RAHİP BRUNSON OLAYI BU KARARDA TESİRLİ OLDU MU?
Başlığı okuyunca çabucak aklınıza Rahip Brunson olayının geldiğini iddia edebiliyorum. 20 yıldır Türkiye’de yaşayan ABD’li rahip Andrew Craig Brunson’un 15 Temmuz’dan sonra darbe teşebbüsünde rolü olduğu gerekçesiyle tutuklanması ile başlayan süreç Türkiye ile ABD ortasında büyük bir diplomatik krize yol açmıştı. Hatta ABD İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ile Adalet Bakanı Abdülhamit Gül’ü yaptırım listesine almıştı.
Açık ve zımnî ekonomik yaptırımları da devreye sokan ABD Türk iktisadına bugün bile tesiri hissedilen ziyanlar vermiş, süreç uzadıkça Türk Lirası süratle paha kaybetmişti. Sonuçta Rahip Brunson, yargılandığı cürümlere göre cüzi bir ceza almış ve cezasını tamamlamadan ülkesine gitmesine müsaade verilmişti.
Belki bu olayın yaşanması da bu kararın alınmasında tesirli olmuş olabilir fakat ABD bu son açıklamasında açıkçası Türkiye’den bahsetmiyor. Birinci etapta Kuzey Kore, İran, Çin ve Venezuela ABD vatandaşları için “D” yani Wrongful Detention (haksız tutuklama) riski taşıyan ülkeler olarak belirlenmiş.
ABD VATANDAŞLARI İÇİN TANIMLANAN GLOBAL GÜVENLİK RİSKLERİ NELER?
ABD Dış İşleri Bakanlığı yurt dışında bulunan vatandaşlarının karşı karşıya kalabileceği güvenlik risklerini her ülke özelinde tahlil ederek bir Seyahat Tavsiyesi yayınlar ve gerekli hallerde bunu çabucak günceller.
Belki turistler için çok kıymetli değildir fakat diplomatik misyonlar ile çok uluslu Amerikan şirketleri ve STK’lar için bu kitapçık adeta bir anayasa üzeredir. O ülkedeki ticari ve güvenlik operasyonlarını büsbütün buradaki tavsiyelere nazaran kurarlar. Hatta bu uyumu sağlamak üzere OSAC – Deniz Çok Güvenlik İstişare Kurulu ismi altında yarı resmi bir kurum vazifelidir.
Bu kadar kapsamlı olmasa da Türkiye Cumhuriyeti Dış İşleri Bakanlığı’nın da yurt dışına çıkacak vatandaşlarımız için uyguladığı misal seyahat ihtarları mevcuttur.
ABD’nin mevcut güvenlik risklerini açıklayan kodları şimdiye kadar aşağıdaki üzereydi:
E- Vakit sınırlamalı etkinlikler
C- Asayiş suçları
T – Terörizm
U- Halk isyanı
H- Sağlık
N- Doğal afet
K – Kaçırılma, rehin alma
O – Başka riskler
Şimdi bunlara D kodu ile Haksız Tutuklanma riski de eklenmiş oldu.
ABD bundan bu türlü vatandaşlarını o ülkedeki haksız tutuklanma riskine karşı uyaracak. Böylece öncelikle Amerikan vatandaşlarının haksız yere mağdur edilmelerinin önüne geçilmesi planlanıyor. Bu kodun verilmesindeki bir öbür neden de Amerikan vatandaşlarının riskli ülkelerde ABD’ne şantaj vs gayeli tutuklanmalarını engellemek.
TÜRK VATANDAŞLARI İÇİN DURUM NE?
Özellikle demokrasinin az geliştiği ülkelerde gerek siyasi gerekse ticari maksatlar güdülerek yabancı iş insanlarının, kurumsal yöneticiler ile STK çalışanlarının tutuklanması çok sık rastlanılan bir durumdur. Bilhassa Sovyetler Birliği dağılırken bu coğrafyada iş yapan birçok iş beşerinin bu manada mağduriyetler yaşadığını biliyoruz. Şahısların sermayeleri ve ticari bilgi birikimleri sömürüldükten sonra sudan mazeretlerle haklarında soruşturmalar açılmıştı. Cezaevlerinde aksilikler yaşayan vatandaşlarımız bir daha o ülkeye dönmemeye yemin dahi etmişti. Hatta ortalarında servetlerini kaybedenler bile olmuştu.
Her ne kadar Türkiye’nin global hesapları olsa da bürokrasinin bir ABD bürokrasisi üzere her hususta bir tahlil üretmesi için şimdi kaidelerin oluşmadığı açıkça muhakkaktır. Türkiye’nin bu manada hazırlıklarını tamamlaması için biraz daha mühlete muhtaçlığı olduğu anlaşılıyor.
Yurt dışında haksız tutuklama riski ile karşı karşıya olan iş adamları ile orada çalışan beyaz yakalılar ile STK temsilcilerinin öncelikle Türk diplomatik misyonları ile yakın bağlantı içinde olması gerekiyor. Yaşanan rastgele bir olumsuzluk Türk yetkililer ile anında paylaşılmalıdır.
Bir öteki öncelik de bilhassa Türk uzmanlar tarafından kurulan güvenlik uygulamalarına sahip olmalarıdır. Oradaki lokal imkânlarla kurulacak güvenlik sistem ve uygulamalarının risk anında yaratabileceği problemler göz gerisi edilmemelidir.
Feramuz Erdin
Feramuz Erdin 1992 -2007 yılları ortasında Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde çeşitli ünitelerde vazife yaptı.
2007-2020 yılları ortasında çok uluslu kurumsal şirketlerde profesyonel güvenlik yöneticiliği misyonlarında bulundu.
Halen kurumsal ve ferdî güvenlik, acil durum ve kriz idaresi danışmanlığı yapmaktadır.