ReutersSoğuk Savaş’ın bitiminden bu yana en büyük krizlerden biriyle karşı karşıya olan NATO önderleri, tarihi bir tepe için İspanya’nın başşehri Madrid’de bir ortaya geliyor. Rusya’nın 24 Şubat’ta Ukrayna’yı işgale başlaması sonrası değişen jeopolitik istikrarlar ve tehdit algısı, bugün başlayacak ve 3 gün sürecek doruğun odağında olacak.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un 2019’da, “beyin ölümü” teşhisi koyduğu NATO, Rusya’nın işgali sonrası hayati belirtilerini artırmış görünüyor.
Bu canlanma göstergelerinin başında, NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in hafta başında açıkladığı, Mukabele Gücü’nde dönüşüm yaparak süratli müdahaleye hazır durumdaki asker sayısını 40 binden 300 bine çıkarma planı geliyor.
Halen 30 ülkenin üye olduğu NATO’nun genişlemesi de gündemde.
Zirvede öne çıkması beklenen ana başlıklar özetle şöyle:
‘DEMOKRASİ İLE OTORİTERLİK ORTASINDAKİ REKABET’
NATO’nun memleketler arası güvenlik açısından en önemli tehdit ögelerini ve bunları ele alma metotlarını belirlediği Stratejik Konsept Evrakı yenilenecek.
NATO’nun son Stratejik Konsept Dokümanı 2010’da kabul edilmişti. 2010’da hazırlanan dokümanda Rusya ile “gerçek bir stratejik ortaklık” isteğinden kelam ediliyor ve “NATO-Rusya iş birliği, ortak bir barış, istikrar ve güvenlik alanı yaratmaya katkıda bulunduğu için stratejik ehemmiyete sahiptir” deniliyordu. Ayrıyeten ittifakı oluşturan bölgede konvansiyonel bir taarruz tehdidinin düşük olduğu belirtiliyordu.
O tarihten bu yana yaşanan değişimlerin büyüklüğü 2022 Stratejik Konsept Evrakı’na yansıyacak. Ukrayna’nın işgali sonrası NATO önderlerinin bu kere Rusya’yı güvenliğe en büyük ve direkt tehdit olarak kayıtlara geçirmesi bekleniyor.
Ayrıca Çin’in “çıkarlar, güvenlik ve pahalar açısından” yarattığı tasalar birinci kere NATO’nun Stratejik Konsept Evrakı’na girecek.
Asya-Pasifik bölgesinde değişen güvenlik korkularını yansıtır biçimde, Avustralya, Japonya, Yeni Zelanda ve Günay Kore de doruğa katılacak.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, doruğun en önemli gündem hususları ortasında “demokrasi ile otoriterlik ortasında artan rekabet” ve “Moskova ve Pekin’in kurallara dayalı milletlerarası tertibe karşı çıkmasını” da sayıyor.
İklim değişikliği, terörizm, siber güvenlik ve uzay alanında yaşanan gelişmeler de Konsept Evrakı’na dahil edilecek.
ReutersİSVEÇ İLE FİNLANDİYA’NIN ÜYELİK BAŞVURUSU VE TÜRKİYE’NİN İTİRAZLARI
Ukrayna’yı işgale başlaması sonrası Rusya’yla 1300 km’lik bir hudut sınırına sahip olan Finlandiya ve komşusu İsveç, tarafsızlık siyasetine son vererek NATO’ya katılma kararı aldı.
NATO’nun 5. Maddesi’nde öngörülen kolektif savunma unsurundan yararlanma isteğiyle Mayıs ayında resmen üyelik başvurusu yapan iki ülkenin üyelik sürecinin süratle ilerletilmesi ve Madrid doruğunda nihayete erdirilmesi beklentisi vardı. Lakin bu beklenti Türkiye’den gelen itiraz ve taleplerle sekteye uğradı.
Türkiye, NATO’nun açık kapı siyasetine prensipte dayanağını sürdürse de İsveç ve Finlandiya’nın üyeliklerine bilhassa PKK ve YPG’ye dayanak verdikleri gerekçesiyle karşı çıkıyor.
Türkiye’nin itirazlarını NATO Tepesi öncesi giderme hedefli çok sayıda görüşme yapılsa da, görüşmeler şu ana kadar sonuç vermedi.
NATO Genel Sekreteri Stoltenberg, tepe öncesi yaptığı çabucak her konuşmada Türkiye’nin güvenlik tasalarını önemsedikleri iletisini vermeye çaba etti. Norveçli Stoltenberg’in İngilizce yaptığı konuşmalarda “Turkey” yerine “Türkiye” demeye çaba etmesini de, Türkiye’nin hassasiyetlerine duyarlı olduğunu gösterme niyeti olarak yorumlamak mümkün.
Öte yandan Türkiye’nin itirazının NATO’nun birlik içinde bir manzara sergilemesini engellediği gerekçesiyle tenkitler de geliyor. ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken de hafta sonunda Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile yaptığı görüşmede “Madrid Tepesi öncesinde NATO’nun birlik içinde olmasının önemini” vurguladı.
UKRAYNA’YA DESTEK
Zirvede Ukrayna’ya takviyenin güçlendirilmesi de görüşülecek ve Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy, NATO başkanlarına hitaben bir konuşma yapacak.
Genel Sekreter Stoltenberg, Ukrayna’ya dayanağı artırmayı “acil bir ihtiyaç” olarak tanımladı ve dorukta “kapsamlı bir yardım paketinin” kabul edileceğini söyledi.
Bu pakete, Ukrayna’nın Sovyet periyodundan kalma askeri teçhizatından, “savunma ve güvenlik” kapasitesini güçlendirecek NATO teçhizatına geçiş ögelerinin da dahil olması bekleniyor.
Ancak birtakım üyelerin, NATO’nun savaşa müdahil bir taraf üzere algılanmasından kaçınılması gayesiyle bu takviyenin hudutlu tutulmasını savunduğu belirtiliyor.
SAVUNMA HARCAMALARI
Madrid’de ele alınacak bir başka başlık da üye ülkelerin savunma harcamaları. NATO üyelerinin 2014’te verdikleri, GSYİH’larının yüzde 2’sini savunma harcamalarına ayırma vaadini yinelemeleri bekleniyor.
NATO’dan tepe öncesi yapılan açıklamaya nazaran hala 9 ittifak üyesi yüzde 2 amacına ulaşmış ya da bu amacı geçmiş durumda; 19’u ise 2024’e kadar bu maksadı tutturma istikametinde planlara sahip.
Stoltenberg, bu yüzde 2’lik savunma harcamasının “tavan değil taban” bedel olduğunu söylüyor.
ReutersDOĞU HUDUDUNDA SAVUNMA GÜÇLENDİRİLECEK
NATO, Mukabele Gücü’nün 40 bin askerden 300 bine çıkarılması planını “savunma güçlendirici” bir adım olarak niteliyor.
Genel Sekreter Stoltenberg, Pazartesi günü yaptığı basın toplantısında bu planı, “Zirvede ileri savunmamızı güçlendireceğiz. İttifak’ın doğu kısmındaki muharebe kümelerimizi tugay düzeylerine çıkaracağız. NATO Mukabele Gücü’nü dönüştüreceğiz ve yüksek hazırlıklı kuvvetlerimizin sayısını 300 binin üzerine çıkaracağız” diye açıkladı.
NATO kaynakları, Rusya’nın 2014’te Kırım’ı ilhakından evvel doğu sonundaki üye ülkelerde konuşlu yabancı asker bulundurulmadığını vurguluyor.
NATO 2014 sonrasında birinci olarak Estonya, Letonya, Litvanya ve Polonya’da çok uluslu taburlar oluşturdu. Şubat 2022’deki Ukrayna işgali sonrası ise Bulgaristan, Macaristan, Romanya ve Slovakya’da da muharebe kümeleri oluşturulması kararı alındı.
ReutersNATO Genel Sekreteri Stoltenberg, ittifakın doğu hududundaki üyelerde muharebe kümelerinin tugay düzeyine çıkarılacağını söylediği açıklamasında şöyle devam etti:
“Bu birlikler, bulundukları ülkenin savunma güçleriyle birlikte tatbikat yapacak. Mahallî toprağa, tesislere aşina olacaklar. Böylelikle rastgele bir acil duruma kolaylıkla ve süratli bir halde müdahale edebilecekler.
“Bu, Soğuk Savaş’tan bu yana kolektif caydırıcılık ve savunmamızın en büyük revizyonunu teşkil ediyor.”