Osman Çaklı
BURSA- Her yıl binlerce mevsimlik tarım personeli Bursa’nın yolunu tutuyor. Nisan ayında başlayan personellik ekim ayına kadar sürüyor. Ülkenin doğusundan batısına başlayan seyahat çilek, armut, şeftali tarlalarında son buluyor. Kimi ailesini toparlayıp, kimi okulunu bırakıp geliyor. 8 saatlik çalışmanın sonucunda toplumsal teminatları olmadan bu yıl günlük 170 lira kazanıyor emekçiler. Kentten uzakta, İnegöl’deyiz. Hatta İnegöl’den de ırak bir düzlükte. Sırasıyla Kurşunlu ve Mesudiye köylerinin dışında bir düzlüğe kurulmuş uzaktan onlarca çadır beliriyor. Yaklaşık bin kişi yaşıyor çadırlarda. En küçüğü şimdi anne kucağında, en büyükleri girişteki çadırlarda oturuyor. Elektrik, su yetersiz, yağmura sele karşı epeyce korunmasız çadır kente Bursa Akademik Odalar Birliği’nden oluşan heyetle dolaşmaya başlıyoruz. Kamp alanının hepsi Urfalı. Pek birden fazla akraba veya komşu. Sıkıntıları, talepleri peşi sıra anlatmaya koyuluyorlar, dinliyoruz…
SAĞLIK VE EĞİTİM HİZMETLERİNE ERİŞİM YOK
Anlatılan öykü pek çoğumuzun toplumsal medyadan şahit olduğu, bazen konuşmaya kıymet görülen bazen gündemde kaybolan “mevsimlik zahmet.” Çadır kent öylesine büyük bir alana yayılmış ki etrafındaki köylerden daha büyük demek yanlış olmaz. Etrafın bakımsızlığı, çöplerin toparlanamayışı, belediye araçlarının yolunu bilmediği yerde binlerce insan yılın yarısını geçiriyor. Bursa’da mevsimlik tarım emekçileri ziyaretleri 12 yıldır yapılıyor. Süreci organize eden Bursa Tabip Odası her ziyaret sonrasında rapor oluşturuyor. Raporlar, ilgili belediyeler ve valiliğe ulaştırılıyor. Ama 12 yıldır bu raporların kazanım elde ettiği söylenemez. En yakın hastanenin özel araçla yarım saat arada olduğu çadır kentte çalışanlar, bir bakıma kendi göbeğini kendi kesmek zorunda. Hayat şartları epey güç. Sıhhat hizmetlerinde hak temelli erişim yok. Keza eğitim de emsal durumda.
TUVALET BANYO YETERSİZ
Aylardır tahminen de ‘yabancı’ kimseyi görmeden bir düzlükte ömür sürdürüyor çalışanlar. Pekala çocukları? Onlar da birebir biçimde. Elimizdeki kamerayı gören çocuklar, “bizi de çeker misin” diyorlar. Nereye yürüsek peşimizden koşuyorlar. Epey meraklı oldukları anlaşılıyor. Bayanlar konuşmaya pek yanaşmıyorlar. Bunun da kültürel bir tesir olduğunu anlıyoruz. Erkekler daha önde. Problemleri anlatmaya istekli olsalar da içinde bulundukları şartlara mecbur olduklarını düşünüyorlar. Nedeni ise geldikleri yerde iş olmaması. Geçim zorluğundan dem vuruyor, 7-8 çocuklu aileler.
Salih Arıktaş, eşi ve çocuklarıyla birlikte Urfa’dan İnegöl’ün yolunu tutanlardan. Bütün ailesiyle mevsimlik personellik yapmaya geldi. “Yeter ki iş olsun” diyerek her yere gideceğini söylüyor. Ömür şartlarından yakınıyor. Zira çadır kentte tuvalet ve banyolar yetersiz. Binlerce insanın banyo ve tuvaleti ortak kullanım alanında. İnsan sıhhatini tehlikeye sokacak boyutta bir vaziyet dikkat cazibeli. Çöp konteynırı da yok. Mutfak tekrar bir çadır içerisinde o da ortak kullanım. Elektrik ve su var. Lakin onunla ilgili de hayati sorun bulunuyor. Elektrik dağıtım şirketine abone olunmuş her ay binlerce lira sarfiyat oluşuyor, çadır başı fiyatlarla elektrik temini sağlanıyor. Maliyet yüksek olsa da Arıktaş “Elektriksiz de olmaz” diyor.
SEL SONRASI ERZAK VE BATTANİYE YARDIMI
Gözümüze uzatma kablolarla elektriğin dağıtıldığı çarpıyor. Epey riskli bir hal. 2 hafta evvel yağan yağmur sele neden olmuş. Elektrik sınırları yeniden toprakta oradan oraya dağıtılmış. Çadırları su almış. Baht mı bilinmez lakin kimseye bir şey olmamış. Daha sonra bölgeye giden gruplar her çadıra battaniye ve erzak yardımcı yapmış. Suyun tahliye edilmesi için kanal açılmış.
Gezinti esnasında AFAD’ın ağır yağış ve su baskını uyarısı bulunuyor. Hava bir taraftan kapatıyor. Bir taraftan beşerlerle konuşmaya devam ediyoruz. Arıktaş anlatmaya devam ediyor. Burada kazandığı paranın memlekete döndüğünde çok kâfi olmadığını fakat orada da iş olmadığını söylüyor.
‘SORUNLAR 2024 YILINDA ÇÖZÜLECEK’
Başka bir personel olan İsa ve Halime Avcı çiftçiyle konuşmaya başlıyoruz. Yağmur o sırada ıslatmaya başlıyor. Nem hayli yüksek, hava boğucu. Avcı çifti, epeyce misafirperver yaklaşıyorlar. Çay ve yemek ikram etmek istiyorlar. Ama gitmemiz gerektiğini söylüyoruz. Onlar da benzeri meselelerden yakınıyor. Banyoların hijyenik olmadığından tuvaletlerin pak olmadığından bahsediyorlar. Rastgele bir alt yapı çalışması yapılmamış. Meğer her sene tıpkı yere çadır kent kuruluyor ve binlerce insan 6 ayını çadır kentte geçiriyor. Valilikle görüşmeler yapılmış daha evvel. Sıkıntıların 2024’te çözüleceği söylenmiş. “Neden artık değil 2023 değil de 2024?” diye düşünüyorlar. Sorular karşılıksız kalıyor elbette. Ortak his, mecburiyet ya da kader…
ÖĞRENCİLER OKULDAN UZAKLAŞTI: OKUMAK İSTEMİYORLAR
Çadır kentte lise çağında da onlarca çocuk var. Nisan ayında okulu bırakıp gelenler sınıf tekrarına düştü. Okullar açılmak üzere ama tekrar okula gidemeyecek pek birçok. Çocuklar, eğitimden uzaklaşmış, artık okumak istemediklerini anlatıyor. Ömür şartlarının kendilerini çalışmaya ittiğini lakin imkan olsa gezmek istediklerini anlatıyorlar. “Neden bu eziyeti çekelim?”
Yağmur şiddetini artırınca öbür çadır kentte gitmek için hızlanıyoruz. Kurşunlu köyünün ücra düzlüğünden ayrılırken, çocuklar peşimizden koşup el sallıyorlar. Büyükler, “yine bekleriz” diyerek “umarım sıkıntılarımız sizin sayenizde çözülür” temennisinde bulunuyorlar.
‘BİR DAHA BURSA’YA GELMEM’
Çok geçmeden Mesudiye köyüne ulaşıyoruz. Hüseyin Civelek isminde personel çavuşu karşılamaya geliyor. Yağmur olduğundan personellerin birçok çadırlarda, izinliler istirahat ediyorlar. Ancak bayanlar çamaşır yıkıyor, asıyor. Yemek pişiriyor, çocukların peşinden koşuyor onlarla ilgileniyor. Hüseyin Civelek’in anlattığına nazaran geçen hafta bulundukları çadır kente 22 kişi saldırmış. Kendisi darp edilmiş. Hem de jandarmanın önünde. Civelek, anlatmayı büyük bir hararetle sürdürürken haber olsa da tahlil olmayacağını düşünüyor. Saldıranları jandarmaya şikâyet etmiş. Jandarma kumandanından “10 askerim var yetemem, burayı terk et” cevabı almış. Yağmur hafifleyince Küçük Yenice’den Mesudiye’ye eşyaları yüklenip yerleşmişler. Civelek, 22 yıldır tarım personelliği yaptığını bu yıl birinci sefer Bursa’ya geldiğini lakin bir daha asla gelmeyeceğini söylüyor. Taarruzun münasebeti Civelek’e nazaran emekçilerin köyde istenmemesi.
‘İNSANCA ÖMÜR ŞARTLARI YOK’
Bursa Tabip Odası İdare Konseyi üyesi Kadir Binbaş, valiliğin verdiğini söylediği sıhhat tarama hizmetinin çadır kentte olmadığını gördüklerini anlattı. Binbaş, şöyle konuştu: “Bizde bunlar olmuş mudur olmamış mıdır diye tekrar geldik. Hijyen şartları son derece makus tuvaletler derme çatma yapılmış yağmur yağdığında o tuvaletler muhtemelen taşacak. Çocuklar eğitime gidemiyor. İnsanca ömür şartları uygun değil. Kölelik dahi olsa köle sahipleri çalışanlarına bir yer vermek zorunda yemek vermek zorunda burada o denli bir şey yok.” (DUVAR)