AYDIN HASAN Ankara – Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ortasındaki telefon görüşmesinde, bayram ve yortuların manevi havasının öne çıkması, olağanlaşma sürecine farklı bir boyut getirdi. İki başkan ortasındaki görüşme ocak ayından bu yana ağır tempoda ilerleyen süreçte yol alınmasına ve çıtanın yükselmesine neden oldu.
Görüşmede Paşinyan, Erdoğan’ın Kurban Bayramı’nı kutlarken Erdoğan’ın Paşinyan’a tebrikte bulunduğu Vartavar Bayramı ise 24 Temmuz’da kutlanacak. Ermenilerin beş değerli yortusundan biri olan ve şenlik boyutu ile Anadolu’nun birtakım bölgelerinde de kutlanan Vartavar’ın kökeni, Hristiyanlık öncesinde Nuh Tufanı’na kadar uzanıyor.
Sürece destek
Ermenistan konusunda uzmanlığı ile tanınan ve gelişmeleri yakından izleyen Bayburt Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ramin Sadık, Milliyet’e yaptığı değerlendirmede “Ülke önderleri seviyesinde direkt son vakitlerde yapılan değerli bir görüşme ve bildiğim kadarıyla bu seviyede tek görüşme, bir birinci görüşme. Bu da şunu anlatıyor Türkiye ile Ermenistan ortasındaki olağanlaşma süreciyle ilgili devam eden müzakerelerde anlaşılan biraz yol kat edilmiş durumda” dedi. “1 Temmuz’daki son görüşmede de bunu gördük” diyen Sadık, “Paşinyan’ın Türkiye ile olağanlaşma sürecine takviye çıktığını anlıyoruz. Daha evvel yalnızca dışişleri ve özel temsilciler ortasındaki görüşmelerin iki ülke önderleri düzeyine kadar çıktığını görüyoruz. Paşinyan, Cumhurbaşkanı’nın Kurban Bayramı’nı tebrik etmiştir. Önümüzdeki günlerde Ermenistan’da Vartavar Yortusu olacaktır. Erdoğan da yortu nedeniyle Başbakan’ı tebrik etmiştir. Böylelikle iki taraf da devam eden sürece en üst seviyede takviyelerini açıklamışlardı” sözlerini kullandı.
Diaspora engeli
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bundan sonra artık görüşmelerin üçüncü ülkeler olmadan direkt yapılmasını istemiş olabileceğini kaydeden Sadık, şunları söyledi: “Yapılan açıklamada da bunu okuyabiliyoruz. Hasebiyle Türkiye görüşmelerin Ankara ve Erivan’da devam ettirilmesinden yana. Avrupa ve Rusya da bu sürece takviye verdiklerini söylüyorlar. Diaspora bildiğiniz üzere kelamda 1915 olaylarını münasebet göstererek ortamı germeye çalışıyor. Ermenistan’da muhalefet, diasporadan aldığı dayanakla Türkiye tersliğini sürdürüyor. Paşinyan’ı Ermenistan’ı Türkleştirmekle suçluyorlar. Artık Ermenistan’dan samimiyet bekleniyor. Ermenistan’ın atacağı adımlar kıymetli rol oynayacaktır. Ermenistan’da kimi güçler, Azerbaycan ile ateşkesi bozarak Türkiye ile sürecin devamını baltalamak istiyor olabilir. Bu süreçte Paşinyan idaresinin de çok hassas ve dikkatli olması gerekir.”
Erivan’da buluşmanın önünde pürüzler var
Türkiye ve Ermenistan Olağanlaşma Süreci Özel Temsilcileri Büyükelçi Serdar Kılıç ve Ermenistan Parlamentosu Lider Yardımcısı Ruben Rubinyan ortasındaki birinci görüşme, 10 Ocak’ta Moskova’da yapılmıştı. Kılıç, Ermeni tarafına görüşmelerin Erivan ve Ankara’da sürdürülmesi teklifinde bulundu. Lakin Ermenistan tarafında bugüne kadar bu teklife olumlu karşılık verilmedi. Ermenistan, görüşmelerin Viyana’da devam ettirilmesini istedi.
Görüşmelerin, ikinci, üçüncü ve dördüncü çeşitleri Viyana’da yapıldı. Ermeni idaresi, iç siyasi tasalar ve diasporanın tesiri sonucu buluşmaların adresi olarak Viyana’yı tercih etti. 1 Temmuz’da Viyana’da gerçekleştirilen dördüncü buluşmada, Türkiye ile Ermenistan ortasındaki kara sonunun iki ülkeyi ziyaret eden üçüncü ülke vatandaşlarının geçişine mümkün olan en yakın vakitte açılması üzerinde mutabakata varıldı. Mutabakata varılan başka bir konu ise Türkiye ile Ermenistan ortasında direkt hava kargo ticaretinin mümkün olan en yakın vakitte başlatılması oldu. Özel temsilciler ortasında beşinci buluşmanın adresinin de, yeniden Viyana olması bekleniyor. Ermenistan’ın bugüne kadar Erivan’da görüşmeyi kabul etmediğini hatırlatan Sadık, bunun nedenlerini özetle şöyle açıkladı:
“Maalesef hükümet hem dışardan diasporanın hem de içerden Ermenistan muhalefetinin ağır baskısı altındadır. Ayrıyeten güvenlik sıkıntısı konusunda da Ermeni hükumeti tasa duyuyor. Erivan’da yapılacak görüşmeden muhalefetin ‘Ermenistan’ı Türkleştiriyorsunuz’ argümanından kaçınmak için şu anda isteksiz görülebilir… Aslında iki taraf baş başa kalırlarsa ortak anlaşılabilecek konular daha çok olabilir. Lakin Ermenistan’ı kendi haline bırakmak istemeyen güçler var, onlar ısrarla Erivan’da görüşlerin yapılmasını istemiyorlar anlaşılan…”