Konya’nın Karapınar ilçesinde yaklaşık 37 metre çapında, 12 metre derinliğinde obruk oluştu. Konya Teknik Üniversitesi Obruk Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Fetullah Arık, “Yağışlı dönemlerden sonra obrukların, ağır olarak arttığını gözlemledik. Üstteki örtü katmanının ağırlaşması ve obruk oluşumunu etkileyen değerli nedenlerden bir tanesi deprem” dedi.
Obruk nedir?
Obruk, yer altında kireçtaşı üzere eriyebilen kayaçların vakitle boşluklar meydana getirmesi ve bu boşlukların tavanlarının çökmesiyle oluşan karstik yer hali. Yer altı suyunun, karbondioksit ile birleşimi sonucu karbonik asit oluşur. Bu karbonik asit kireç taşının ağır olduğu toprakları vakitle çözerek yer altında mağaralar oluşmasına neden olur, bir süre sonra mağaranın üstünde bulunan toprak çöker. İşte bu çökme sonucu oluşan derin çukurlara obruk denir. Çözünebilir kayaçların bulunduğu bölgelerde yeryüzü boyut ve halleri çeşitlilik gösteren çok sayıda çöküntüyle doludur.
Obruk nasıl oluşur?
Obrukların birden fazla iki formda oluşur. Birincisi alttaki eriyebilen kayaçlar topraktan sızan sularla çözünürler ve kayaç içinde bulunan doğal boşluklar genişler ve üzerlerinde bulunan toprakla doldurulurlar. Yer altı suyu kayacı çözmeye devam ettikçe toprak ortadan kalkar ve geride yamaç eğimi düşük, derinliği fazla olmayan çöküntüler bırakır. Komşu obruklar birleştiğinde ise çözünme vadileri denilen daha büyük, sistemsiz, kapalı bir çöküntüler ağı oluşturur. Obruklar ayrıyeten bir mağara tavanının çökmesi sonucu dik kenarlı bir krater formunda de oluşur. Bu yolla oluşan obruklar bilhassa nüfusun fazla olduğu bölgelerde önemli bir tehlikedir.
Obrukların oluşması için karstik alanların bulunmasından diğer kaideler da gereklidir. Yeraltı su düzeyleri farklı iki havza bulunmalı. Bu alanları daha yüksek bir eşik birbirinden ayırmalıdır. Havzaların yeraltı suları bu eşiğin altından akış göstermelidir. Tüm bu kaideler Obruk platosunda bir ortaya gelir. Tuz Gölü havzası ile Konya ovası ortasında Obruk platosu eşik durumundadır. Daha yüksek olan Konya yeraltı suyu platonun altından Tuz gölü havzasına hakikat yeraltı akışı gösterir. Bu akışın oluşturduğu erime yeni obrukların oluşumunun en önemli sebebidir. Bu nedenlerden öteki mahallî fay çizgilerinin da obruk oluşumuna katkısı bulunur. Tuz gölünün güneybatısında bulunan fay Dikmen-Kolca obruklarının oluşum sebebidir.
Obruk oluşumu zelzele habercisi mi?
Obrukların zelzele sırasındaki sarsıntıların da etkileyeceğini söz eden Prof. Dr. Fetullah Arık, “Obruklar başlangıçta birçok farklı faktöre bağlı olarak oluşuyor. Öncelikle suyla karşılaştığı vakit çözülebilir nitelikte kayaların olması gerekiyor. Yardımcı karbonatlı kayaçlar bazen de cips antide tuz üzere minerallerin olduğu bölgelerde. Buralarda daha ağır obruklar oluşur. Kayalar, obruk oluşumuna müsait hayli geniş alanlarda karbonatlı kayalardan oluşuyor. Yeraltı sularımız bilhassa kış periyotlarında az kullanıldığında genç volkanizmanın da tesiriyle kısmen asitleşebiliyor. Çoklukla lokal su hareketleri kırıklar boyunca kuzeye yanlışsız olduğu için etkileşimi daha ağır niteliğinde olduğu ve küçük boşluklar genişliyor. Üstteki örtü katmanının inceldiği için riski artıyor. Bu bölgedeki bilhassa yağışlı dönemlerden sonra obrukların, ağır olarak arttığını gözlemledik. Üstteki örtü katmanının ağırlaşması bir neden ve obruk oluşumunu etkileyen kıymetli nedenlerden bir tanesi deprem” diye konuştu.