Kahramanmaraş’ın Dulkadiroğlu ilçesinde 26 Temmuz’da 4.4 büyüklüğünde zelzele meydana geldi. Zelzelenin merkez üssü Tevekkelli Mahallesi’ne yakınındaki Necip Fazıl Kent Hastanesi’nde kısa periyodik panik yaşandı. Kimi sıhhat çalışanları, hasta ve hasta yakınları hastane bahçesine çıktı. Bu sarsıntının akabinde bölgede 37 sarsıntı daha yaşandı.
Sütçü İmam Üniversitesi Mimarlık ve Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Öğretim Üyesi ve Zelzele Araştırma ve Risk İdare Merkezi Müdürü Dr. Alican Kop, zelzelelerin Doğu Anadolu Fay Sınırı’nın Gölbaşı-Türkoğlu segmentinde münferit olarak meydana geldiğini söyledi. Birinci sarsıntıdan sonra yaşanan öteki sarsıntıların oluşmasının olağan olduğunu kaydeden Kop, bunların bir müddet sonra hem büyülükleri hem de sıklıkları azalarak sönümleneceğini söyledi. Bu nedenle vatandaşların bu artçı sarsıntılardan korkmaması gerektiğini aktaran Dr. Öğretim Üyesi Alican Kop, “Bu olağan bir süreç, hatta bu 3- 4 ay kadar sürebilir. Fakat olduğu yer çok değerli, Gölbaşı-Türkoğlu segmenti. Bu segment, Kahramanmaraş’ın en büyük zelzele kaynağı, zira bu segment 509 yıldır sarsıntı üretmemiş bir segment. Biz yıllardır söylüyoruz ve birçok yer bilimci de bu segmenti Türkiye’deki en değerli sismik boşluklardan biri olarak tanımlıyordu. 1114 ve 1513 yıllarında sarsıntı üretmiş bu segmentin 1513’ten beri zelzele üretmediğini biliyoruz. Hasebiyle da bu sarsıntı olmadan evvel de söylüyorduk bu segment üzerinde her an 7 ve civarında sarsıntı olma mümkünlüğü var. Bu sarsıntı, onu tetikleyen yahut onun öncüsü halinde yorumlanacak bir sarsıntı değil lakin o segment üzerinde he an her saniye 7 civarında sarsıntı olma mümkünlüğü esasen vardı ve bugün de maalesef o mümkünlük devam ediyor” diye konuştu.
‘Küçük sarsıntılar, büyükleri öteler algısı gerçek değil’
Dr. Öğretim Üyesi Alican Kop, halk ortasında küçük çaptaki sarsıntıların facialarla sonuçlanabilecek sarsıntıları engellediği ve ötelediği üzere algının da yanlışsız olmadığını vurgulayarak, şöyle devam etti:
“Bu küçük şiddetli zelzelelerin büyük sarsıntıları önlediği algısı hakikat değil. Zira sarsıntılardaki hem yıkıcılık hem de büyüklük logaritmik olarak değişiyor. Örneğin; biz 5 büyüklüğündeki sarsıntının yıkıcılığını 1 olarak kabul ediyoruz, 6 büyüklüğündeki sarsıntı onun 10 katı, 7 büyüklüğündeki zelzele onun 100 kat, 8 büyüklüğündeki zelzele ise 1000 katı. Hasebiyle 4 büyüklüğündeki bir zelzele 7 büyüklüğündeki sarsıntının gücünü boşaltabilmesi mümkün değil. Bunun üzere tıpkı anda birebir noktada yaklaşık 1000 tane sarsıntı olması gerekiyor. Yani bu bahis hakikat değil.”
‘Hastane hem fay çizgisine yakın hem de yeri kötü’
26 Temmuz’daki zelzelenin en çok hissedildiği Necip Fazıl Kent Hastanesi’nin sarsıntının merkez üssüne yakın olduğunu kaydeden Kop, “Fay; Gölbaşı’ndan çıkıyor, Balkar’dan göllerin çabucak yanından Kartal köyüne gerçek geliyor. Kartal köyünün çabucak doğusunda Uzunalan var. Uzunalan’dan geçip Çiğli köyüne, Tevekkelli, Öksüzlü, buradan Türkoğlu’na kadar devam ediyor. Zati fay oradan geçiyor, fayın kırığı orada. Kent Hastanesi de oraya hayli yakın pozisyonda, oraya yaklaşık 3- 3,5 kilometre üzere bir uzaklığı var ve o alanlardaki yer özellikleri çok değerli zira Kent Hastanesi’nin olduğu alandaki taban hayli makus. Yani hem alüvyonlar var, onun altında da kaya olarak bozuşmuş kayalar var. Yani bunlar çok sağlam kayalar değil. Yer de çok makûs bir yer olduğu için bunlar zelzelenin tesirini büyütebiliyorlar. Bu nedenle de Kent Hastanesi’nde bu çok fazla hissedildi. Bu, oradaki tabanın kötülüğünden kaynaklanıyor. Yeniden birebir formda Tevekkelli civarında da yüzeyde alüvyonlar ve onların altında bozuşmuş kayalar var. O yüzden de taban makus olduğu için sarsıntının tesirini büyütüyor” sözlerini kullandı.
‘Eylem planlarının yüzde 46’sı gerçekleştirildi’
Kahramanmaraş’ın sarsıntıya yönelik hareket planlarının yüzde 46’sının gerçekleştirildiğini lisana getiren Alican Kop, şu tabirleri kullandı:
“Şu anda rastgele bir kentin zelzeleye hazır olduğunu söylemek mümkün değil. Bu kapsamda Kahramanmaraş’ta tabi ki hazır değil. Lakin bu bahisle ilgili Türkiye’de çok önemli bir çalışma başlatıldı. Vilayet Afet Risk Azaltma Planı oluşturuldu, bu mevzuda Kahramanmaraş da pilot vilayetti ve birinci bu çalışmalar başladı. Şu anda afetlere ait hasarı azaltmak için, önleyebilmek için yapılması gereken aksiyon planlarının yüzde 46’sının gerçekleştiğini görüyoruz. Kahramanmaraş bu hususta öteki vilayetlere nazaran çok daha önde bir pozisyonda. Lakin gözden kaçan bir sürü konu var. Örneğin Kahramanmaraş’ta zayıf tabanlarda yüksek katlı yapılaşmadan kesinlikle uzaklaşmak gerekiyor, bu hususa dikkat edilmediğini görüyoruz. Tekrar Kahramanmaraş’ta sıvılaşma dediğimiz, zayıf yerlerde yer altı suyu da varsa binaların çok kaliteli olması zelzeleye karşı bir tedbir olmuyor. Zira bu durumda yer su üzere davranıyor ve binaların su içerisinde olduğunu düşünün. 1999 sarsıntısında bunun örnekleri gözlendi, binalar devrilebiliyor, batabiliyor. Bu cins alanlarda yüksek katlı yapılaşmada uzak durulması konusunda şimdi çok önemli şeylerin yapılmadığını görüyoruz maalesef.”