Kamuoyu yoklamaları tam zıddını göstermesine karşın Rishi Sunak bir sürpriz yapar mı sanki diye düşünmedim değil doğrusu. İngiltere’nin bilhassa iç siyasette ABD’yi takip/taklit ettiği bilinir. Amerika bir siyahı lider seçtiğine nazaran İngiltere de bir Asyalıyı Başbakan seçebilirdi pek ala. Bu yüzden o denli düşünmüştüm. Lakin olmadı.
Asyalıyı kabul etmek
Bunun bir kaç nedeni var olağan. Her ne kadar hatırı sayılır bir destekçisi olsa da esmer ciltli bir Başbakan seçecek kadar “ılımlılaşmış” bir parti değil Muhafazakar Parti. Başkası de Sunak’ın, Boris Johnson’un aksine örneğin Çin’le yakınlaşmayı savunuyor olmasıdır. Öteki nedenlerle birlikte bilhassa bu ikisi, yarışı son ana kadar kötü götürmeyen Sunak’ın kaybetmesinde tesirlidir. Liz Truss’ın seçilmesi de sürpriz olmamıştır elbette.
Güven vermiyor
Önce şunu belirtelim; bu seçimin ne kadar demokratik olduğu, halkın tercihini ne kadar yansıttığı tartışmalı. Johnson’u olduğu üzere Truss’ı da İngiltere halkı hatta Muhafazakâr Parti’nin tüm seçmeni seçmiş değil. Muhafazakâr Parti’nin iktidara geldiği günden bu yana seçmenin tercihi değişmiş de olabilir. Yani Truss halk dayanağından mahrum parti içi seçimle Başbakan olmuş biridir. Demokratik gelenekler uyarınca ülkeyi erken seçime götürerek “halkın seçtiği” bir Başbakan da olabilir. Fakat kazanacağı garantisini olmadığı bir seçimi neden yapsın? Seçileceğinin belirli olacağı saate çok az kala YouGov anket firmasının kamuoyu araştırmasına nazaran, Truss’ın uygun bir başbakan olacağına inananların oranı yalnızca yüzde 12’yi buluyor. Yani bugün seçim olsa kazanamayacağı kesin.
Truss’a neden güvenilmiyor? Halkın gözünde Margaret Thatcher’ın makus bir kopyası öncelikle. Onun ses tonunu taklit ettiği, vücut lisanını Thatcher’ınkine benzettiği de biliniyor. Bu nedenle alay konusu olduğu da. Yalnızca bunlardan dolayı değil. Büyük geri dönüşleri olduğu için de itimat veren biri değil. Örneğin 1994’de Kraliyet’in kaldırılmasını savunan biriydi, fakat artık monarşinin başı Kraliçe’yi Başbakanlığını onaylatmak için ziyarete gidecek. Hatta Kraliyet ailesine yeni bir yat alınması gerektiğini bile bir konuşmasında söylemişliği vardır.
Başbakanlığa adaylığını açıkladığında, öteki adaylarla televizyonda yaptığı tartışmalarda halkın faydasına siyaset güdeceğini söyleyen Truss, Johnson’un başbakanlığı devrinde tam aykırısını yaparak, halka yapılan toplumsal yardımlarda kesintiler yapılması lehinde 48 kere oy kullanmıştı. Bir de şu anlatılır, adaylığını açıkladığı birinci günlerde konuşma yaptığı odadan çıkmak için kapıyı bulamamıştı. Gibisi aksaklıkları medyaya mevzu olan Joe Biden bu bahiste yalnız değil yani.
Truss’ın vejetaryenler/veganlar tarafından sevilmeyeceği de kesin. Çok sevecen bir buzağıya sarılmış halde çektirdiği fotoğrafını toplumsal medya hesaplarından #britishbeefweek “İngilizbifteğihaftası” hashtagiyle paylaşmasıdır sevilmeyecek oluşunun nedeni. Siyasi tutarsızlıklarının kaynağı hamaset tutkusundan geliyor muhakkak ki. Dışişleri Bakanı iken Rusya’ya karşı savaşmak için Ukrayna’ya giden rastgele bir İngiliz’i “destekleyeceğini” söyleyerek, kendi bakanlığının ikazının tam zıddını yapmıştı. Daha da tehlikeli adımı İrlanda Sorunu’nda barışçı bir devir başlatan Güzel Cuma Muahedesini baltalayan, birebir vakitte AB ile bir ticaret savaşı başlatma riski taşıyan Kuzey İrlanda Protokolü tasarısını hazırlamış olması.
İklim Konferansı’ndan sonra
Birleşik Krallık son derece değerli bir iklim konferansına (Cop26) mesken sahipliği yapmıştı yakınlarda. Konferansın üzerinden yalnızca bir kaç hafta geçmişken Truss Avustralya’ya özel bir uçakla gitmişti. Bu İngiliz vergi mükellefinin en az yarım milyon sterlinine mal olmuş, daha berbatı ise en az 150 ton yakıt harcayarak, 500 ton karbondioksit emisyonuna yol açmıştı. Halbuki birebir seyahati tarifeli uçakla da yapabilirdi.
Kitabında yazdığının tersi
Truss, liderlik kampanyası sırasında, vergi indirimi vaadinin münasebetini İngiltere’nin “çalışan insanlarına” paralarını geri vermek olarak açıklamıştı. Meğer 2012’de müelliflerinden biri olduğu “Britannia Unchained” isimli kitapta İngilizlerin tembelliğinden yakınarak “İngilizler dünyanın en berbat aylakları ortasındadır. Erken emekli oluyoruz, verimliliğimiz de düşük” demişti.
Dışişleri Bakanı iken bir konuşmasında birbirlerinden 700 mil uzakta olan Karadeniz ile Baltık denizini karıştırması da kıymetli gaflarındandır. Mültecileri, ellerine para sıkıştırdıkları Ruanda’ya gönderdikleri sırada Truss, aynısının Türkiye’ye de yapılacağını söyleyerek büyük bir cehalet sergilemişti.
Felsefe, siyaset, iktisat üzere birbirinden değerli üç alanda eğitim gören biri olarak “kendisinden yüksek pozisyonda” olanlara daima tıpkı övgü sözcüğünü kullanması sahiden garip. Teresa May’in başbakanlığını “harika bir iş çıkardı” diyerek öven Truss birebir cümleyi Johnson için de kurmuştu. Her iki eski başbakan da “harika bir iş” çıkarmadıkları için vazifelerini bırakmak zorunda kalmışlardı meğer.
Sadece lakin yalnızca 80 bin Muhafazakâr delegenin temsilcileri tarafından seçilmiş bir başbakan olacağının beklendiği günlerde 1 milyondan fazla oy almış olan sosyaldemokrat çizgideki İskoçya Ulusal Partisi’nin önderi Nicola Sturgeon’u yok sayan tavırlar alması da hem kibirli hem de komik bulunmuştu.
Halkın seçmediği biri olarak parti içi istikrarlar sonucu Başbakan olan bu çok berbat Thatcher taklidi Truss, her Thatcher’in kesinlikle, kendisini sarsacak, ileride koltuğundan edecek bir madenci önderi Arthur Scargill çıkaracağını hesaba katmak zorunda.
O büyük, çalkantılı grev günleri gelmez değil.
Kendini Thatcher’a benzeten buna da hazır olmalı.