T24 Yaşam
Dünyada 5’inci büyük bağ alanına sahip Türkiye’de yetiştirilen üzümün yüzde 2’si şaraba dönüşüyor. Bu oran bağcılıkla uğraşan öbür ülkelerde yüzde 80’ler civarında. 41 milyar dolarlık global şarap ihracatından Fransa 13, İtalya 8,4, İspanya 3,5 milyar dolar kazanırken, Türkiye yılda 8,5 milyon dolarla yetiniyor. Mey Diageo Genel Müdürü Levent Kömür, kesimdeki durumu dünyayla kıyaslarken, 100 yıl evvel bağı olmayan, bugün Türkiye’nin üçte biri oranında bağ alanına sahip bulunan Yeni Zelanda’nın Türkiye’nin 165 katı şarap ihracatı yaptığına işaret etti. Kömür, bu gerçeğin Türkiye’nin bölümde sahip olduğu potansiyeli gösterdiğini de vurgularken, “Türkiye’nin petrolü şaraptır” dedi.
Haftalık yayımlanan gazete Oksijen’den İrfan Donat’ın sorularını yanıtlayan Mey Diageo Genel Müdürü Levent Kömür, Türkiye geneline bakıldığında bağcılık alanlarında daralma kelam konusu olduğunu, kimi bölgelerde bağ tesisi için dikim artsa da dikimden çok bağcılıktan vazgeçildiğini belirtti.
Genel olarak Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) datalarının alanda gördükleri durumu doğrular nitelikte olduğunu, 2004 yılında 5,2 milyon dekar olan toplam üzüm yetiştirilen alanın 2021’de 3,9 milyon dekara düştüğünü açıkladı.
Üzümün şaraba uzanan seyahatinin yanı sıra iktisadının de konuşulduğu söyleşinin bir kısmı şöyle:
– Türkiye, ürettiği üzümün katma bedelli formda hakkını verebiliyor mu?
Türkiye, dünyada 5’inci büyük bağ alanına sahip ülke. Ancak mevcut bağ alanının yalnızca yüzde 2’sinde üretilen üzüm şaraba dönüşüyor. Bu oran, Avrupa Birliği ülkelerinde yüzde 85, bağcılıkla uğraşan başka ülkelerde ise ortalama yüzde 80 düzeyinde. Dünyada ortalama olarak, üretilen üzümün yüzde 57’si şaraba dönüştürülerek satılıyor. Ve bunu yapan ülkeler çok değerli katma kıymet elde ediyor.
– Mesela?
Mesela, Türkiye’nin üçte biri büyüklüğündeki Yeni Zelanda’nın 100 yıl öncesine kadar bağları, üzümleri yoktu. Meğer bu ülke bugün Türkiye’nin üçte biri oranında bağ alanına sahip olduğu halde Türkiye’nin 165 katı şarap ihracatı yapıyor. 15 yıl öncesine kadar bağ alanı neredeyse bulunmayan Çin, 15 yılda bağ alanını yüzde 300, şarap üretimini yüzde 450 artırdı. Komşumuz Yunanistan, Türkiye bağ alanının yalnızca yüzde 14’ü kadar bir alanda şaraplık üzüm yetiştiriyor. Lakin Türkiye’nin 10 katından fazla şarap ihraç ediyor. Bu örnekler, bize Türkiye’nin potansiyelinin ne kadar yüksek olduğunu gösteriyor. Türkiye’nin petrolü şaraptır. Kamu, özel bölüm, akademi tüm paydaşlar birlikte hareket edersek çok yol alabiliriz.
– Türkiye’nin şarap ihracatı yıllardır çok düşük düzeylerde seyrediyor. Pekala bölümün önü açılır ve desteklenirse potansiyel nedir?
Türkiye’de yılda 4,2 milyon tondan fazla üzüm üretimi yapılıyor. 2020 yılı prestijiyle üretilen üzümün yüzde 53’ü sofralık olarak tüketilmekte olup, yüzde 37’si de kurutmalık üzüm olarak bedellendiriliyor. Şaraplık üretim yalnızca yüzde 2 civarında (Geri kalan yüzde 8’lik kısım şıra, pekmez, sirke vs. olarak değerlendiriliyor). O yüzden Türkiye’de şarap ihracatı düşük düzeylerde demek biraz optimist bir tanımlama olur. Düşük yerine yok denecek kadar az diyebiliriz. Hatta geçtiğimiz yıllarda şarap ithalatımız ihracatımızı geçti.
Oksijen müellifi İrfan Donat ve Mey Diageo Genel Müdürü Levent Kömür
– Bunun sebebi ne?
Bunun birinci sebebi şampanya ve köpüklü şaraba olan çok talep. Türkiye’de içki fiyatları arttıkça yalnızca muhakkak bir gelir düzeyinin üzerinde olan tüketicilerin ulaşabildiği hale geliyor. Ve bu tüketiciler de öbür kategorilerde olduğu üzere şarapta da ithal eseri tercih ediyor. İthalatın ihracatı geçmesinin ikinci sebebi ise Türkiye’de üreticiler olarak bizim yaşadığımız enflasyon ile yurt dışındaki üreticilerin yaşadığı üretici enflasyonunun çok farklı olması. Örneğin Balkanlar’da üreticisiniz. Yaşadığınız enflasyon yılbaşından beri aşağı üst yüzde 5’tir. Türkiye’ye dövizle satıyorsunuz. Dövizin de bedel yararı yüzde 35’ler civarı. Yani sattığınız esere kabaca yüzde 40 artırım yapmak durumundasınız. Biz ise yerli üreticiler olarak yılbaşından beri yüzde 100’leri aşan bir maliyet artışı ile yüzleşiyoruz. Bu durum ihracatımızı da etkiliyor çünkü Euro’nun paha kaybettiği bir dünyada, maliyet artışlarımız yüzünden dış pazarlarda çok önemli rekabet avantajı kaybediyoruz.
|
Dünya sayıları karşısında Türkiye – Pekala potansiyel nedir? Bu soruya çok kolay halde şöyle karşılık vereyim. Türkiye’nin yıllık şarap ihracatı 8,5 milyon dolar. Şili’nin 2 milyar dolar, Yeni Zelanda’nın 1,4 milyar dolar, Yunanistan’ın 100 milyon dolar, Gürcistan’ın ise 240 milyon dolar. Önceki sorunuzda bölümün önünün açılmasından bahsetmiştiniz. Bunun için de gerekli üç faktör var. Birincisi, tanıtım… Kendi ülkemize gelen turistlere kendi şarabımızı tanıtamadığımız bir dünyada ihracatın artması çok kolay değil. İkincisi, kontrol… Mesela İspanya’da her isteyen, ürettiği şarabın şişesine ‘Rezerva’ etiketini koyamaz. Kontrole bağlıdır. Bizim ülkemizde o denli bir kontrol ya da daha doğrusu bir sınıflandırma yok. Bir turist eline şişeyi aldığında o şarabın kalite derecesini anlayamaz. Üçüncüsü ise birlik… Üreticiler olarak sektörel iş birliğini hem genişletmeli ve herkesi kapsayacak hale getirmeli hem de derinleştirmeliyiz. Bölümün önünü açacak en kıymetli faktörler bence bunlardır. – Fransa ve başka ülkeler nasıl bir strateji izliyor ki 13 milyar dolarlık bir ihracata imza atıyor? Türkiye’yi Fransa ile karşılaştırmak biraz sert kaçabilir. Onun yerine Gürcistan, Yunanistan ya da Yeni Zelanda üzere ülkelerle karşılaştırmak daha yanlışsız olur bence. Bizim stratejimiz şu üç başlıktan oluşmalı: 1- Yerel üzümler: Ve onlarda da muhakkak mühletler yalnızca birkaçına ehemmiyet vererek 2- Bağ rotaları: Trakya, Kapadokya, Mezopotamya öncelik olabilir 3-Akademi ile ortak projeler. – Bu 3 stratejiyi biraz açabilir misiniz? Bu stratejileri şöyle açabiliriz. Yalnızca yaş üzüme değil şaraplık bağcılığa da takviye verilmelidir. Mahallî çeşitlerin çoğaltılabilmesi için gerekli akademik araştırma ve teknik altyapı dayanağı sağlanabilir. Bölgesel envanter ve muhafaza alanları oluşturulması elzemdir. Tanıtım konusundaki yasakların sonlarının gözden geçirilerek lokal pahaların korunmasında, küresel bazlı tesirlere karşı lokal üreticilerin dezavantajlı durumunun düzenlenmesi kaide. Ve lokal üretimin turizmle entegrasyonu sağlanmalı. Bilhassa Doğu ve Güneydoğu Anadolu’daki rotalar kadim kültürlerle şarap bağı açısından hem gastronomi hem de kültürel turizm fırsatlarıyla dolu. – Madem katma kıymetli üretim ve bunun iktisada katkısından bahsediyoruz. Bunu biraz daha somut bilgiler üzerinden konuşalım. Türkiye geçen yıl ortalama olarak 1 kilogram sofralık üzümü, kuru üzümü ve şarabı kaç dolardan ihraç etti? 2021’de yaklaşık 265 bin ton yaş üzüm ihracatı karşılığında 205 milyon dolar döviz geliri elde edildi. Yani yaş üzüm ihracatından kilogram başına 77 sent gelir elde edildi. Çekirdeksiz kuru üzümde 252 bin ton civarı ihracattan yaklaşık 442 milyon dolar döviz getirisi sağlandı. Yani kuru üzümde kilogram başına elde edilen ihracat geliri 1,75 dolar olarak gerçekleşti. Şarap ihracatı ise ölçü bazında 2 bin 840 ton iken bunun ekonomik bedeli 8,5 milyon dolar oldu. Özetle şarap ihracatı kilogram başına 3 dolar ile bu kategoride en katma kıymetli eser olarak karşımıza çıkıyor. |
– Türkiye’de şarapçılık son 20 yılda nasıl bir seyir izliyor?
Herkes şarapçılığı bir yerlere getirmeye çalışıyor. Türkiye’de şarap üretimi konusunda bir Rönesans yaşanıyor. Son 20 yıldır daha yeterli şarap yapılıyor. Bunun ardında yatan tek neden ise sanayinin önde gelen markalarının bayanlar tarafından yönetilmeye, değiştirilmeye ve dönüştürülmeye başlamasıdır. Türkiye’de 2002’de 40 şarap üreticisi varken şu an şarap üreticisi sayısı 200 civarında. Türkiye’de yıllık 75 milyon litre şarap üretiyoruz. Şirketimizin yıllık şarap üretimi 6,5 milyon litre. Zati 1 milyon litreden fazla şarap üreten üretici sayısı 5-6 tane. Münasebetiyle 200 üreticinin büyük çoğunluğu butik üretici. Bu da bölüm açısından çok sağlıklı ve kıymetli bir şey. Üreten sayısı artmadan pazar bir yere gitmeyecek. Anadolu’nun lokal üzüm çeşitlerine daima birlikte sahip çıkmamız gerek.”
TIKLAYIN | Mey İçki Genel Müdürü Levent Kömür: Alkol tüketiminde yüzde 40’a yakın düşüş var
TIKLAYIN | Oksijen gazetesinin başka içerikleri