Seçkin Sağlam
ÇANAKKALE – Eceabat Belediyesi, 2002 yılında hayatını kaybeden ve vasiyeti üzerine Eceabat’ın Yalova Köyü’ne defnedilen şair Ece Ayhan ismine düzenlediği “Ece Ayhan Hikaye ve Şiir Müsabakası 2022” ile son periyotta edebiyat etrafları tarafından reaksiyon çekti.
Yarışmanın “Yapıtlar Türkçe lisan bilgisi ve yazım kurallarına uygun hazırlanmalıdır” ve “Yapıtlar ulusal ve manevi bedellere, genel ve kozmik ahlak ile insanlık unsurlarına uygun olmalıdır” kurallarını içeren iştirak şartları üzerinden eleştirilen belediye, müsabakada dereceye girecek adayları bekleyen mükafatları de açıkladı. Buna nazaran, şiir ve hikaye olmak üzere iki kategorinin de 1’incilerine 4’er bin lira, 2’ncilerine 2’şer bin lira ve 3’üncülerine ise biner lira para mükafatı verilecek.
ÖDÜL ALMAYAN ŞAİR İSMİNE PARA ÖDÜLLÜ YARIŞ
“Ece Ayhan Hikaye ve Şiir Yarışı 2022”, birinci olarak Ece Ayhan isminin bir ‘yarışma’ ve ‘ödül’ kavramları ile yan yana gelmesi nedeniyle eleştirildi. Ece Ayhan’ın fikir sistemi içerisinde ‘mülkiyet’ kavramı ile problemleri olan, bu kavrama ve bu kavramla ilintili, ‘ödül’ üzere şiirin yarıştırılması konusuna sıcak bakmayan, hatta kendisine verilecek mükafatları reddetmekle övünen bir şair olduğu biliniyor.
Erdoğan Kul, 2007 yılında hazırladığı ‘Ece Ayhan’ın Şiirleri Üzerine Bir Araştırma’ isimli doktora tezinde, “Şairin ödül almasıyla mevtini neredeyse eş paha gören Ece Ayhan, ödül merasimlerini de ‘müesses mevtin şairlerle fotoğraf çektirmesi’ olarak niteler. Mükafatın asıl fonksiyonu, şiiri ve kanıyı sindirmek, tahminen de iktidarın örgütlenme alanlarınca içkinleştirmektir” tabirlerine yer veriyor. Tekrar birebir tezde, şairin “Beni kafakola alamıyorlar. Şu anda bile –ki 60 yaşındayım- kafakola alamıyorlar. Bir beklentim yok. Bir şey istemiyorum. Konut istemiyorum, rüşvet istemiyorum, para istemiyorum, ödül istemiyorum. Bugüne kadar ödül almayan tek adamım ben” diyerek ödül istemeyişini de gururla anlattığına yer veriliyor.
MİLLİ VE MANEVİ BEDELLER İLE AHLAKİ UNSURLAR NEYE NAZARAN BELİRLENECEK?
‘Ödüllü’ şiir ve hikaye yarışındaki bir öteki çelişki ise şartnamede aranan “Yapıtlar ulusal ve manevi kıymetlere, genel ve üniversal ahlak ile insanlık unsurlarına uygun olmalıdır” kıstası… Ece Ayhan’ın ‘Çanakkaleli Melahat’a İki El Mektup ya da Özel bir Fuhuş Tarih’ kitabı ve şiirlerinde kullandığı sözlerle ‘genel ahlaki’ anlayışı yıkan, şiirlerinde, yazılarında ve röportajlarından da anlaşılacağı üzere, ‘milli ve manevi’, ‘genel ahlak’ üzere belirlenmiş, topluma sunulan kalıpların dışına çıkan bir şair olduğu biliniyor. Periyodun genelev patroniçelerinden biri olan ‘Çanakkaleli Melahat’ onun için farklı bir ehemmiyet taşıyordu. Melahat’in boyun eğmez tutumu, dik duruşu, onu Ece Ayhan’ın tabiriyle “sapına kadar sivil” yapıyordu.
Öyle mevte düşkündü ki biyoloji sıfır
bir müzik yiyor artık şapkalarını orospular eksiliyor”
(Bir Tenkit İlahı İçin Ağıt)
ECE AYHAN VE ‘DİL KURALLARI’
Aykırı bir şairdir Ece Ayhan… ‘Devlet’ yerine ‘sivili’, ahlak yerine etikçiliği savunur. Ondan dolayıdır ki şiirlerindeki tüm bu ‘genel’ kalıpları yıkar. ‘Milli ve manevi’ bedeller değil yalnız, ‘ahlak’ kalıpları kadar gramerle de sorunu vardır. Onun şiirlerini ve yazılarını okuyanlar, bu halini net bir halde görürler.
İkinci Yeni’yi anlattığı bir yazısında Ayhan, “İkinci cepheyi açmak, akıl dışında da bir mana olduğunu savunmak, şiirin kuralları konusunda yıkıcı davranmak, anlamsızlığın manasına gerçek gitmek. Bu gerçekleri lisan kurallarıyla sınırlayamadığımız için lisanı aşmak, sözleri manasından kurtarmak, yeni özün sonucu olan yeni biçimi, yeni biçimin de zarurî sonucu olan yeni özü getirmek” sözlerine yer verir. Bu genel unsurlar şiirlerinde de kendini bulurken, İkinci Yeni akımının bu alışılmamış şairi, kalıplarının çok ötesinde bir lisan kullanır. “Yapıtlar Türkçe lisan bilgisi ve yazım kurallarına uygun hazırlanmalıdır” kuralını sunan Ece Ayhan Hikaye ve Şiir Müsabakası, bu tarafıyla de eleştiriliyor.
. ‘POPÜLİZMİ DEĞİL, ECE AYHAN’IN TANITMAYI TEKRAR HATIRLATMAYI TERCİH ETTİK’
Ece Ayhan Hikaye ve Şiir Müsabakası Koordinatörü ve Eceabat Belediye Meclis üyesi Timur Koşal, küçük nüfusa sahip belediyelerin kültürel faaliyetler yerine, panayır, şenlik vb. faaliyetleri tercih ettiklerini lisana getirerek, Eceabat Belediyesi’nin bunu tercih etmediğini söyledi. Koşal, “Eceabat Belediyesi, popülist bir yolu seçmek yerine; Eceabat’la özdeşleşmiş, çocukluğunun ve ömrünün bir kısmını geçirdiği, mezarının da ilçe sonları içindeki Yalova Köyü’nde bulunduğu Ece Ayhan’ ı yeni kuşaklara tanıtmak, tekrar hatırlatmak üzere, Ece Ayhan hikaye ve şiir yarışı düzenlemeye karar vermiştir. Eleştirilmek olağandır. Tenkit; varsa yanlış ve eksikliklerin giderilmesi için faydalıdır” dedi.
‘KURALLAR ŞİİR İÇİN DEĞİL HİKAYELER İÇİN KOYULDU’
“Yapıtlar, Türkçe lisan bilgisi ve yazım kurallarına uygun olmalıdır”, “Yapıtlar ulusal ve manevi kıymetlere, genel ve üniversal ahlak ile insanlık unsurlarına uygun olmalıdır” hususlarının hikayeler için koyulduğunu, şiir ile ilgili bir kural tanımlaması olmadığını söyleyen Koşal, “Şiir özgürdür, yazım kurallarıyla sınırlanamaz. Müsabaka şartları yazılırken, şiir ve hikayenin ayırt edilmeden yazılması bir kusurdur, eksikliktir. Fakat yayın dünyasında, yer alan tenkitlerin işin özünü göz gerisi etmesi, üzücüdür” sözlerini kullandı.
‘UMARIZ YAPIT SAHİPLERİ MÜKAFATI REDDEDER’
Ece Ayhan’ı genç kuşaklara tanıtmak ve hatırlatmak açısından gerçek bir iş yaptıklarını düşündüklerini lisana getiren Koşal, köşe yazılarında mevzuyu irdeleyen, eleştiren, edebiyat dünyasında yer olmasını, Ece Ayhan Hikaye ve Şiir Yarışı’nın ulusal boyutta tanınmasına katkı sağlayan herkese teşekkür ettiklerini söyledi. Ödül konusunda ise, “Edebi bir yapıtın değerlendirilmesinin, kitaplaştırılacak olmasının başlı başına bir ödül olduğu fikri benimsenmekle birlikte, sembolik olarak konulmasının iştiraki teşvik edeceği öngörüldü. Umarız ve dileriz ki, değerlendirmeye bedel görülen yapıt sahipleri bu maddi mükafatı reddederler” diye konuştu.
‘ECE AYHAN’IN MEZARINA ÇÖKTÜLER’
“Ece Ayhan Hikaye ve Şiir Müsabakası 2022” ile Ece Ayhan kültürünün yok edilmesinin muadil olduğunu lisana getiren Türkiye Müellifler Sendikası Çanakkale Şube Lideri Şair Hayrettin Geçgin, müsabakayı duyduğunu ve üzüldüğünü lisana getirdi. Geçgin, “Birincisi, Ece Ayhan şiir yarışlarına karşı da bir adamdı. Eceabat Belediyesi’nin tavrı, Ece Ayhan niyet sisteminin yanında, yöresinde bulunmayan bir tavırdır. Bana nazaran Ece Ayhan’ın mezarına çöktüler bu tavırla. Heyet üyeleri de komik! Belediye Lideri’nin şiir heyetinde olması bile şiire yönelik saygısızlıktır” dedi.
Şair Geçgin, Ece Ayhan şiirini okumuş, onun şiirlerini bilen birisinin Ece Ayhan için bu türlü bir şeyin yapılmayacağını anlayacağını tabir ederek, müsabakaya katılacakları da eleştirdi. Geçgin, “Ece Ayhan’a hürmeti olan, onun şiirini bilen bir insan, bu türlü bir müsabakaya katılmamalıdır. Bir kez Ece Ayhan, lisan için bir ötedildir, şiir ise lisanı bozarak zenginleştirmektir. Şiir, kurallara karşıdır. Şiir, lisanı bozarak geliştirmeye yöneliktir. Ece Ayhan’la bu türlü bir şeyin münasebeti olamaz, ayıptır ve utançtır bu” tabirlerini kullandı.
Geçgin, Ece Ayhan ile ilgili bir şey yapılacaksa, en azından onun şiirini anlamaya yönelik bir ödüllü bir yarışın yerine sempozyumun yapılabileceğini lisana getirdi.
‘YAPILAN, İSMİN FİYAKASINDAN BİR YERLERE TUTUNMA GAYRETİ…’
Şair Müjdat İnanç ise, duyuru metni dahil baştan aşağı her şeyin Ece Ayhan’ın bilakis olduğunu belirtti. ‘Mor Külhani’, ‘Meçhul Öğrenci Anıtı’, ‘Yort Savul’ üzere en bilinen şiirlerinden birini bilenlerin bunu yapmayacağını lisana getiren İnanç, “Ha illa yapacaksa da Ece Ayhan ismine yapmaz” dedi. İtimat, “Şiirimizin en aykırılarından, en terslerinden bir şair ismine düzenlenmeye kalkılan ‘ödüllü’ yarışa iştirak kaidelerine ‘Yapıtlar ulusal ve manevi kıymetlere, genel ve kozmik ahlak ile insanlık prensiplerine uygun olmalıdır’ diye bir şey yazılabilir mi? Ece Ayhan’ın bir şiirini dahi okumuş olsalardı, okumuş iseler anlamış olsalardı; lisan bilgisi, yazım kuralı vs. ile bir tutturmaları mümkün mü ? Evet, yer Çanakkale, Ece Ayhan buranın büyük bedellerinden lakin bu formu ile bir teşebbüse, ‘vitrin’ yahut ‘konu mankeni’ olarak dahil edilemez. Heyet seçimine hiç girmiyorum, olayın kendisini reddederken, ‘bu isimler yerine diğer isimler olsaydı keşke’ diyecek değilim, her ne kadar belediye lideri tabi heyet üyesi olsa da! Bu alelade bir acemilik değil, büyük bir ismi kullanmaya kalkmak fakat ismin yükünü, manasını, hayatını, bilmemektir olsa olsa yahut o ismin fiyakasından bir yerlere tutunmak gayreti…” dedi.
“Buraya bakın, burada, bu kara mermerin altında
Bir teneffüs daha yaşasaydı
Tabiattan tahtaya kalkacak bir çocuk gömülüdür
Devlet dersinde öldürülmüştür…”
(Meçhul Öğrenci Anıtı)