Gündem Fethiye (MUĞLA İGFA)
Yurttaşların kıyıları kullanmakla ilgili haklarının engellenmesine yönelik teşebbüslere karşı çaba eden Türkiye’nin farklı bölgelerinden ve Kıbrıs’tan kıyı hareketleri, 30 Eylül’de Muğla’nın Datça ilçesinde, tecrübelerini paylaşmak ve birlikte çaba etmenin yollarını tartışmak için bir ortaya geldi.
Etkinlik, kıyı işgallerine karşı başlattıkları nöbetin 30 Eylül’de 205’nci günü dolan Şezlongsuz Datça İnisiyatifi’nin davetiyle gerçekleşti. “Kıyı Hareketleri Buluşuyor” başlıklı aktiflik saat 13.00’te Datça Kent Park amfitiyatrosundaki forum ile başladı. Aktifliğe Muğla’dan Akyaka, Bodrum, Datça, Fethiye, Marmaris, Menteşe kıyı hareketleri; Antalya Gazipaşa’dan ve Akbelen Ormanı’nın kömür madeni için kesilmesine karşı gayret eden yurttaşlar katıldı. Foruma fiziki olarak katılamayan kıyı hareketlerinin ise dayanışma iletileri ve uğraşlarını anlattıkları metinler okundu.
Forumun ikinci kısmında, aktifliğin sonuç bildirgesinin tüm kıyı hareketleri ile hazırlanmasına yönelik başlıklar tartışıldı. Akabinde ise hazırlanan sonuç bildirgesi okunarak iştirakçilerinin katkıları ile birlikte son haline getirildi. “Kıyı Hareketleri Haklarını İstiyor” başlıklı sonuç bildirgesinin ise sadece foruma katılan kıyı hareketlerinin değil, Türkiye ve komşu ülkelerin imzasına da açık olduğu belirtildi.
Saat 17.00’de ise Kent Park önünden Özbel Kıyısına kadar yurttaşlar dövizleri ve alkışlarıyla sessiz yürüyüşlerini gerçekleştirdi. Özbel Sahili’nde yapılan basın açıklamasından sonuç bildirgesi okundu.
“HALKIN YARARLANMASI GEREKEN KIYILAR, PARA ÖDENEREK GİRİLEN YERLER HALİNE GELİYOR”
Açıklamada; halkların kıyılardaki haklarını savunan Türkiye ve Kıbrıs kıyı hareketleri olarak bir ortaya geldiklerini lisana getirerek, “Demokratik toplumsal hukuk devletlerinin anayasalarında kıyıların kullanımına dair kamunun hakları garanti altına alınmış olmasına karşın, kıyılar şezlong, masa, sandalye vb. araçlar eliyle ve kamunun iradesine ters ve kanunsuz formda kiralamalarla özel mülk haline getiriliyor sermayeye devrediliyor. Böylece halkın yararlanması gereken kıyılar, para ödenerek girilen yerler haline geliyor” denildi. Kıyılardaki haklarımızı geri istiyoruz kelamları vurgulanan açıklamada, “Kıyıların kamusal alanlar olması gerektiğini, kamunun yani halkın biz olduğumuzu bilerek; kıyılardaki haklarımızı geri istiyoruz. Kabul etmiyoruz” sözleri kullanıldı.
“İŞGAL EDİLMİŞ KIYILARIMIZI GERİ İSTİYORUZ”
Açıklamada, kıyıları kamuya açık tutmakla yükümlü kamu kurumları tarafından kıyıların işgalinin sürdüğü belirtilerek, “Mahkeme kararları ve anayasal haklar kamu kurumları tarafından yok sayılıyor. Farklı ülkelerdeki halklar olarak bir ortaya gelen bizler, şezlonglarla ve giriş fiyatı ismi altında alınan fiyatlarla peşkeş çekilip, işgal edilmiş kıyılarımızı geri istiyoruz” kelamlarına yer verildi. Kıyılara rastgele bir bedel ödenerek girilmesini kabul etmediklerini tabir ettikleri açıklamada, “Bunun Türkiye’de ecri misil ismi altında, Kıbrıs’ta ise kira kontratları aracılığıyla yasallaştırılmaya çalışılmasının ya da kıyıların direkt işgalinin haklı hiçbir yanı olmadığını biliyoruz” denildi.
“BAZI MAHALLÎ İDARE UYGULAMALARI KIYILARIN KAMUYA İLİŞKİN OLDUĞUNU, CANLI-CANSIZ VARLIKLARIN ÖMÜR ALANI OLDUĞUNU KABUL ETMEDİKLERİNİ ORTAYA KOYUYOR”
Türkiye’de ve Kıbrıs’ta kıyılarla ilgili mahkeme kararlarının uygulanmamasının anayasal bir cürüm haline gelmiş olduğu belirtilen açıklamada, “Merkezi idarenin kıyıları halka kapatma uygulamasına lokal idarelerin de dayanak olduğunu ya da bu siyasetlerin yürütülmesine sessiz kaldıklarını biliyoruz. Kimi lokal idare uygulamaları kıyıların kamuya ilişkin olduğunu, canlı-cansız varlıkların ömür alanı olduğunu kabul etmediklerini, kıyıyı inşaat alanı olarak gördüklerini ortaya koyuyor” tabirleri kullanıldı.
Açıklamada, herkese ilişkin olan kıyıların özelleştirilmesi hakkında, “Şezlongla yahut kıyılarda taht ve gibisi biçimde inşa edilerek hepimize ilişkin kıyıları özel mülk haline getiren uygulamaları kabul etmiyoruz. Kıyılar kıyı olmaktan çıkıyor inşaat alanı haline geliyor. Gelişme, kalkınma diye bize sunulanın, hepimize ilişkin olana el konularak kar emeliyle rastgele bir bedel alınarak halka sunulmasına hayır diyoruz” denildi.
“KIYILARIN CANLI TÜM VARLIKLARIN KULLANDIĞI; TAŞIN, TOPRAĞIN, BİTKİ ÖRTÜSÜNÜN VE ÇEŞİTLİ HAYAT ALANLARININ BULUNDUĞU, TIPKI VAKİTTE CANLI TÜM VARLIKLARIN GEÇİŞ ALANLARI OLDUĞUNUN FARKINDAYIZ”
Kıyıları canlı tüm varlıkların kullandığı belirtilen açıklamada kıyılar hakkında şu kelamlar lisana getirildi: “Taşın, toprağın, bitki örtüsünün ve çeşitli hayat alanlarının bulunduğu, birebir vakitte canlı tüm varlıkların geçiş alanları olduğunun farkındayız. Tarihi aşan bir yerden bakarak; canlı ömrün denizden karaya, karadan denize geçişle var olduğunu, geliştiğini biliyoruz. Bugün yaşadığımız, böylesine uzun bir geçmişe sahip ömür alanımızdan kar için uzaklaştırılmak, kıyılardan sürülmek isteniyoruz. Bunu kabul etmediğimizi ortak olarak lisana getiriyoruz.”
Ayrıca açıklamada kıyıların işgalinin canlıların ömrünü sürdürmesine mani olduğu ve kıyıların cansız doğal varlıkların var olma alanı olduğu şu tabirlerle anlatıldı: “Kapitalizmin hoyratça tabiata, ortak varlıklarımıza saldırmasını, bu çerçevede kıyılardan kamunun yararlanmasına ve canlıların ömrünü sürdürmesine mani olunmasını kabul etmiyoruz. Kıyıların tıpkı vakitte cansız doğal varlıkların da var olma alanı olduğunu kabul ediyoruz. Dünyanın değişik bölgelerinde doğal varlıklara kişilik tanındığının farkındayız. Yasalar tarafından kişilik tanınacaksa kıyıların en güçlü adaylar olduğunu duyuruyoruz. Lakin, bölgemizdeki uygulamaların bundan çok uzak olduğunu, beşerler ortasında dahi eşitliği gözetmediğini; eşitliğin beşerler kadar, tüm varlıklar ortasında olması gerektiğini lisana getiriyoruz.”
“DEMOKRATİK TOPLUMSAL HUKUK DEVLETLERİNİN ANAYASALARINDA BÜTÜN KIYILAR, PLAJLAR HALK PLAJIDIR, KAMUNUN YARARLANMASINA AÇIKTIR”
Açıklamada her kıyının halk plajı olduğu vurgulanırken, “‘Halk Plajı’ kavramı giderek yaygınlaşıyor, olağanlaşıyor. Demokratik toplumsal hukuk devletlerinin anayasalarında bütün kıyılar, plajlar halk plajıdır, kamunun yararlanmasına açıktır. Kıyı hareketleri olarak özel işletmelere devredilmiş, girişinden fiyat alınan plaj kavramını kabul etmiyoruz” denildi.
Bunların yanı sıra açıklamada şu sözlere yer verildi: “Gezi hareketi bir yeşil alanın yok edilmesine karşı başlamış ve toplumsal bir muhalefet hareketine dönüşmüştür. Gezi’den başlayan, Akbelen ve Dikmece’ye uzanan bu onurlu çaba, kıyı hareketlerine ulaşmıştır. Bu gayret hareketleri, tarihteki manalı yerini alacaktır. Biz kıyı hareketleri olarak, halk plajı kavramının ötesine geçip, kıyıların canlı varlıkların ömür alanı, cansız varlıkların ise varoluş alanı olduğunu biliyor; bütün halklara duyuruyoruz. Bu anlayışımızın hayata geçmesi için bir ortaya geldiğimizi, bundan sonra ömür alanımıza sahip çıkmak isteyenler olarak bir ortada olacağımızı belirtiyoruz. Sorunun ülkeleri aşan, bize gelişme diye sunulandan öte olduğunu, bununla, kıyıların sermayenin birikim alanı olarak hudutları aşan niteliğinin farkındayız. Bir ortaya gelmemize yol açan ve sermayenin çıkarlarını koruyan bu sisteme karşıyız. Bizler, sermayenin çıkarlarını değil, kıyılardaki haklarımızı istiyoruz!
Kıyıları sermayenin birikim alanına dönüştüren olgunun büyük sermayenin kar hırsına dayalı turizm olduğunu, turizmin memleketler arası boyutta da sermayenin varoluş alanı olduğunu biliyoruz; yaşadıklarımızın gelişme denilen sonsuz kar isteğinin sonuçları olduğunun farkındayız. Turizmin sermayenin kar hırsına dayalı olmak zorunda olmadığını; bu turizm anlayışının bütün dünyaya neoliberalizm tarafından pompalandığını biliyoruz. Büyümenin sonlarının günümüzde asıl olarak kar güdüsü manasına geldiğini fark ediyor ve kıyılardaki tüm uygulamaların eşitsizliği artırdığını; bunun hayatı sürdürülemez kıldığını duyuruyoruz. Tüm bu eşitsizlik artışına hayır dediğimizi, kıyılardan yararlanma hakkının eşit olarak hepimize ilişkin olduğunu ve bu hakkın parayla satılan metaya dönüştürülmesini kabul etmediğimizi, uğraşımızı daima birlikte sürdüreceğimizi ilan ediyoruz. Kıyılar hepimizin, herkesindir, demeye; gayretimize bütün kıyılar özgür oluncaya kadar, daima bir arada, dayanışma içinde devam edeceğimizi halklarımıza duyuruyoruz.
NE OLMUŞTU?
Şezlongsuz Datça İnisiyatifi, Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın Özbel Sahili’nde 264 metrekarelik kıyı alanını Palaia Otel’e kiralanması ve şirketin kıyıya ahşap bir platform yapmaya başlaması üzerine bir ortaya gelmişti. Kıyı Kanunu’na karşıt olması nedeniyle yurttaşların uğraşı sonucunda platform kıyıdan kaldırılmış, otelin kıyıya koyduğu şezlongların önünde yurttaşlar 9 Mart 2023’te nöbete başlayarak kıyıyı, hakları kapsamında kullanmaya başlamıştı.
Datça’nın farklı bölgelerindeki kıyı işgallerine karşı çıkan yurttaşlar “Şezlongsuz Datça İnisiyatifi”ni oluşturmuştu. Otel sahipleri ise yurttaşların kıyıdan eşit ve serbestçe denize girmeleri karşısında şikayette bulunmuş ve üç kişi hakkında soruşturma başlatılmıştı. 4 Ağustos 2023’te ise açılan soruşturmada karar açılanmış, üç şahsa kıyıya masa ve sandalye koyma yasağı getirilmişti.
İnisiyatif, 28 Nisan 2022 tarihinde yaptıkları basın açıklamasında “Peki, neden Şezlongsuz Datça istiyoruz?” sorusuna şöyle cevap vermişti: “Şezlongun hem kıyıların işgalinin simgesi hem de somut olarak işgalin aracı olduğunun farkındayız. Evvel şezlonglar geldi, sonra kıyıların metal- ahşap platformlarla kaplanması. Kıyı, kıyı olmaktan çıktı inşaat oldu. Deniz kumları platformların, şezlongların altında kaldı. Bugün burada bir sefer daha tekrar ediyoruz: kıyıların işgal edilmesini, parayla girilen yerler haline getirilmesini kabul etmedik, etmiyoruz, etmeyeceğiz! Yeniden havlularımızı kıyılara sereceğiz. Kıyı müziğimizde tabirini bulan ‘Biz halkız…’ ibaresini sonuna kadar savunacağımızı, gayretimizin Datça şezlongsuz olana kadar süreceğini kamuoyuna deklare ediyoruz.”