Gökbilimciler, Avrupa Güney Gözlemevi’nin Çok Büyük Teleskobu’nu kullanarak, Güneş Sistemi’nin ötesinde dönen WASP-76b ve WASP-121b ismi verilen iki ultra sıcak gaz devinin atmosferinde yüksek irtifalarda baryum buldu.
Demirden 2,5 kat daha ağır olan baryum, bir ötegezegenin atmosferinde şimdiye kadar keşfedilen en ağır element olma özelliğini taşıyor. Astronomy & Astrophysics mecmuası dün keşfi ayrıntılıca anlatan bir çalışma yayınladı. Her bir gezegenin üst atmosferinde baryum tespit edilmesi araştırmacıları şaşırttı.
‘Alt katmanlara düşmesini beklerdik’
Portekiz’deki Porto Üniversitesi Astrofizik ve Uzay Bilimleri Enstitüsü’nde doktora öğrencisi olan çalışmanın başyazarı Tomás Azevedo Silva yaptığı açıklamada, “Şaşırtıcı ve mantıksız olan kısım şu: Bu gezegenlerin atmosferinin üst katmanlarında neden bu kadar ağır bir element var?” dedi.
Sözlerine devam eden Silva, “Bu bir bakıma ‘tesadüfi’ bir keşifti. Bilhassa baryum beklemiyorduk ya da aramıyorduk ve daha evvel hiçbir ötegezegende görülmediği için bunun sahiden gezegenden gelip gelmediğini çapraz denetim etmek zorunda kaldık” tabirlerini kullandı.
Fotoğraf: European Southern Observatory
Porto Üniversitesi ve Portekiz’deki Astrofizik ve Uzay Bilimleri Enstitüsü’nde doktora sonrası araştırmacı olan çalışma muharrirlerinden Olivier Demangeon yaptığı açıklamada, “Gezegenlerin yüksek yerçekimi göz önüne alındığında, baryum üzere ağır elementlerin süratle atmosferin alt katmanlarına düşmesini beklerdik” dedi.
Her iki ötegezegenin atmosferinde baryum bulunması, ultra sıcak gaz devlerinin sanılandan daha da sıra dışı özelliklere sahip olduğunu gösterebilir.
Aşırı sıcak iki ötegezegen: WASP-76b ve WASP -121b
Her iki ötegezegen de Güneş Sistemi’nin en büyük gezegeni Jüpiter’e emsal büyüklüğe lakin bin santigrat derecenin çok üzerinde bir yüzey sıcaklığına sahipler. WASP-76b ve WASP-121b’deki yüksek sıcaklıklar, her bir gezegenin mesken sahibi yıldızına yakın konumlanmasından ve tek bir yörüngeyi yaklaşık bir yahut iki günde tamamlamasından kaynaklanıyor.
İlk olarak 2015 yılında keşfedilen WASP-121b, Dünya’dan yaklaşık 855 ışık yılı uzaklıkta bulunuyor. Bu ötegezegenin bir su buharı atmosferi var ve yörüngesinde döndüğü yıldızın ağır çekim gücü onu bir futbol topu formunda deforme ediyor.
Gezegen kütleçekimsel olarak olarak kilitlenmiş durumda, yani gezegenin birebir tarafı her vakit yıldıza bakıyor. Bu, Ay’ımızın Dünya’nın yörüngesinde dönmesine benziyor. Gündüz tarafında sıcaklıklar atmosferin en derin katmanında 2 bin 227 dereceden başlıyor ve en üst katmanda 3 bin 227 dereceye ulaşıyor.
Bilim insanları WASP-76b’yi birinci kere 2016 yılında tespit ettiler. Dünya’dan 640 ışık yılı uzaklıkta Balık takımyıldızındaki bir yıldızın yörüngesinde dönüyor. Bu ötegezegen birebir vakitte kütleçekim kilitli olduğundan, yıldıza bakan gündüz tarafında sıcaklıklar 2 bin 426 dereceyi aşıyor.
Ötegezegenlerin bu çok sıcak tabiatı, onlara bilim kurgudan fırlamış üzere görünen olağandışı özellikler ve hava durumu kazandırıyor. Bilim insanları WASP-76b’de gökyüzünden sıvı demir yağdığını, WASP-121b’de ise metal bulutları ve sıvı taşlar oluştuğunu düşünüyor.