Sosyal demokrat iktisatçı Joseph Stiglitz, yaptığı sunumda Amerikan Merkez Bankası FED’i ve neoliberalizmi topa tuttu.
Sabah Gazetesi müellifi Kerem Alkin, Stiglitz’in sunumunu bugünkü köşesinde anlattı:
MERKEZ BANKALARINA KRİTİK SALVOLAR
OECD bünyesinde, memleketler arası çalışma dünyası ve global istihdam ismine kıymetli çalışmalar yürütmekte olan Sendika İstişare Komitesi’nin (The Trade Union Advisory Committee, TUAC) 15 Mart Çarşamba günü gerçekleştirdiği çalışma kümesi toplantısının onur konuğu Nobel iktisat mükafatı sahibi, dünyaca tanınmış bir iktisatçı olan Joseph Stiglitz’di. Dünyanın önde gelen ekonomilerinde son 2 yıla damgasını vuran ve son 40-45 yılın en yüksek düzeylerine yükselen enflasyonun sebep olduğu şoku, bu şokun istihdam piyasası ve gerçek fiyatlar üzerindeki tesirini masaya yatıran kapsamlı bir sunum yapan Prof. Stiglitz, ABD Merkez Bankası FED’e yönelik epey sert tenkitlerde de bulundu.
Sunum, son devrin en tanınan sorunu olan Silikon Vadisi Bankası’nın (SVB) batışı ile başladı. Stiglitz, FED’i ve ABD’deki bankacılık kontrol sistemini kritik zafiyetleri ve yanlışları nedeniyle eleştirerek kelamlarına başladı. Kusurları, 2008 global finans krizinden bu yana, hala ve hala büyük bankaların regüle edilmesini reddetme yanılgısı, ABD bankacılık sistemine yönelik gerilim testlerindeki eksiklik ve yetersizlikler, gerilim testlerin gerektiği ölçüde ciddiye alınmaması ve ABD’de kamu otoritesinin bankaların ne kadar kırılgan olduğunu araştırmaması olarak sıraladı. Joseph Stiglitz, FED ve Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) son 2 yıldır sıkılaştırıcı para siyasetine ağırlaşmasını da, global enflasyon sarmalarının tümüyle yanlış okunması, tahlil edilmesi noktasında, bir öteki kritik kusur olduğunun da altını çizdi.
FED ve ECB’nin sıkılaştırıcı para siyaseti çerçevesinde, global pandemi ve Rusya-Ukrayna Savaşı nedeniyle son 3 yıldır yaşanan global tedarik zincirindeki büyük kırılmayı, ağır meçhullüğü, tedarik edilemeyen hammadde, orta mamul, çip sorunun birini bile çözemediğini hatırlattı. Global enflasyon sıçramasının ne arz eksikliği, ne talep sıçraması, temel nedeninin global tedarik zincirindeki büyük kırılma ve düzensizlikten, üretim-tüketim döngüsündeki vakit uyumsuzluğundan kaynaklandığının altını çizen Stiglitz, firmaların, yüksek belirsizlik nedeniyle geleceğe odaklanmak yerine, müşteri sadakati yerine, cirosunu ve karını muhafazaya yönelik bir fiyat belirleme sarmalına girdiklerini de vurguladı. Merkez bankalarının ise, enflasyondaki sıçramanın nedeninin talep genişlemesi olmadığını ısrarla okumayarak, faiz artışlarıyla, sabit sermaye, yeni fabrika ve makine yatırımlarında da gerilemeye sebep olduklarını da belirtti.
ABD Kongresi Bütçe Ofisi’nin (CBO) çıktı potansiyeli tahlillerinin, ABD’de toplam talebin olması gereken seviyenin altında seyrettiğine işaret eden Prof. Stiglitz, bu ortamda sıkılaştırıcı para siyaseti tercihinin tedarik sisteminde hiç bir sorunu halletmediği üzere, son banka iflaslarının da doğruladığı üzere, bilakis bankacılık sistemine ziyan verdiğinin bir sefer daha altını çizdi. Sıkılaştırıcı para siyasetinin gerçek fiyatlardaki erimeyi de engelleyemeyerek, farklı gelir kümeleri ortasındaki dengesizliği derinleştirdiğini vurguladı. ECB’nin FED’i izlemeyi sürdürmesi halinde, Avrupa’yı daha derin bir resesyon riski beklediği ikazında bulunan Stiglitz, merkez bankalarının tutumunun global borç meselesini daha da derinleştirdiğini de hatırlattı. Hakikat tahlilin istihdam piyasasını canlı tutacak, KOBİ’leri destekleyecek, piyasalarda rekabeti azaltanlara karşı anti-tröst düzenlemelerinin daha da sertleştirilmesi, devletin besin üretimi ve ucuz güç dayanaklarının bu süreçte daha kalıcı sonuçlar verebileceğini belirtti. Stiglitz üzere güçlü bir ismin ortaya koyduğu tenkitlerin neoliberal ortodoks kanadın ısrarlarına yönelik tesirli ‘salvo’lar olduğunu not alalım.
JOSEPH STIGLITZ KİMDİR
Joseph Eugene “Joe” Stiglitz, 9 Şubat 1943’te ABD’de doğdu. Yahudi kökenli bir ailenin çocuğuydu. Amherst Koleji’nden mezun oldu, MIT’de ve Chicago Üniversitesi’nde eğitim gördü. Doktorasını MIT’de yaptı. Yale, Duke, Stanford, Oxford ve Princeton üzere dünyanın önde gelen üniversitelerinde profesörlük yaptı. Ekonomist Joseph Stiglitz, Neo-Keynesçi, karma ekonomiyi savunuyor. 2001 yılında, “asimetrik enformasyon” yani bir tarafın başka taraftan daha fazla bilgi sahibi olduğu alım satım süreçleri hakkında yaptığı piyasa tahlili ile Nobel İktisat Mükafatı aldı.
Stiglitz, Dünya Bankası, IMF ve neo-liberalizm üzere kuruluşları eleştirmesiyle tanınıyor.