Tarım ürünlerinin yetiştirilmesi esnasında çiftçilerin kullandığı pestisitte (bitki ve hayvanlara ziyan veren canlı organizmalara karşı kullanılan madde) son yıllarda önemli bir artış var. Peki pestisit tarım eserlerinde neden kullanılıyor? Kullanılmasa dünya nüfusunun artışına bağlı olarak kıtlıktan kelam edilebilir mi? Pestisit kullanımının açlığa deva olmadığı üzere dünya genelinde insan sıhhati için değerli bir tehdide, biyolojik çeşitlilik kaybına ve yaygın bir etraf kirliliğine yol açtığını ve açmaya devam ettiğini söyleyen Buğday Ekolojik Ömrü Destekleme Derneği’nden Besin Yüksek Mühendisi Merve Atınç, “Araştırmalar, dünya nüfusunu doyurabilmek için pestisitlere muhtaçlığımız olmadığını gösteriyor. Türkiye’den Yonca Demir ve Bulut Aslan’ın yapmış olduğu bir araştırma, Türkiye nüfusunun ekolojik üretimle beslenebileceğini sayısal sayılarla ortaya koyuyor. Çalışmada, günlük 2300-2400 kalori güç içeren istikrarlı menülerle Türkiye nüfusunu besleyebilmek için ekilebilir alanların yüzde 54’ünün (kişi başı 1,78 dönüm) organik tarım kuralları altında ekilmesinin kâfi olduğu gösteriliyor” dedi.
‘ORGANİK TARIM YAYGINLAŞIYOR’
Pestisitsiz üretimin pek çok tekniği ve sistemi olduğuna dikkat çeken Atınç, “Günümüzde dünyada ve Türkiye’de pek çok çiftçi toprağı organik maddece zenginleştirip, biyolojik çeşitliliği koruyarak, birbirini destekleyen çeşitli eserleri bir ortada ekebiliyor. Böylece koşulları zorlamadan, zararlılara ortam yaratmadan, mahallî ve güçlü çeşitler kullanarak pestisitsiz tarım yapıyorlar. Organik tarım çeşitlilik arz eden teknik ve prosedürler süratle yaygınlaşıyor” görüşünü paylaştı
“Doğa dostu tekniklerle yahut en azından ‘entegre ziyanlı yönetimi’ yeterli uygulanarak, evvelki periyoda kıyasla bir eser kaybı yaşamadan pestisit kullanımını azaltmak mümkün. Örneğin İsveç bu teknik sayesinde pestisit kullanımını evvelki periyoda kıyasla yüzde 50 oranında azaltmayı başardı.” Merve Atınç
Türk Besin Kodeksi’nin Pestisitlerin Azamî Kalıntı Limitleri Yönetmeliği bulunduğunu aktaran Atınç, “Fakat her yıl Türkiye’ye iade edilen meyve ve zerzevat sayıları biraz daha artıyor. Yani besinimiz limit üzeri kalıntılı pestisit içeriyor. Tarım ve Orman Bakanlığı, AB’ye üyelik sürecinde 200’ün üzerinde pestisit faal unsurunu yasaklamıştır. Şayet bu hususlar için bir ziyan eşiği (alt limit) olsaydı bu yasaklamalara gerek duyulmazdı” açıklamasını yaptı.
“Bugün bilim insanları hormon sistemine ziyan veren pestisit faal hususları için bir alt limit tanımlanamayacağını belirtiyor. Kullanımı denetimli olsa bile pestisitler insan ve etraf sıhhati için önemli bir tehdit oluşturuyor.” Merve Atınç
Organik tarımda kullanımı mevzuatça onaylanmış sonlu sayıda biyolojik kökenli kimyasalların kullanılabildiğini aktaran Atınç, “Tüketicilere ve etrafa karşı bir ziyanı bulunmuyor. Bunlar günlük hayatımızda da karşımıza çıkan hususlar, otlar yahut çeşitli bitkisel karışımlar” bilgisini paylaştı.
‘PESTİSİTSİZ MEYVE-SEBZE ÜRETİYORUM’
Organik tarım yapan Ebru Kaptan, çocuklarının hastalığı sonrasında kendi eserlerini üretmeye karar veren bir üretici. Tarım eserlerinin pestisit olmadan da üretilebileceğine vurgu yapan Kaptan, “Tüketiciler hem pestisitsiz eser istiyor sonra da bana çöp mü gönderdin diyor. Tersine o eserin içindeki vitamin ve mineraller çok değerli. Kendi doğal ortamında yetişip, vaktinde olgunlaşmış. Ürettiğim meyve ve sebzelerde hiçbir formda pestisit kullanmıyorum. Kendi ilacımızı kendimiz yapıyoruz. Yalnızca kükürt kullanıyorum. Onu da yılda üç sefer veriyoruz. İkisini kış mevsiminde yaprağı bile yokken hastalık devrinde, birini de yaza girerken birinci meyve oluşumunda. Sonra da ağaçları kaolin kili ile koruyoruz. Böylelikle ağaçlarımıza hiçbir ziyanlı gelmiyor” açıklamasını yaptı.
‘PESTİSİT TARIMDA KÂFİ DOZDA KULLANILMALI’
Pestisit olmadan insanların besine ulaşma ihtimallerinin şu anda olmadığını söyleyen Yeditepe Üniversitesi Rektör Yardımcısı ve Eczacılık Fakültesi Farmasötik Toksikoloji Anabilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Ahmet Aydın, “Bu durum besin krizine yol açar.?Pestisit olmadan kâfi besin üretimi mümkün değil. Yeterli ve düzgün dozda kullanılırsa hasat mühletine kadar eserin üzerinde kalıntı kalma ihtimali zati yok. Zira güneşle, yağmurla ve tozla uzaklaşıyor. İl tarım müdürlüklerinde eserlerin kalıntı tahlilleri yapılıyor. Kalıntı tahlilleri yapılmıyorsa işte o vakit büyük sorun olur. Ülkemizde zincir marketler hangi pestisitin ne vakit kullanıldığını ve eserin ne vakit hasat edildiğini tarladan itibaren takip ediyor. Organik tarım yapılarak kaç milyon insan beslenebilir. Son yıllarda pestisit kullanımları artıyor. Zira insan nüfusuna bağlı olarak tarım alanları artıyor” diyerek düzgün yıkanıp temizlendiği takdirde ülkemizdeki bütün besin hususlarının inançlı olarak tüketilebileceğini lisana getirdi.
‘AŞIRI VE DENETİMSİZ KULLANIM SORUN TEŞKİL EDER’
İnsanoğlunun besin maksatlı bitkilerin birinci yetiştirildiği devirlerden bu yana, bitkileri zararlılardan ve hastalıklardan korunmaya çalıştıklarını söyleyen Besin Mühendisi Ebru Akdağ, “Pestisitler kullanılmasaydı, ekinlerimizin yarısından fazlası haşereler ve hastalıklar yüzünden kaybedilecekti. Hasebiyle eserlerin tarlada korunması değerlidir fakat bunun şuurlu bir halde yapılması gerekir, aksi takdirde pestisit uygulaması insan ve etraf sıhhatini önemli biçimde tehlikeye atar. Pestisitler beşerler için potansiyel olarak toksiktir ve bir kişinin maruz kaldığı ölçü ve sistemlere bağlı olarak hem akut hem de kronik sıhhat tesirlerine sahip olabilir. Yanlış ve çok kullanımı pestisitlerin kimilerinin yıllarca toprakta ve suda kalmasına neden olabilir” dedi.
“Dünya Sıhhat Örgütü günümüzde memleketler arası ticarette besin üzerinde kullanılmasına müsaade verilen pestisitlerin hiçbirinin genotoksik (mutasyonlara yahut kansere neden olabilen, DNA’ya ziyan veren) özellikte olmadığını belirtiyor. Bu pestisitlerin olumsuz tesirleri, sırf belli bir maruz kalma düzeyinin üzerinde meydana gelir. Beşerler büyük ölçülerde pestisit ile temas ettiğinde, bu akut zehirlenmelere yahut kanser dahil olmak üzere uzun periyodik sıhhat tesirlerine ve üreme üzerindeki olumsuz tesirlere neden olabilir.”
“Yanlış bilinenlerden biri de organik üretimde pestisit kullanılmadığı düşüncesidir” diyen Akdağ, “Organik üreticiler de dahil olmak üzere tüm çiftçiler pestisit kullanır lakin organik üretimde müsaade verilen organik pestisitlerdir. Lakin sentetik yahut organik olsun, pestisitler zararlıları uzak tutmak ve öldürmek için üretilen toksik hususlar içerir” diyerek aşırı ve denetimsiz kullanımın, konvansiyonel üretimde olduğu kadar organik üretimde de sorun olduğuna dikkat çekti.
Pestisit kalıntılarının, pestisitin vakitle bozuldukça azalma eğiliminde olduğunu söyleyen Akdağ, “Ürünler satıştan evvel yıkanıp işlendiğinde azalıyor. Güvenilir marketlere ulaşan eserlerde, pestisit kalıntıları çoklukla yasal sonların çok altında” diye konuştu.
Akdağ, meyve ve sebzedeki pestisit kalıntılarını azaltmanın yollarını şu biçimde sıraladı:
– Öncelikle tek çeşit pestisite daha fazla maruz kalma potansiyelini en aza indirmek için tükettiğiniz meyve ve zerzevatları çeşitlendirin.
– Organik olarak etiketlenmiş ve soyacağınız eserler de dahil olmak üzere tüm eserleri düzgünce yıkayın.
– Eserinizi ıslatmak yahut suya daldırmak yerine akan su altında yıkayın.
– Mümkünse eseri pak bir bez havlu yahut kağıt havlu ile kurulayın.
– Kavun ve kök sebzeler üzere sert meyve ve zerzevatları ovalayın.
– Marul yahut lahana üzere yapraklı sebzelerin dış katmanını atın.
– Mümkünse meyve ve zerzevatları soyun.
– Yağda birikebilecek pestisit kalıntılarını en aza indirmek için et, kümes hayvanları ve balıklardaki yağı ve dokuyu kesin.