Bitlis’te misyon yaptığı devirde Nemrut Kalderasıyla ilgili yürütülen birçok çalışmanın içinde yer alan ve çalışmaları yakında takip eden Prof. Dr. Aydın Büyüksaraç, İhlas Haber Ajansı’nın gündeme getirdiği Nemrut Kalderasındaki ‘Buhar Bacaları’nın kuruması olayı ile ilgili değerlendirmede bulundu.
Nemrut yanardağındaki buhar bacalarının kurumasının ya da vakit zaman ortaya çıkan sıcak su girişlerinin farklı noktalara kayması olayının bölgenin tektonik bir etkileşim içerisinde olduğunun bir göstergesi olduğuna dikkat çeken Büyüksaraç, “Nemrut yanardağında günümüze kadar 31 adet aktiflik meydana gelmiştir. Bunların en yakını 350 yıl evvel meydana gelmiştir. Bundan sonra rastgele bir aktiflik görülmemiştir. Ancak bu uyuyan yanardağın faaliyete geçmeyeceği manasına gelmez” dedi.
Nemrut yanardağındaki volkanik tehlikenin denetim edilebilmesi için etrafında bir sismik ağ kurulması gerektiğine dikkat çeken Büyüksaraç,
“Nemrut yanardağı Bitlis ili içerisinde yer almakta olup bugün için ‘uyuyan yanardağ’ olarak tanımlanmaktadır. Geçmişte etkin olmuş ve günümüzde de faal olma potansiyeli olan ve aktivitesini sürdürmeyen yanardağ manasına gelir. Nemrut yanardağı ve kalderası bölgede epey kıymetli bir yere sahip olup hem turizm potansiyeli hem de doğal hoşlukları açısından ilgi çeken bir alandır. Nemrut yanardağının oluşumu çabucak Bitlis’in güneyinde yer alan Arap yarımadasının kuzeye hakikat bindirmesi sonucu bir tektonik süreç ile ortaya çıkmıştır. Münasebetiyle burada meydana gelen tektonizma hala aktifliğini sürdürmekte olan bir tektonizma olup kuzeye yanlışsız bir basınç uygulama formunda ve jeolojik manasında bindirme olarak tanımlanmaktadır. Bu tesirin ortaya çıkardığı en değerli sonuç, bir dizi yanardağ tesirlerinin oluşmasıdır. Bunların en batı ucunda Nemrut yanardağı bulunur. Süphan, Tendürek ve Ağrı yanardağları da bu dizinin devamı biçimindedir. Nemrut kalderası içerisinde farklı oluşumlar ortaya çıkmıştır. Örneğin en bilinen ve görüneni göllerdir. Bu alan içerisinde 5 adet göl bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi sıcak göl olarak tanımlanmakta ve sıcak su girişleri ile öne çıkmaktadır. Başka büyük göl ise yanardağın, Kalderanın epeyce büyük bir alanına yaklaşık yarısından fazlasını kaplayan bir alan içerisindedir. Buz mağarası, buhar bacalarının varlığı ise yanardağın faal ve aktiflik gösterebilmenin potansiyelinin göstergesidir. Bu cins tesirler derin yapı ile ilişkilendirilmektedir”
“BÖLGENİN TEKTONİK BİR ETKİLEŞİM İÇERİSİNDE OLDUĞUNUN BİR GÖSTERGESİ”
Kalderada son periyotta gözlenen değişimlerin bölgenin tektonik bir etkileşim içerisinde olduğunu gösterdiğini tabir eden Büyüksaraç,
“Yaklaşık 1 milyon yıl evvel aktifliğinin birinci sefer öne çıktığı jeolojik kayıtlardan anlaşılan Nemrut yanardağı en son bin 600’lü yılların sonlarında faal olmuş ve ondan sonra bir daha rastgele bir aktiflik göstermemiştir. Yaklaşık 350 yıllık süreç çok genç ve yakın bir tarihtir. Tarihî süreçte faal olması yanardağın ileride de faal olabileceğinin göstergesidir. Bunun yanı sıra son vakitlerde bilhassa buhar bacalarında buharın kesilmesi ya da vakit zaman ortaya çıkan sıcak su girişlerinin farklı noktalara kayması buranın tektonik bir etkileşim içerisinde olduğunun bir göstergesi olarak kıymetlendirilebilir. Buhar bacalarının kaybolmuş olması ya da aktifliğinin çıkmamış olması yanardağın bir aktiflik göstereceğini tam olarak söz etmez lakin yalnızca tektonik bir tesirin süregeldiğini, yalnızca bu alanı etkilemeye devam ettiğinin bir göstergesi olarak kıymetlendirilebilir. Yanardağın faaliyete geçebilmesi için farklı müşahedeler ortaya çıkması gerekir. Örneğin duman çıkışı, vakit zaman püskürmelerin olması ve sarsıntıların sıklıkla meydana gelmesi üzere aktifliklerin öne çıkması gerekir. Yakın vakit da İzlanda da 6 bin yıldır aktifliği olmayan bir yanardağın öncellikle 400 tane zelzelenin gerisinden lav püskürtmesi buna bir örnek olarak verilebilir. Yanardağlar birer derin yapı ile alaka kurmak için kıymetli noktalar içerisinde yer alır. Derindeki kayaçlar yüzeye hakikat çıkar ve yüzeyde gözlenmiş olur. Bu manasıyla hayli değerli bilgi kaynakları olarak değerlendirilir” dedi.
“UYUYAN YANARDAĞIN FAALİYETE GEÇMEYECEĞİ MANASINA GELMEZ”
Nemrut yanardağı’nda da günümüze kadar toplam 31 adet aktiflik meydana geldiğine vurgu yapan Büyüksaraç, “Bunların en yakını 350 yıl evvel meydana gelmiştir. Bundan sonra rastgele bir aktiflik görülmemiştir. Bu uyuyan yanardağın faaliyete geçmeyeceği manasına gelmez. Bu bölgede jeoturizm manasında epeyce kıymetli bir yer tutan Nemrut yanardağının ve Kalderasının jeopark kapsamında kıymetlendirilerek bir an evvel turizme yönelik faaliyetlerinin arttırılması gerekir. Birebir vakitte aktifliğinin gözlenmesi için de jeopark çalışmaları çerçevesinde Nemrut’un etrafına sarsıntı istasyonlarının kurulması ve aktifliğinin gözlenmesi, su içeriğindeki kimyasal değişimlerin gözlenmesi bu bölgedeki tıpkı vakitte yanardağa bağlı inançlı çalışmalar içerisinde yer alacaktır” biçiminde konuştu.