Bir öğretmen tanıdığımız var. Bekar, Çanakkale’de kirada oturuyor, 16 yıldır meslekte…
Cuma günü telefonla konuşuyoruz. Diyor ki:
– 9.600 lira maaş alıyorum. Kira, kredi kartı borçları, market falan derken, bitiveriyor. Resmen geçinemiyorum. Hiç bu türlü olmamıştı.
Evet, öğretmen maaşları en alevli hususlardan biri son günlerde… Yalnızca öğretmenler değil elbette, artan hayat pahalılığında tüm fiyatlar süratle eriyor.
Sosyal medyada öğretmenler maaş bordrolarını yayınlayıp duruyor, 8 ile 10 bin lira ortasında değişiyor. Türk-İş’in belirlediği açlık hududunun (7.425 TL) biraz üzerinde, bekar bir çalışanın aylık yaşama maliyeti (9.705 TL) ile muadil… Natürel ki, kıdemine, ek derslere, okulun bulunduğu yere nazaran 13-16 bin lira ortasında maaş alanlar da vardır.
CHP’li Erdoğan Toprak, “Öğretmen ve okul müdürlerinin aldığı en yüksek maaş, OECD ortalamasındaki en düşük maaştan az” dedi.
AB’DE ÖĞRETMEN BAŞLANGIÇ MAAŞI 2.088 EURO, TÜRKİYE’DE 694 EURO
Avrupa Birliği’nde ortalama aylık öğretmen başlangıç maaşı 2 bin 88 Euro (40 bin 213 TL).
Euronews haber sitesinde Kasım ayında yayımlanan Avrupa’da öğretmen maaşları ile ilgili habere nazaran, Türkiye’de ortalama aylık öğretmen maaşı 694 Euro (13 bin 330 lira).
En yüksek maaşlar Lüksemburg (5.756 Euro), İsviçre (5.581 Euro) ve Almanya’da (4.510 Euro).
Yunanistan’da 1.092, Bulgaristan’da 644 Euro…
En düşük maaşlar ise Arnavutluk (353 Euro), Bosna-Hersek (510 Euro) ve Sırbistan’da (553) Euro.
İngiltere’de ise öğretmenler 2022 prestijiyle okulun bulunduğu yere, tecrübeye, kıdeme ve öğretmen maaş ölçeğindeki puanına bağlı olarak aylık 2.333 ile 10 bin 946 sterlin ortasında maaş alıyor. Londra dışında bir öğretmenin başlangıç maaşı yılda 2.333 sterlin, Londra’nın iç kesitlerindeki bir okulda öğretmeninki ise 2.875 sterlin…
ALMANYA’NIN ÖĞRETMENE OLAN DESTEĞİ…
Tabii ki, kişi başı ulusal gelir-alım gücü ile kıyaslamak lazım. Şöyle diyelim: Milletlerarası Para Fonu’nun (IMF) 2022 varsayımlarına nazaran Almanya’da kişi başı aylık gelir (nominal) 4.033 dolar, Yunanistan’da 1.739, Bulgaristan’da 1.042 ve Türkiye’de ise 830 dolar.
Yani, Almanya’nın kişi başı ulusal geliri Türkiye’nin 4.86 katı iken öğretmen maaşı Türkiye’nin 6.5 katı…
Yunanistan’da da öğretmen maaşları sıkıntılı… Zira kişi başı ulusal geliri Türkiye’nin 2.1 katı lakin öğretmen maaşı Türkiye’nin 1.6 katı…
Bu şu demek; Almanya öğretmenine kişi başı ulusal gelirine ve Türkiye ile kıyaslamalı kişi başı ulusal gelire nazaran daha fazla fiyat veriyor.
Öğretmen maaşları azalan alım gücü, enflasyon, güç faturaları nedeniyle Avrupa’da da eriyor ve birçok ülkede, kentte öğretmenler greve gidiyor. Macaristan, Portekiz, İspanya, Almanya, Norveç, İngiltere ve Bosna-Hersek öğretmenlerin son aylarda grev ya da protesto yürüyüşü yaptığı ülkeler ortasında…
ASGARİ FİYAT TOPLUMUYUZ, FİYATLAR MİNİMUM FİYATIN ÜZERİNE ÇIKAMIYOR
Bir de şu var, Türkiye’de yalnızca öğretmenler üzere muhakkak bir kesim değil, çabucak hemen tüm ücretliler açlık hududunda… Şurası net: Minimum fiyat toplumuyuz. Zira Türkiye’de taban fiyat civarında fiyat alanların oranı yüzde 57’dir.
DİSK-AR’a nazaran, bu oran Romanya’da yüzde 21, Portekiz’de yüzde 20, Yunanistan’da ise yüzde 4’tür.
Ayrıca, özel kesim çalışanlarının yüzde 21.8’i minimum fiyatın altında, yüzde 70’e yakını ise taban fiyatın altında ve civarında fiyatla çalışıyor.
Asgari fiyat Avrupa standartlarının çok gerisinde… Türkiye, 27 Avrupa ülkesi ortasında Arnavutluk’un akabinde en düşük taban fiyatı veren ikinci ülke durumunda…
SOSYAL DEVLET ÖRNEKLERİ; 400 STERLİN GÜÇ, 650 STERLİN ÖMÜR MALİYETİ DESTEĞİ
Ayrıca, yalnızca fiyat değil, Avrupa’da hükümetler bilhassa artan güç ve besin faturalarından ötürü hanelere toplumsal takviyeleri artırıyorlar. Avrupa’da güç faturaları takviyelere karşın rekor kırıyor, perakende doğal gazın fiyatı Ekim 2021’e nazaran ikiye katlandı.
İngiltere’de hükümet Ekim ile gelecek yıl Mart ortasında her haneye 6 taksitte toplam 400 sterlin güç takviyesi verecek.
Ayrıca, güç takviyesine ek olarak geçim zahmeti çeken hanelere bir sefere mahsus olmak üzere 650 sterlin “yaşam maliyeti” ödemesi yapılacak.
İTALYA, PAHALILIĞA KARŞI VATANDAŞINA 52 MİLYAR EURO DAĞITIYOR
İtalya’da hükümet, yıllık geliri 20 bin Euro’nun altında olan 22 milyon personel ve emekli için 150 Euro’luk bir yardım dağıttı.
Son olarak Eylül ayında yaklaşık 14 milyar Euro pahasında bir yardım paketi açıkladı. Ocak ayından bu yana yardımlar 52 milyar Euro’nun üzerine çıktı.
ALMANYA, ARALIK AYI FATURALARINI ÖDEYECEK, 300 EURO GAZ DAYANAĞI VERDİ
Almanya, ülkedeki her konut ve küçük ve orta ölçekli işletmenin Aralık ayındaki aylık gaz faturasını ödeyecek. Tek seferlik ödeme, Alman vatandaşlarını artan güç faturalarından korumak için iki kademeli bir planın modülü.
Hükümet ayrıyeten, bir sefere mahsus olmak üzere tüm personellere 300 Euro güç yardımı yaptı.
Hükümet, Ekim ayında 200 milyar Euro’luk bir doğal gaz yardım fonunu onaylarken, doğal gazdaki katma paha vergisini Mart 2024’ün sonuna kadar yüzde 19’dan yüzde 7’ye düşürme taahhüdünde bulundu.
Sadece bu üç ülke değil; birçok Avrupa Birliği (AB) üyesi ülke vatandaşlarına güç ve hayat maliyeti takviyesi veriyor.
Sosyal yardımlar bununla da bitmiyor. Toplumsal devlet olmanın gereği olarak; çocuk, eğitim, kira, sıhhat, işsizlik hususlarda da dayanaklar var.
Bunları tek tek yazmayalım lakin şu var; Türkiye’nin bu bahislerde daha gidecek çok yolu var.
Aslında, bu hafta global iktisat, artan dünya nüfusu ve kıt besin kaynakları üzere hususlarda yazacaktım. Öğretmenlerin maaşına bir dokunayım da devam ederim dedim. Laf nerelere geldi…
9.7 MİLYAR BİR ORTADA YAŞAYACAĞIZ, BESLENMEK İÇİN BESİN ÜRETİMİ YÜZDE 70 ARTMALI
15 Kasım prestijiyle dünya nüfusunun 8 milyar bireye ulaştığı kestirim ediliyor. Bu 1950’nin 3 katı… 2000 başında ise 6 milyar bireydik, 20 yılda yüzde 50 kalabalıklaştık.
2030’da 8.5 milyar, 2050’de 9.7 milyar olacağız. İnanılmaz sayılar ve oranlar, o denli değil mi?
Peki, dünyamız 8 milyar insanı besleyebilecek kadar besin üretmeyi sürdürebilecek mi? Esasen açlık geri döndü, pandemi ve Ukrayna savaşı nedeniyle dünya nüfusunun yüzde 10’u açlıktan etkileniyor.
Birleşmiş Milletler’e nazaran, artan besin talebini karşılamak için 2050’ye kadar bitkisel ve hayvansal besin üretiminin yüzde 70 artırılması gerekiyor. Bunun için daha fazla ziraî üretim, daha çok tarım toprağı, yenilikçi tarım teknikleri gerekiyor. Ve en değerlisi sera gazı salınımlarının azalması, pak su ve pak toprak gerekiyor.
ENERJİ KRİZİNDE KÖMÜR YAKMAKTAN KİM TAVİZ VEREBİLİR?
Ve işte, dünya başkanları iklim değişikliğiyle gayret için son planlarını açıklamak için Mısır’ın gösterişli sayfiye kenti Şarm El-Şeyh’teki COP27 doruğunda bir ortaya geldi. İsminde anlaşılacağı üzere bu 27’inci zirve… Yeniden havanda su dövüldü.
Zaten büyük bir güç krizi yaşanıyor. Başta Almanya olmak üzere birden fazla ülke güç açığını kömür yakarak kapatmayı planlıyor ve fosil yakıt konusunda taviz vermek istemiyor.
BEKLENENDEN DAHA DERİN BİR RESESYON GELİYOR
Ekonomide durumlar güzele gitmiyor. Dünyanın iki büyük bankasından da resesyon bildirileri geldi. ABD Merkez Bankası (FED) yetkilileri ve Avrupa Merkez Bankası (ECB) Lideri Christine Lagarde, farklı ayrı yaptıkları açıklamalarda, enflasyonu aşağı çekmek için yavaşlayan iktisat kıymetine faiz oranlarını artırmak zorunda olacaklarını, daha sıkı para siyasetlerinin yolda olduğunu belirttiler.
Boston FED Lideri Susan Collins, FED’in Aralık toplantısında 75 baz puan da dahil olmak üzere mümkün olan tüm faiz artırımlarının masada olacağını söyledi. Bu bildiriler, piyasalarda “beklenenden daha derin resesyon” olarak fiyatlandırıldı.
Dow Jones, FED’ten faiz artırımları konusunda daha fazla ipucu beklerken haftayı başladığı düzeyde bitirdi. Endeks Cuma günü yüzde 0.6 yükselişle, 33.745 puandan kapandı.
Petrol fiyatları ise hem ekonomilerde sakinliğin beklenenden derin olacağı ve hem de Çin’de artan Covid olaylarının tasasıyla 6 haftanın en düşük düzeyine düştü. Brent petrolünün varili hafta içinde 96 dolardan 88 dolara indi.
KRİPTO ÇILGINLIĞININ SONU GELDİ Mİ?
Kripto dünyası kendine gelemiyor. Piyasanın ciddiye alınan işlemcileri, hala 16.600 dolarda olan Bitcoin’in 13.500 dolara kadar gerileyebileceğini söyledi ve tüm konumlardan çıkılmasını önerdi.
The Economist mecmuası, bu hafta kapağında “Kripto’nun Çöküşü” başlığına yer verirken, kripto dünyasının giderek küçüldüğünü ve ortaya çıkan her skandal, spekülasyon ve batışın gerçek yenilikçileri korkuttuğunu ve sanayinin küçülmesini daha mümkün hale getirdiğini yazdı.
Dergi, tüm kripto para üniteleri geçen yıl tepeye çıktığında piyasa pahasının 3 trilyon dolara çıktığını, artık ise 2021 başındaki düzeyi olan 830 milyar dolara indiğini vurguladı.
Kaynak: www.euronews.com, www.theguardian.com, www.bruegel.org, www.en.wikipedia.org, www.weforum.org, www.bbc.com/turkce, www.turkis.org.tr, www.arastirma.disk.org.tr, www.educationtay.com, www.investing.com, www.tradingeconomics.com