Dört yıl evvel “Bu kardeşinize yetkiyi verin, ondan sonra faizle şunla bunla nasıl uğraşılır görün” diyen Cumhurbaşkanı Erdoğan, dün yaptığı açıklamada vatandaşlara “biraz daha sabredin” dedi… İşte “ya sabır” dedirten iktisattaki çöküş…
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 24 Haziran 2018 seçimlerinden 5 gün evvel, 19 Haziran’da yaptığı konuşmada, “Bu kur filan, bunların hiçbirisi bizim geleceğimizi belirleyen şeyler değil, geleceğimizi, biz belirleyeceğiz. 24’ünde siz bu kardeşinize yetkiyi verin, ondan sonra bu faizle şunla bunla nasıl uğraşılır göreceksiniz” demişti.
Erdoğan yetkiyi aldı, 9 Temmuz günü de Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçildi. Bugün başkanlık sistemine geçişin yıl dönümü…
Makro ekonomik datalara bakıldığında ülke iktisadını uçuracağı söylenen başkanlık sisteminde Türkiye iktisadının her geçen gün daha da kötüleştiği görülüyor. Dün yaptığı açıklamada hayat pahalılığının hayatları zorlaştırdığını kabul eden Erdoğan, uyguladıkları iktisat siyasetlerinin doğruluğunda ısrar etti, düzgünleşme için vatandaşlardan sabır ve takviye istedi.
Türk Lirası’nın kıymet kaybetmesi ve enflasyon nedeniyle mesken ve otomobil fiyatları 2018 yılından bu yana üçe katlandı. Sokağın enflasyonu ile TÜİK’in enflasyonu ortasındaki gerçeklik bağı koptu, maaşlar yerinde saydı. Vatandaşların kazandığı para günden güne eridi, alım gücü azaldı.
İğneden ipliğe her şeye artırım üstüne artırım gelirken, temel gereksinim hususlarında fahiş fiyat artışları yaşandı. Haziran 2018’de yüzde 15,4 olarak açıklanan enflasyon oranı, Haziran 2022 itibariyle yüzde 80’e dayandı.
TL’DE BÜYÜK ÇÖKÜŞ: Başkanlık sistemine geçilmeden evvel Haziran 2018’de dolar 4.64 TL, Euro 5.41, çeyrek altın 312 düzeyindeyken bugün dolar 17.30, Euro 17.50’yi ve çeyrek altın ise 1600 lirayı aştı.
MİLLİ GELİR YERİNDE SAYDI: Gayrisahfi Yurtiçi Hasıla 2018 yılında 797 milyar dolardı, 2020’de 717 milyar dolara geriledi. 2022 yıl sonu varsayımı 775 milyar dolar… 2018’de kişi başına ulusal gelir 9 bin 792 dolardı 2021 sonunda 9 bin 481 dolara geriledi. 2021’de 9 bin 44 dolara gerilemesi bekleniyor.
İŞSİZLİK ÇOĞALDI: 2018’de geniş tarifli işsizlik oranı yüzde 18.3 düzeyindeydi. TÜİK’in yayımladığı son bilgiye nazaran bu oran Temmuz 2022 sonu prestijiyle yüzde 21.7…
BORÇ KATLANDI: Merkezi İdare Borç Stoku 2018’de 1 trilyon 67 milyar TL idi son datalara nazaran 3 trilyon 363 milyar lira oldu.
REZERVLER ERİDİ: Merkez Bankası’nın kasası da kelam konusu periyotta alarm verdi. Merkez Bankası’nın swap hariç net rezervleri 2018 yılında 21.6 milyar dolar düzeyindeyken, Temmuz 2022 prestijiyle eksi 54.5 milyar dolar oldu.
VATANDAŞIN DA YABANCININ DA İTİMADI KALMADI: Bankalardaki mevduat içindeki yabancı para ünitelerinin oranı yüzde 48.8’den yüzde 71.3’e çıktı. Başkanlık sisteminde ‘Türkiye’ye para girişi patlayacak’ deniyordu fakat gayrimenkul hariç net direkt sermaye girişi eksiye düştü. Yabancıların borsadaki hissesi rekor düşük düzeylere geriledi.
BANKALARA BORÇ ARTTI: Bankaların şirket ve vatandaşlara kullandırdığı kredi stoku 2018’de 2 trilyon 395 milyar lirayken Temmuz 2022 prestijiyle 6 trilyon 927 milyar lira oldu. Ferdi kredi yahut ferdî kredi kartı borcundan ötürü yasal takibe intikal etmiş kişi sayısı 4 milyonu aşmış durumda. Haziran 2022 prestijiyle tüketici kredileri ve konut kredileri toplamı yaklaşık 913 milyar TL oldu.