ODTÜ’lü araştırmacılar, dünya genelinde jenerasyonu tükenme tehdidiyle karşı karşıya kalan arıların sağlıklı biçimde çoğalması için robot arıların yerleştirileceği yeni jenerasyon arı kovanlar geliştirmeye başladı.
ODTÜ Robotik ve Yapay Zeka Teknolojileri Araştırma ve Uygulama Merkezi (ROMER) Müdürü ve Bilgisayar Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Erol Şahin, yaptığı açıklamada, AB Çerçeve Programı Horizon kapsamında desteklenen Roboroyale isimli projede, ODTÜ takımı olarak Doç. Dr. Ali Emre Turgut ve Doç. Dr. Hande Alemdar ile yer aldıklarını, İngiltere, Avusturya, Çekya’daki ortaklarla birlikte 20 kişilik bir Ar-Ge grubuyla araştırmayı yürüttüklerini anlattı.
ROBOT ARILAR KRALİÇE ARIYA HİZMET EDECEK
ROMER Müdürü ve Bilgisayar Mühendisliği Öğretim Üyesi Doç. Dr. Erol Şahin bu kapsamda geliştirilen robot arılarla ilgili “Öncelikle kovandaki arıları birey birey takip etmeyi planlıyoruz. Akabinde mikro-robot arılarımız, kraliçe arıya hizmet edecek, paklığını, beslenmesini, bakımını yapacaklar. Böylece koloni güç kaidelerle karşılaşsa dahi kraliçe arının sıhhatini koruyor olacağımız için kraliçe yavrulamaya, koloni de varlığını sürdürmeye devam edecek” dedi.
Çiçekli bitkilerin tozlaşmasında epey kilit bir tıp olan arıların, pestisitler, hastalıklar, değişen iklim şartları nedeniyle sayılarının giderek azaldığına işaret eden Şahin, şöyle devam etti:
“Arıların yok olması durumunda bütün ekosistem bir manada çökme tehlikesiyle karşı karşıya. Arı kolonisinin var olmasını sağlayan tek birey, kovandaki kraliçe arı. Zira kovandaki bütün öteki arıları yumurtlayan kraliçe arı. Yani kraliçe kovandaki bütün personel arıların annesi. Kraliçe arının sıhhatini takip edip daha fazla yavru vermesini sağlayabilirsek bütün kovanın bir manada sıhhatini korur, hatta daha güzel hale getirebiliriz. Bu şu manaya geliyor, kovanda daha çok personel arı olursa daha çok tozlaşma olur, ağaçlar daha çok meyve verir, daha çok tohum da daha çok besin demek. Böylelikle bir manada bütün ekosistemi korumuş oluruz. Projedeki temel fikir bu.”
Projeye yeni başladıklarını ve 4 yıl mühletince çeşitli çalışmalar yürüteceklerini belirten Şahin, “4 yılın sonunda yeni kuşak arı kovanları geliştirmeyi planlıyoruz.” dedi.
DÜNYA ARILARA MUHTAÇ VE ONLARIN YERİNE KOYACAK ALTERNATİF YOK
Projenin Avusturya’daki ortağının arılar konusunda uzmanlardan oluştuğunu aktaran Şahin, Türkiye’de de arı konusunda uzman biyologlarla bir arada çalıştıklarını anlattı.
Çalışmalarda bir taraftan kovanlar için mekatronik tasarım, denetim ve imaj işlemesi yaptıklarını bir taraftan da binanın çatısına kurdukları kovandaki arılar üzerinde deneylere başladıklarını bildiren Şahin, “Arı jenerasyonunun sıhhatini ve randımanını korumak için biyologlar ve mühendisler olarak bir ortaya geldik” dedi.
Tüm bu çalışmalardaki emellerinin daha çok bal almak olmadığının altını çizen Şahin, “Arıları daha çok çiçekleri tozlaştıran bir cins olarak kıymetli görüyoruz. Çiçeklerin döllenmesini sağlayacak hiçbir yapay sistem ve tahlil yok. Bu nedenle dünya, arılara muhtaç ve onların yerine koyacak alternatifi yok.” dedi.
Proje kapsamında kovanın içini gözlemleyerek başta kraliçe arı olmak üzere kovandaki arıların sıhhatini takip edebileceklerini belirten Şahin, şunları kaydetti:
“Bu kapsamda öncelikli olarak kovan içerisindeki arıların gerçek vakitli takip edilmesini sağlayan bir sistem kuruyoruz. Bunun için arıların üzerlerine barkod yapıştırarak kamera ile takibini sağlıyoruz. Gelecekte ise kovan içerisindeki arıları barkodsuz olarak da birey birey takip edebileceğiz. Bu çalışmalar ile kraliçe ile emekçi arıların etkileşimini inceleyebileceğiz.
Bunun akabinde emekçi arıları taklit eden kraliçe arıyı besleyecek dışarıdan denetim edebileceğimiz yani mikro-robotlar yapıyoruz. Mikro-robot arılarımız, kraliçe arıya hizmet edecek, paklığını, beslenmesini, bakımını yapacaklar. Kraliçe daha çok yavru verecek ve koloni sağlıklı bir formda varlığını sürdürebilecek. Böylece koloni güç kurallarla karşılaşsa dahi kraliçe arının sıhhatini koruyor olacağımız için kraliçe yavrulamaya, koloni de varlığını sürdürmeye devam edecek.”
Doç. Dr. Erol Şahin, Roboroyale Projesi ile eş vakitli olarak Doç. Dr. Hande Alemdar ile TÜBİTAK dayanaklı yürüttükleri KOVAN 4.0 projesinde ise arıların kovanın dışındaki etkileşimlerini yapay zeka metotlarıyla otomatik tahlil edecek sistem geliştirdiklerini kelamlarına ekledi.