehlikeli salgın hastalıklar yahut ağır ekonomik buhran hallerinden birinin yahut birden fazlasının görülmesi durumunda, 2/7/2018 tarihli ve 700 sayılı KHK’nin 84 üncü hususuyla, bu fıkrada yer alan “Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu” ibaresi “Cumhurbaşkanı” değiştirilmiştir.
b) Anayasa ile kurulan hür demokrasi sistemini yahut temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerine ilişkin önemli belirtilerin ortaya çıkması yahut şiddet olayları sebebiyle kamu sisteminin önemli formda bozulması hallerinde, Ulusal Güvenlik Şurasının görüşünü de aldıktan sonra;
Yurdun bir yahut birden fazla bölgesinde yahut bütününde altı ayı geçmemek üzere harikulâde hal ilan edebilir.
Olağanüstü hal kararı Resmi Gazete’de yayımlanır ve çabucak Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise derhal toplantıya çağrılır. Meclis, harikulâde hal müddetini değiştirebilir. Cumhurbaşkanının istemi üzerine, her kezinde dört ayı geçmemek üzere, süreyi uzatabilir yahut harikulâde hali kaldırabilir. (1)
Cumhurbaşkanı, fevkalâde halin bu unsurun birinci fıkrasının (b) bendi mucibince ilanından sonra; süreyi uzatmaya, kapsamını değiştirmeye yahut harikulâde hali kaldırmaya ait konularda da karar almadan evvel Ulusal Güvenlik Şurasının görüşünü alır. (1)
Olağanüstü hal kararının hangi sebeplerle alındığı, bölgesi ve müddeti, Türkiye radyo ve televizyonuyla ve Cumhurbaşkanınca gerekli görülen hallerde öteki araçlarla ilan edilir. (1)
OHAL’İN MÜHLETİ NE KADARDIR?
Yazılı kanunlarda yer alan bilgilere nazaran; ülkenin bir ya da birden çok bölgesinde yahut bütününde altı ayı geçmemek üzere OHAL ilan edilebilmektedir.
OHAL ÇERÇEVESİNDE HANGİ KARARLAR ALINABİLİR?
a) Sokağa çıkmayı sınırlamak yahut yasaklamak,
b) Aşikâr yerlerde yahut belirli saatlerde şahısların dolaşmalarını ve toplanmalarını, araçların seyirlerini yasaklamak,
c) Şahısların; üstünü, araçlarını, eşyalarını aratmak ve bulunacak hata eşyası ve kanıt niteliğinde olanlarına el koymak,
d) Fevkalâde hal ilan edilen bölge sakinleri ile bu bölgeye hariçten girecek bireyler için kimlik belirleyici evrak taşıma mecburiyeti koymak,
e) Gazete, mecmua, broşür, kitap, el ve duvar ilanı ve benzerlerinin basılmasını, çoğaltılmasını, yayımlanmasını ve dağıtılmasını, bunlardan harika hal bölgesi dışında basılmış yahut çoğaltılmış olanların bölgeye sokulmasını ve
dağıtılmasını yasaklamak yahut müsaadeye bağlamak; basılması ve neşri yasaklanan kitap, mecmua, gazete, broşür, afiş ve gibisi matbuayı toplatmak,
f) Kelam, yazı, resmi, sinema, plak, ses ve imaj bantlarını ve sesle yapılan her türlü yayımı denetlemek, gerektiğinde kayıtlamak yahut yasaklamak,
g) Hassasiyet taşıyan kamuya yahut şahıslara ilişkin kuruluşlara ve bankalara, kendi iç güvenliklerini sağlamak için özel muhafaza önlemleri aldırmak yahut bunların artırılmasını istemek,
h) Her nevi sahne oyunlarını ve gösterilen sinemaları denetlemek, gerektiğinde durdurmak yahut yasaklamak, i) Ruhsatlı da olsa her nevi silah ve mermilerin taşınmasını yahut naklini yasaklamak, j) Her türlü cephaneler, bombalar, tahrip unsurları, patlayıcı hususlar, radyoaktif hususlar yahut yakıcı, aşındırıcı, yaralayıcı eczalar yahut öteki her türlü zehirler ve boğucu gazlar yahut gibisi hususların bulundurulmasını, hazırlanmasını, yapılmasını yahut naklini müsaadeye bağlamak yahut yasaklamak ve bunlar ile bunların hazırlanmasına yahut yapılmasına yarayan eşya, alet yahut araçların teslimini istemek yahut toplatmak,
k) Kamu sistemi yahut kamu itimadını bozabileceği kanısını uyandıran kişi ve toplulukların bölgeye girişini yasaklamak, bölge dışına çıkarmak yahut bölge içerisinde belli yerlere girmesini yahut yerleşmesini yasaklamak,
l) Bölge dahilinde güvenliklerinin sağlanması gerekli görülen tesis yahut teşekküllerin bulunduğu alanlara giriş ve çıkışı düzenlemek, kayıtlamak yahut yasaklamak,
m) Kapalı ve açık yerlerde yapılacak toplantı ve şov yürüyüşlerini yasaklamak, ertelemek, müsaadeye bağlamak yahut toplantı ve şov yürüyüşlerinin yapılacağı yer ve vakti tayin, tespit ve tahsis etmek, müsaadeye bağladığı her türlü toplantıyı izletmek, nezaret altında tutmak yahut gerekiyorsa dağıtmak,
n) Çalışanın isteği, ahlak ve âlâ niyet kurallarına uymayan haller, sıhhat sebepleri, olağan emeklilik ve belli müddetinin bitişi nedeniyle hizmet aktinin sona ermesi yahut feshi dışında kalan hallerde personel çıkartmalarını patronun de durumunu dikkate alarak üç aylık bir süreyi aşmamak kaydıyla müsaadeye bağlamak yahut ertelemek,
o) Dernek faaliyetlerini; her dernek hakkında başka karar almak ve üç ayı geçmemek kaydıyla durdurmak.
TÜRKİYE’DE İNANILMAZ HAL UYGULAMA ÖRNEKLERİ
Türkiye tarihinde üç kere genel fevkalâde hâl ilân edilmiştir. 1978 ila 1983 ortasında sıkıyönetim harikulâde hâl ile değiştirildi ve Kasım 2002’ye kadar yürürlükte kaldı. 20 Temmuz 2016’da Türkiye askerî darbe teşebbüsü sonrasında Türkiye genelinde 3 ay mühletle inanılmaz hâl ilân edildi. 21 Temmuz 2016 saat 01.00 prestijiyle harikulâde hâlin geçerli olması Meclis’te 115’e karşı 346 oyla kabul edildi. 20 Temmuz 2016’da ilan edilip, 7 kere uzatılan harika hâl uygulaması iki yılın akabinde 18 Temmuz 2018’de büsbütün kaldırıldı.
OHAL HANGİ KENTLERDE İLAN EDİLDİ?
OHAL , zelzelenin etkilediği 10 kent için ilan edildi.
OHAL NE KADAR SÜRECEK?
OHAL 3 ay sürecek. (HABER MERKEZİ)