Antalya’nın Demre ilçesinde “Noel Baba” olarak bilinen Aziz Nikolaos‘ın anıt müzesinde Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca yürütülen onarım ve etraf düzenlemesi projesiyle, yapıdaki duvar fotoğrafları temizlenip, sağlamlaştırılıyor. Anıt müzedeki çalışmalarda, 11’inci yüzyıldan yeni duvar fotoğrafları ortaya çıkarıldı.
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca, Demre ilçesinde bulunan Ortodoks dünyasının kutsal yerlerinden Aziz Nikolaos Anıt Müzesi’nde onarım ve etraf düzenlemesi çalışması devam ediyor. Çalışmalar kapsamında müzedeki 11’inci ve 12’nci yüzyıldan kalma duvar fotoğraflarının belgeleme ve konservasyon çalışmaları sürüyor. Demre Likya Uygarlıkları Müzesi Müdürlüğü kontrolünde Yüksek Restoratör-Konservatör Kültür Varlıkları Muhafaza Uzmanı Uğur Yalçınkaya başkanlığındaki 3 kişilik grup tarafından yürütülen çalışmalarda, duvar fotoğraflarını oluşturan özgün gereçler ve bozulmalarına yönelik ileri tekniklerde bilimsel tahlilleri yapılıyor.
Tüm duvar fotoğrafları dijitalleştirildi
Çalışmalar hakkında bilgi veren Uğur Yalçınkaya, şu tabirleri kullandı:
“Analizlerde, Orta Çağ fotoğraflarının imalinde kullanılan gereçler, üretim yollarına ait bilgiler ortaya çıkarıldı. Fotoğrafların durumu ve evvelki devirlerde yapılan tamirler incelendi. Fotoğraflardaki bozulmaların saptanması için incelemeler yapıldı. Belgeleme çalışmalarında, fotoğrafların UV fotoğraflama, yan ışık çekimleri, ortofoto üzere görüntüleme teknikleri kullanıldı. Fotoğrafların evvelki durumları belgelendi. Tüm duvar fotoğrafları, iskelelerle yaklaşılarak yakından incelendi, paftalara aktarıldı, dijitalleştirildi. Elde edilen bilgilerde, duvar fotoğraflarının Orta Çağ’da kireç asıllı sıvalar üzerine mineral pigmentler kullanılarak, “Secco” (kuru sıva üzerine fotoğraf yapma) tekniği ile yapıldığı tespit edildi. Fotoğraflar üzerindeki fırça boyutları, pergel izleri, günlük çalışma sıvılarının geçişleri üzere birçok öge belirlendi.”
Duvar fotoğraflarındaki bozulmalar ve nedenlerinin tespit edildiğini aktaran Yalçınkaya, “Bu fotoğrafların korunmasının, içinde bulundukları yapının korunması ile eş paha olduğu tespitine varıldı. Onarım çalışmaları sonrası yapılacak yeni çatı, yapıda sağlamlaştırma ve tamamlanan yeraltı ve yağmur suyu tahliye drenaj sistemi ile resmilerin daha korunaklı hale geleceği belirlendi. Duvar fotoğraflarını oluşturan ögelerden sıva ve boyalar, özel gereçler enjekte edilerek, fotoğraflar sağlamlaştırılıyor. Fotoğrafların yüzeylerinde, çevresel şartlardan ötürü oluşan kirlilikler, özel materyallerle temizleniyor. Fotoğraflar daha görünür ve anlaşılır hale getiriliyor. Fotoğraflar üzerinde yapılan konservasyon çalışmaları tamamlandıktan sonra, periyodik olarak denetim ve bakımları yapıldığı takdirde, Aziz Nikolaos Anıt Müzesi’ndeki duvar fotoğrafları, gelecek jenerasyonlara aktarabileceğimiz değerli bir kültür mirası olacaktır” diye konuştu.
Demre Likya Uygarlıkları Müzesi Müdürü Nilüfer Sezgin de Aziz Nikolaos Anıt Müzesi’ndeki duvar fotoğraflarını anlatarak şunları kaydetti:
“Resimler 11’inci ve 12’nci yüzyılda fresko tekniği ile yapılmış. Duvar fotoğrafları İncil, Tevrat, Meryem’in ömrü, İsa’nın sıkıntısı hususları ile tek figürden oluşur. Bunun dışında kilisenin güneyinde inşa edilen Güney Mezar Odası’nın kubbeleri yüzeyinde ve tonoz düzeyinde Aziz Nikolaos’un hayatından kesit sunan sahneler, Anadolu’da da ürik olarak karşımıza çıkmaktadır. Genel olarak Aziz Nikolaos’ın mucizelerinden bahseden sahnelerde, denizci aileleri fırtınadan müdafaası, büyülü hastayı güzelleştirmesi, çocuğu olmayan ailelere yardımı üzere mucizeleri resmedilmiş. Güney Mezar Odası’ndaki fotoğraflar, 12’nci yüzyılda resmedilmiş. Güney Mezar Odası’nın dışında kilisenin kuzeybatı odasının kubbesinin iç yüzeyinde havari komitesi sahnesi yer almaktadır. 11’inci yüzyıla tarihlendirilen sahnede İsa, 12 havarisine ekmek ve şarap sunmaktadır. Kilisenin iç narteksi kubbelerinde konsil-dinsel toplantı sahneleri yer almakta. Bizans’ın başşehri Kostantinapolis tesirli ve 11’inci yüzyıla tarihlendirilen sahnelerde, haç olan altar ve etrafında imparator, piskoposlar görülmektedir. Kemerlerde 4 Tevrat peygamberi resmi var.”
Sezgin, çalışmalar sırasında ortaya çıkarılan duvar fotoğrafları hakkında ise “Aziz Nikolaos Anıt Müzesi’nde sürdürülen konservasyon çalışmaları sırasında 2’nci Güneydoğu Şapeli’nin apsesinin iç yüzeyinde, kalker katmanının altından Panktokrator İsa-Evrenin Hakimi İsa sahneleri ortaya çıkarıldı. Bunun yanında 11’inci yüzyıla tarihlendirilen kuzey ek yapı içinde, Hristiyan inancına ilişkin çeşitli haç sembollerinin olduğu sahneler ortaya çıkarıldı” dedi.
