Geleneksel dini hayatımızın olmazsa olmazlarından biri de Mevlid-i Şeriflerdir. Bugüne kadar sayısız defa kaleme alınsa da Mevlid-i Şerifler ortasında en bilinen ve en sevileni bundan 600 yıl evvel vefat eden Süleyman Çelebi’nin kaleme aldığı “Vesîletü’n-necât”tır. Başta Hz. Peygamber’in (sav) doğum yıl dönümü olmak üzere çabucak hemen tüm mübarek gün ve gecelerde, sevinç ve kederlerin beraberce paylaşılması için düzenlenen toplantılarda okunması yaygın bir adet haline gelmiştir. Bilhassa kandil akşamlarında radyo ve televizyonlardan canlı okunan Mevlid-i Şerifler konutlarımızda huşu içinde dinlenirdi.
SÜLEYMAN ÇELEBİ YILI
Osmanlı’dan bugüne gönüllere Peygamber Efendimiz’in (sav) sevgisinin tohumlarını atan Mevlid-i Şerifler bugün ne yazık ki günlük hayatımızdan el etek çekti. Günümüzde mevlid-i şerifin ne manası ne de değeri gereğince biliniyor. Yegâne bestekârı Bursalı Sekban’ın bestesiyle okunan mevlid-i şerifin nameleri neredeyse kulaklarımızdan silinmek üzereyken 2022 yılı, vefatının 600. yılı münasebetiyle UNESCO ve ülkemiz tarafından “Süleyman Çelebi Yılı” ilan edildi. Edebiyatımızda ve musikimizde değerli bir yere sahip olan mevlid-i şerif bu vesileyle bir kere daha gündeme geldi.
“Süleyman Çelebi Yılı” sebebiyle direktör Mehmet Emin Kaplan bu değerli yapıtı birinci defa tiyatro sahnesine taşıdı. Galası geçtiğimiz günlerde Esenler Belediyesi’nin konut sahipliğinde yapılan oyun 18 Kasım’da Dr. Kadir Topbaş Kültür Sanat Merkezi’nde seyirciyle buluşacak. Hedef bu kıymetli yapıta halkın ilgi ve dikkatini yine çekmek. Mehmet Emin Kaplan’ın yazıp yönettiği “Merhaba-Kurtuluş Vesilesi” isimli oyun mutasavvıf ve şair Süleyman Çelebi’nin Mevlid-i Şerif’i yazma sürecini husus alıyor. Oyunda Fatih Küçük, Adem Yavaş ve Murat Tiryaki sahne alıyor. Oyun, Süleyman Çelebi Yılı hasebiyle yapılan tek tiyatro olma özelliği taşıyor.
HİKÂYE BİR RİVAYETE DAYANIYOR
Yönetmen Mehmet Emin Kapan oyunu sahneye taşırken Süleyman Çelebi’nin Mevlid-i Şerif’i hangi saikle yazdığına vurgu yapmak istediğine dikkat çekmek istediklerini söylüyor. Zira Kaplan’a nazaran bu değerli yapıtın neden yazıldığına dair pek çok kişinin bilgisi bile yok. “İnanın insanların birçok Mevlid-i Şerif’in niye yazıldığı konusunda bilgi sahibi değil. O periyoda bir atıfta bulunarak mevlidin yazılma nedenlerini bir kurgu ile anlatmaya çalıştık” diyerek bu bilgi eksikliğini tiyatro oyunuyla gidermeyi düşündüklerini anlatıyor. Süleyman Çelebi ile alakalı yapılmayan bir şeyi yapma kanısıyla yola çıktıklarını söz eden Kaplan, bu güne kadar Mevlid-i Şerif’le ilgili pek çok sempozyumun yapıldığını hatırlatıyor ve ekliyor: “Farklı ne yaparız niyetiyle yola çıktık ve tiyatrocu kimliğimden ötürü mevzuyu sahneye taşımak istedim. Teklifim çok beğenildi ve dönem bitmeden biz de oyunu seyirciyle buluşturduk.” Yapıtın metnini de kendisi yazan Kaplan, oyunu yazarken geniş çaplı ve titiz bir araştırma yaptıklarını da kelamlarına ekliyor.
Süleyman Çelebi ile alakalı bilgilerin epeyce hudutlu olduğunu söyleyen Kaplan, tiyatro metnini pek çok kaynakta geçen tek bir rivayetten yola çıkarak kaleme aldığını tabir ediyor. Süleyman Çelebi ile ilgili neredeyse tüm kaynaklarda anlatılan rivayet ise şöyle: Kimliği meçhul bir adam, Süleyman Çelebi’nin imamı olduğu Ulu Camii’ye gelerek bir vaaz verir. Bu vaazda meali “Biz Allah’ın peygamberleri ortasında ayırım yapmayız” olan Bakara Müddeti, 285. ayeti kaynak göstererek Hz. Muhammed’in (sav) öteki peygamberlerden bir üstünlüğü olmadığını öne sürer. Vaaz halk nezdinde bir infiale yol açar. Devrinde olay üzerine çokça konuşulur ve bu durum sonunda Süleyman Çelebi’ye intikal eder. Bir öbür anlatıya nazaran ise Süleyman Çelebi olay esnasında esasen oradadır ve vaizin bu kelamlarına şahsen şahit olur.
“Süleyman Çelebi ise bir Peygamber aşığı olması nedeniyle bu olayı bir türlü kabullenememiş ve bu niyet ile bu türlü bir eser ortaya koymuş olabileceğini düşünüyoruz” sözünde bulunan Kaplan, “Aslına bakarsanız bu bahiste elimizde net bir delil yok lakin biz olayın temelini baz alarak bir kurgu yaptık” diyor. Kaplan, üç kişilik yalın bir oyunun daha etkileyici olduğunu düşünerek, kıssasında dönemdaş üç ismi, üç mutasavvıfı bir ortaya getiriyor.
Muhabbeti senin şiirinden öğrensinler
Oyundaki karakterlerin birincisi Fatih Küçük’ün canlandırdığı Süleyman Çelebi. İkinci karakter ise asıl ismi “Şemseddin Muhammed” olan Buyruk Sultan. Buhara’dan Bursa’ya gelerek yerleşen Buyruk Sultan, tıpkı vakitte Yıldırım Beyazıt’ın da kızıyla evlenerek damadı olan Bursalı meşhur bir sûfîdir. İlmi noktada epey donanımlı bu zatın bağlı olduğu bir dergâh vardır. Oyundaki son karakter Hasan Efendi de Buyruk Sultan’ın müritlerinden biridir. Hatta Buyruk Sultan’ın vefatının akabinde dergahtaki yerini alacak isim de odur. Lakin ilmi derecesi hem Süleyman Çelebi hem de Buyruk Sultan’dan görece aşağıdadır. Bu üç isim vakit zaman bir ortaya gelirler, dergahta buluşur sohbet ederler.
“Biz de öykümüzde malum olayın akabinde konuşmak üzere bir ortaya gelen bu üç zatı kurguladık” diyen Kaplan, senaryosunda Hasan Efendi’nin sorgu sualleri üzerine Süleyman Çelebi’nin Mevlid yapıtını kaleme almasını şöyle anlatıyor: “Hasan Efendi Süleyman Çelebi’yi zorlar ve telaffuzları ile onu yavaş yavaş Mevlid’i yazma noktasına getirir. Süleyman Çelebi’ye ‘Peygamber’e (sav) olan muhabbeti senin şiirinden öğrensinler. Senin şiirinde sanat hakikat içindir’ üzere kelamlarıyla telkinde bulunur. Buyruğu Buhari ise oyunda bir akil adam rolünü üstlenir. Orta yolu bulan, her iki tarafında sonu geçmesine mahzur olarak, makul bir ortamda tartışılmasını sağlayan bir karakterdir. Süleyman Çelebi ve Hasan Efendi’nin vakit zaman alevlenen konuşmasını istikrarda tutmaya çalışır.”