Nuri Bilge Ceylan’a, 2018 yılında gösterime giren “Ahlat Ağacı” sinemasında, Polat Onat’a ilişkin ‘Su Katılmamış Taşralı’ metnini müsaadesiz kullandığı gerekçesiyle açılan davanın gerekçeli kararı açıklandı. Kararda, “eylemin niteliği, gerçekleşme biçimi, mektubun sinema içinde kullandığı kısım, mektubun sinemanın anlattığı kıssaya tesirinin büyük olması, bu sahneyi senaryodan çıkarttıklarında dramatik yapının ziyan görecek olması, olay örgüsünün kırılmasına yol açacağı’’ndan, “esere tecavüzün tespitine” ve maddi-manevi tazminat talebinin kabulüne karar verildiği belirtildi.
Yazar Polat Onat ve avukatı Yasemin Arpa, Cumhuriyet gazetesinden Mehmet S. Aman’a konuştu. Müellif Onat hususla ilgili, “Gönül isterdi ki dava sürecine gerek kalmadan, karşılıklı âlâ niyetle, hakkaniyetli bir formda çözülebilseydi. Zira ‘taşralı genç bir muharririn yaşadığı sorun ve çıkışsızlıkları’ anlatan kıymetli bir sinemada, ‘taşralı bir müellifin yapıtını müsaadesiz kullanarak hak ihlali yapıldığının’ mahkeme kararıyla ispatlanması, acı bir çelişkiyi ve dahası tuhaf bir ironiyi barındırıyor” dedi.
Onat, mahkemenin verdiği kararın, metropol muharrirlerinin yapıtlarını kullanırken telif konusunda gösterilen titizlik ve hassasiyetin, ünsüz taşra müellifleri için de motamot geçerli olması gerektiğini fiilen kanıtladığını belirtti. Onat, “Bu dava sonucu, dünyaca meşhur ve çok başarılı bir sanatkarla, kendi taşrasında bile tanınmayan benim üzere başarısızlığa mahkûm bir muharririn, hukuk önünde eşit olduğu üzere epey ütopik bir ülkünün kimi vakit gerçekleşebileceğini ispatlaması istikametinden ilginçti” tabirlerini kullandı.
‘BÖYLE TATSIZ BİR OLAYIN ÖZNELERİNDEN BİRİ OLMAKTAN HOŞNUT DEĞİLİM’
Onat kelamlarına şöyle devam etti:
“Netice prestijiyle böylesi tatsız bir olayın öznelerinden birisi olmaktan hoşnut değilim. Süreç dahilinde bu türlü bir pozisyonda bulunmaya mecbur kaldım. Lakin en azından ‘Ahlat Ağacı’ sinemasında hakkımda sav edildiği üzere ‘toplum önünde konuşmaktan korkan toy bir genç’ olmadığımı ortaya koymaktan mutluyum. Haklı olduğum bir mevzuyu, herkes karşı olsa da ısrarla savunmayı, en az edebiyat alanındaki mutlak sessizlik prensibim kadar pahalı kabul ederim. Edebiyat konusunda münzevi bir anlayışı savunan taşralı bir müellifin, telif konusunda mevcut yasal hakkını aramaktan kaçınacağı ön kabulünün yanlışlığını ispatlayabildiysem ne keyifli bana.
Bariz bir biçimde, yapıtı müsaadesiz biçimde kullanılmış benim üzere bir kişinin, hukuk önünde hak arayışına girmesini öfkeyle kınayan, yadırgayan, direktörün hayranı olan yüzlerce insanın önyargılı tavırlarına muhatap olmak benim için şaşırtan ama öğretici bir tecrübe oldu. Etik kıymetleri ve dürüstlüğü yalnızca üretilen sanat yapıtlarındaki içeriklerde sergilemekle kalmayıp, günlük hayatımızın içine de yerleştirip, ferdi davranışlarımızda yansıtmamız gerektiğinin çarpıcı bir örneğiyle karşılaştığımız kanaatindeyim.”
‘YASALAR KARŞISINDA EŞİTİZ’
Polat’ın avukatı Yasemin Arpa da, “Müvekkilim Polat Onat, kendi yapıtından alıntı yapıldığını öğrendikten sonra elektronik postayla sinemanın imalcisi Zeyno Ajans, sinemanın direktör ve senaristi Nuri Bilgi Ceylan’a ulaşmaya çalıştı lakin kendisine hiçbir halde geri dönüş yapılmadı. Keşke çok kıymetli bir sinemacı olan Nuri Bilge Ceylan’la bu türlü bir tüzel uyuşmazlığın tarafları olarak bir ortaya gelmek zorunda kalmasaydık. İzleyicileri olarak sinemalarını ve muvaffakiyetlerini konuşuyor olsaydık. Fakat yasalar karşısında hepimiz eşitiz” diye konuştu.
Filmdeki davaya mevzu olan metin, baş karakter Sinan (Doğu Demirkol) ile müellif Süleyman’ın (Serkan Keskin) ortasında geçen diyalogta yer alıyor.
Ne olmuştu?
Yönetmen ve senarist Nuri Bilge Ceylan, “Ahlat Ağacı” sinemasında yer verdiği mektupta Polat Onat’a ilişkin metni müsaadesiz kullandığı gerekçesiyle tazminata mahkum edildi. 2018’de gösterime giren ve 71. Cannes Sinema Festivali’nde Altın Palmiye Mükafatı için yarışan “Ahlat Ağacı” sinemasının “Taşra ve Edebiyat Sempozyumu’na katılmak istemeyen bir müellifin mektubu” kısmı birebir yıl davaya husus olmuştu.
İlgili metnin daha evvel Varlık mecmuasının 1271. sayısında ve Edebiyatın Taşradan Mektubu kitabında yayımlanan “Su Katılmamış Taşralı” metni olduğu ortaya çıkmıştı. Akabinde eser sahibi Onat, ilgili metnin müsaadesiz kullandığı gerekçesiyle sinemanın direktörü ve senaristi Nuri Bilge Ceylan ile sinemanın üretim şirketi Zeyno Sinema Üretim Şirketi’ne 40 bin TL’lik dava açmıştı.
2018 yılında açılan ve İstanbul Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi’nde görülen dava, 13 Aralık 2022’de sonuçlandı. Mahkeme, muharrir Polat Onat’a ilişkin metnin sinemada müsaadesiz kullanıldığına ve “esere tecavüzün tespitine” kararı verdi. Mahkeme, eser sahibine “maddi-manevi tazminat” ödenmesine hükmetti.